دیپلماسی دولت یازدهم؛ جستجوی منافع از غرب تا شرق

نویسنده: محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در آخرین روزهای زمستان و در حالی که هنوز چند روزی به موعد دید و بازدیدهای بهاری ایرانیان باقی مانده، دستگاه دیپلماسی کشورمان سفرها و بازدیدهای متعددی را در منطقه جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه  برای گسترش همکاری های چند جانبه تدارک دیده است. بر این اساس وزیر امور خارجه در سفری یازده روزه که از هفته پیش آغاز شد، با شش کشور آسیایی اندونزی، سنگاپور، برونئی، تایلند، نیوزیلند و استرالیا به رایزنی و گفتگو می پردازد. در حالی که طولانی بودن این سفر منجر به کمرنگ شدن اهمیت آن در رسانه ها و مراکز خبری گردیده و اخباری پراکنده از دیدارهای صورت گرفته در آن به گوش می رسد، اما این تور دیپلماتیک حاوی پیام های دستگاه دیپلماتیک کشور برای جهان و نیز دربردارنده دستاوردهای متعددی برای منافع ملی کشورمان است.

اولین و مهمترین پیغام این سفر بی شک این بوده است که جمهوری اسلامی ایران پس از تصویب و اجرایی شدن برجام، به دنبال ایجاد تنوع در روابط خارجی خود بوده و در این راستا منطقه جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه هم یکی از مناطقی خواهند بود که ایران قصد گسترش روابط و عملیاتی ساختن پتانسیل های همکاری دو و چندجانبه با آن را دارد.  

پیغام دیگر؛ طرح مجدد اصول سیاست خارجی کشور و ضرورت های جهان اسلام بود که به خوبی در سخنان محمدجواد ظریف در اجلاس فوق العاده سران کشورهای اسلامی در جاکارتای اندونزی مطرح شد؛ حل اختلافات کشورهای اسلامی برای پایان دادن به تمامی مظاهر اشغال فلسطین. بر این اساس در دوران پسا برجام، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال کشورهای اسلامی تلاش برای تنش زدایی و رفع اختلافات درونی، برای رسیدن به آرمان مشترک و مقابله با دشمن مشترک یعنی اسرائیل خواهد بود.

تقویت ظرفیت های اقتصادی ایران و فعال شدن روابط با کشورهای آسیایی در مرحله پسابرجام در زمینه های مختلف اقتصادی به ویژه انرژی، بانکی، حمل و نقل دریایی، علمی، بهداشتی، فناوری اطلاعات، پتروشیمی و سرمایه گذاری از دیگر اهداف این سفر است که به خصوص با سفر به کشورهایی چون سنگاپور، نیوزیلند و استرالیا تأمین خواهد شد.

تأکید مجدد بر عزم جدی دولت جمهوری اسلامی در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، ارتقای دیپلماسی فرهنگی کشور، تشکیل شبکه های دانشگاهی منطقه ای که به افزایش تبادلات جامعه دانشگاهی ایرانی با مجامع علمی بین المللی می انجامد و نیز تلاش برای کسب میزبانی نشست های بین المللی از جمله میزبانی اولین اجلاس وزرای گردشگری کشورهای عضو در سپتامبر ۲۰۱۶ که سبب افزایش نفوذ و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران می شود نیز از جمله ابتکارات و دستاورهایی بود که با حضور و رایزنی وزیر خارجه کشورمان در مجمع گفت وگوی همکاری آسیایی  در تایلند حاصل شد.

گسترش همکاری های منطقه ای و فعال سازی سازمان های منطقه ای از جمله همکاری نزدیک بین مجمع گفتگوی همکاری آسیا با دیگر سازمان های منطقه ای همچون اکو، سارک و آ سه آن نیز از دیگر راهبردها و برنامه های جمهوری اسلامی ایران در منطقه جنوب شرق آسیا بوده است.

دیدار با جامعه ایرانی ساکن در کشورهای جنوب شرق آسیا به خصوص سنگاپور و  نیوزیلند، آشنایی با مشکلات آنها و دلگرم ساختنشان به حمایتهای همه جانبه دولت و سفارت ایران و نیز تلاش برای حفظ روابط و پیوندهای آنها با کشور نشان از درک درست دستگاهی دیپلماسی کشور برای استفاده مناسب از پتانسیل های ایرانیان خارج از کشور دارد. خطاب قرار دادن ایرانیان خارج از کشور به عنوان «بهترین پل های گفتگوی فرهنگ ها و معرف فرهنگ ایرانی – اسلامی» از سوی ظریف، به خوبی نشان می دهد که سرمایه های انسانی تا چه حد برای دولت یازدهم حائز اهمیت و مورد توجه هستند.

در نهایت تور دیپلماتیک ظریف با سفر به کشورهای نیوزیلند و استرالیا پایان می یابد؛ کشورهای توسعه یافته و متمولی که از توان و انگیزه کافی برای سرمایه گذاری در ایران برخوردار بوده و از نظر منابع انرژی نیز در سطح ضعیفی قرار داشته و می توانند موقعیتی مناسب برای افزایش حجم تولید و صادرات انرژی ایران در دوران پسا تحریم باشند. در مجموع سفر یازده روزه ظریف به جنوب شرق آسیا ضمن بهبود و ارتقاء روابط ایران با کشورهای آسیایی، می تواند نشان از عزم دولت یازدهم برای چندجانبه گرایی شرقی- غربی، دیپلماسی فرهنگی- اقتصادی و توجه به پتانسیل های سرمایه های انسانی برون مرزی باشد.