خاورمیانه بازار گرم فروش تسلیحات آمریکایی

دیپلماسی ایرانی: تنها ده روز از سخنان جنجالی دیمیتری مدودف می گذرد. نخست وزیر روسیه در کنفرانس امنیتی مونیخ جهان را در آستانه جنگ سرد نوینی خواند. این در حالیست که جنگ های گرم نیز در گوشه گوشه جهان از اوکراین تا خاورمیانه در جریان است. در آسیای شرقی، رفتار متجاوزانه چین همسایگان را نگران کرده و در آسیای جنوبی نیز تنش های دیرین پاکستان و هند به قوت خود باقی است.

از سوی دیگر، گسترش تهدید تروریسم جهانی امنیت بین المللی را به طور جدی به مخاطره انداخته است. آمار منتشر شده از سوی موسسه بین المللی پژوهش های صلح استکهلم (سیپری) در مورد تجارت اسلحه بازتاب دهنده وضعیت نامطلوب امنیتی در عرصه جهانی است.

سیپری در گزارش خود برای نشان دادن تحولات شکل گرفته در تجارت تسلیحات، آمار مربوطه را در 5 دوره زمانی مختلف دسته بندی و ارائه کرده است. صادرات تسلیحات در آخرین بازه 5 ساله نسبت به بازه های قبلی 14 درصد افزایش داشته است.

خاورمیانه؛ تعارضات بیشتر، واردات بیشتر تسلیحات

عمده واردات تسلیحات در آسیا و به طور ویژه در منطقه آشوب زده خاورمیانه انجام شده است. آمار نشان می دهد که تنها در فاصله مکانی خلیج فارس تا تنگه بسفر واردات تسلیحات سنگین تا 61 درصد افزایش داشته است. در بازه 2011 تا 2015 تنها هند از کشور عربستان در واردات تسلیحات پیشی گرفته، در حالی که عربستان تنها 30 میلیون جمعیت دارد. در 5 سال اخیر نسبت به دوره پیشین واردات تسلیحات از سوی شیخ نشین ثروتمند خلیج فارس بیش از سه برابر شده است. رتبه چهارم به امارات متحده عربی با جمعیت 5 میلیونی و رتبه ششم به ترکیه اختصاص یافته است.

تعارضات گسترده داخلی و خارجی در خاورمیانه علت اصلی افزایش تجارت اسلحه در خاورمیانه است. این ادعاییست که پیتر وزمن، کارشناس سیپری مطرح کرده است. کشورهای این منطقه همواره بودجه کلانی در اختیار داشته اند و تنها افت اخیر قیمت نفت آنها را وادار می کند که در رویه خود تغییر دهند. افزون بر این، این کشورها فاقد صنعت تولید تسلیحات هستند، در نتیجه چاره ای جز روی آوردن به واردات آن ندارند.

مکزیک و افزایش سه برابری واردات تسلیحات

یکی دیگر از تحولات قابل توجه در واردات تسلحیات مربوط به مکزیک است. طی پنج سال اخیر واردات تسلیحات مکزیک بیشتر از سه برابر شده است. این تحول نتیجه در گرفتن جنگ مواد مخدر است. گفته می شود که طی 10 سال گذشته، موضوع مواد مخدر منجر به کشته شدن 100 هزار نفر شده است. به گفته کارشناس سیپری مکزیک عمدتا روی خرید تسلیحات سبک سرمایه گذاری کرده است.

آفریقا، فقر و ناتوانی در خرید اسلحه

بیش از نیمی از واردات اسلحه به آفریقا از سوی دو کشور در این قاره صورت گرفته است؛ مراکش و الجزایر که در همسایگی یکدیگر قرار دارند. جو بی اعتمادی حاکم میان این دو همسایه منجر به شکل گیری رقابت تسلیحاتی میان آنها شده است. به طور کلی کشورهای جنوب صحرای آفریقا به خاطر ضعف اقتصادی خود در لیست خریدار تسلیحات جایگاه خاصی ندارند.

یکی از مشکلاتی که کارشناس سیپری بدان اشاره کرده، عدم تجهیز دولت آفریقایی به تسلیحات لازم برای عملیات های صلح سازمان ملل است، در حالی که در عمده این کشورها عملیات ها صلح در جریان است.

آمریکا؛ بزرگترین فروشنده تسلیحات در جهان

در سمت فروشندگان آمریکا و روسیه بار دیگر صدر لیست را به خود اختصاص داده است. آمریکا به تنهایی تامین کننده یک سوم تسلیحات در سراسر جهان است و صادرات آن در 5 سال اخیر نزدیک به 27 درصد افزایش داشته است. خاورمیانه مقصد اصلی تسلیحات آمریکایی بوده و بزرگترین مشتری آن نیز عربستان سعودی است. امارت و ترکیه نیز مشتری های بعدی ایالات متحده هستند.

صادرکننده نزدیک به یک چهارم تسلیحات در جهان روسیه است. هند، چین و ویتنام مشتریان اصلی آن هستند. چین به تنهایی خرید تسلیحاتی خود را دو برابر کرده و سطح آن را 88 درصد نسبت به بازه 2006 تا 2011 افزایش داده است. چین هم اکنون 6 درصد از سهم بازار تجارت تسلیحات را در اختیار دارد و بدین ترتیب در رتبه سوم جهانی، بالاتر از فرانسه قرار گرفته است. تولید تسلحیات نیز از برنامه های مهمی است که چین بدان پرداخته است. وزمن این موضوع را نشان دهنده کیفیت تسلیحاتی می داند که اکنون در دست چین است. پاکستان، بنگلادش و میانمار عمده خریداران تسلیحات چینی هستند.

در بازه مورد بررسی، کشورهای اروپای غربی شامل فرانسه، آلمان، بریتانیا، اسپانیا و ایتالیا به اتفاق یک پنجم از سهم تجارت تسلیحات را از آن خود کرده اند. صادرات فرانسه نزدیک به ده درصد و آلمان نزدیک به 50 درصد کاهش داشته است.

از مهم ترین دلایل این تحول می تواند بحران اقتصادی جدی در بعضی از کشورهای اروپایی باشد.

منبع: دویچه وله / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی /25