آیا ترکیه می تواند به میدان سوریه بازگردد؟

دیپلماسی ایرانی: سوریه تبدیل به مهم ترین موضوع سیاست خارجی ترکیه در زمان حاضر شده است. با این وجود، بنظر می رسد که دولت آنکارا علی رغم همه دعاوی خود برای برنده نشان دادن خود در این بازی در چشم افکار عمومی کشور خود، درکی از واقعیت ها برای اقدام در سوریه ندارد.

در هفته اول فوریه ائتلافی از ارتش سوریه، شبه نظامیان ایرانی و حزب الله و نیروهای ویژه روسیه به پشتوانه حملات هوایی این کشور توانستند از سوی غرب حلب به شمال آن پیشروی کنند. محاصره حلب که از 2012 تا کنون در دست نیروهای مخالف دولت بشار بوده و قطع مسیر تجهیز نیروهای مخالف، تا حدودی آنکارا را نگران کرده است. خطر حرکت نیروهای کرد به سمت غرب رودخانه فرات و رسیدن به عفرین نگرانی ها را در ترکیه دو چندان کرده است.

سال گذشته هیچ چیز مطابق میل ترکیه در سوریه پیش نرفت. با هدف قرار دادن جنگنده روسی از سوی ترکیه، این کشور دیگر نتوانست جایگاه خود به عنوان بازیگری موثر و بی طرف در منازعه سوریه به دست بیاورد. با این وجود، محاصره حلب می تواند موج جدیدی از مهاجرت را راه بیندازد و بدین ترتیب فرصت نوینی در اختیار آنکارا قرار بدهد تا دخالت خود در صحنه میدانی سوریه را بیشتر کند.

« هم اکنون بهترین زمان برای ورود به سوریه است» این شعاری است که رسانه های حامی حکومت ترکیه اخیرا روی آن مانور می دهند. این رسانه ها در مقالات خود استدلال می کنند که ترکیه نمی تواند اجازه بدهد یک دولت کرد، تحت کنترل روسیه و آمریکا در مرز آن تشکیل شود. استدلال دیگر این رسانه ها این است که ترکیه باید تهدید حزب اتحاد دموکراتیک کردستان را که نمی تواند در سوریه بی طرف باشد، از میان ببرد.

برخی از مردم ترکیه وضعیت پیش آمده در حلب را آخرین فرصت برای آنکارا می دانند تا بتواند به عنوان بازیگری موثر به سوریه بازگردد.

پیشتر نیز سیاستگزاران ترک مایل به مداخله نظامی در جنگ سوریه بودند اما عقلانیت ارتش و لحاظ کردن دینامیک های پیچیده این جنگ، مانع از ورود نظامی ترکیه به سوریه شد. سوالی که در اینجا مطرح می شوند این است که آیا براستی تحولات اخیر در حلب توانسته فرصت مداخله نظامی ترکیه را افزایش دهد؟

آنکارا برای ورود نظامی به سوریه باید 5 فاکتور مهم را لحاظ کند. اولین نکته مربوط به پشتیبانی حضور نظامی با عملیات های هوایی است. بدون حمایت عملیات های هوایی امکان پیشروی در جبهه زمینی وجود ندارد.

موضوعی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا روسیه به جنگنده ها و هلی کوپترهای ترکیه اجازه ورود به حریم هوایی سوریه را خواهند داد؟ اگر روسیه چنین اجازه ای به هواپیماهای ترکیه ندهد، آیا باید از آمریکا درخواست کرد از نیروهای زمینی ترکیه پشتیبانی کند؟ جواب مثبت به این سوال مستلزم این است که  آنکارا واشنگتن را واشنگتن مسکو را قانع کند.

برخی بر این ادعا هستند که ترکیه می تواند با توجه به گستره مرز مشترک خود با سوریه به کمک آتش توپخانه ای از نیروهای زمینی خود حمایت کند. این ایده با توجه به گستره عظیم عملیات ها مردود است.

دومین فاکتور مربوط به گزینه های سیاست خارجی ترکیه می شود. اگر چه احتمال برخورداری از حمایت قطر، عربستان و بحرین وجود دارد، اما مقابله با آمریکا و روسیه در سوریه می تواند شرایط دشواری را پیش پای ترکیه بگذارد.  احتمال اقدام به عملیات در سوریه، بدون حمایت یکی از این دو قدرت بعید به نظر می رسد.

سومین ملاحظه مربوط به جام زهری است که آنکارا سرانجام ناگزیر از نوشیدن آن است. اجتناب از مواجهه با دو دشمن در عملیات میدانی، مستلزم حمایت از رژیم اسد یا حزب اتحاد دموکراتیک کردستان است. واقعیت این است که ترکیه نمی تواند داعش، ارتش سوریه و حزب اتحاد دموکراتیک کردستان را همزمان به رسمیت بشناسد.

چهارمین فاکتوری که باید مورد توجه قرار بگیرد، تداوم  زد و خوردها با حزب کارگران کردستان در جنوب شرقی ترکیه است. صدها نفر از کردهای ترکیه شاهد اقدامات آنکارا علیه حزب اتحاد دموکراتیک کردستان هستند . می توان شمال سوریه را جبهه اول تعارض میان ترکیه و حزب کارگران کردستان و تعارضات در جنوب شرقی ترکیه را جبهه دوم درگیری میان این دو خواند. در چنین شرایطی عملیات ترکیه در سوریه می تواند تعارضات را در ترکیه تشدید کند.

و سرانجام آخرین ملاحظه مربوط به ماهیت هرگونه عملیات نظامی است. مداخله نظامی آمریکا در افغانستان و عراق نشان داد که صرف نظر از علت مداخله و مشروع یا غیر مشروع بودن آن، اولین سوالی که باید بدان پاسخ داد این است: چگونه می توان از معرکه جنگ خارج شد؟ ریسک اعزام سرباز به میدانی مانند سوریه که تحولات آن شتاب زیادی دارد، بسیار بالا است.

منبع: المانیتور / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25