بیم‌ها و امیدهای بازگشت ایران به بازار جهانی

نویسنده: رابین میلز

دیپلماسی ایرانی: ایران و یونان بار دیگر روابط تجاری خود را از سر گرفته اند. جمعه گذشته، شرکت هلنیک پترولیوم یونان به عنوان اولین شرکت اروپایی اعلام کرد که قصد دارد در فضای ایجاد شده پس از رفع تحریم ها از ایران نفت بخرد. موفقیت و یا شکست این شرکت ها می تواند هم در سیاست داخلی ایران و هم در سیاست تعاملی آن در عرصه بین المللی تاثیرگذار باشد.

ایران هیچ گاه حتی در دوران تحریم های شدید اقتصادی در بازه 2012 تاکنون از بازار عرضه انرژی به طور کامل کنار نرفته است. اما تحریم های پیچیده بخش انرژی ایران از سوی آمریکا، اروپا و سازمان ملل، تحریم کشتی رانی، بانک ها و بیمه ها و بلوکه کردن دارایی های ایران سهم این کشور را در بازار نفت از بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز به کمتر از 1 میلیون بشکه در روز تقلیل داد.

با این وجود، ایران با محیط خارجی دشواری رو به رو است. قیمت نفت در کمترین میزان خود از زمان 1999 قرار دارد و بدون شک صادرات بی رویه آن دلیل اصلی این کاهش قیمت را توجیه می کند.

حتی تحقق جزئی برنامه های ایران نیز فشارها را بر سایر کالاها نظیر صنایع پتروشیمی بیشتر می کند. پایان پروژه پارس جنوبی، بزرگترین میدان نفتی جهان و تمام کردن پروژه های نیمه کاره متعدد در عسلویه از جمله این برنامه ها هستند. تنها بخشی از این پروژه ها می توانند در جذب سرمایه گذار و تکولوژی موفق باشند، در صورتی که به شکل قابل توجهی به میزان عرضه خواهند افزود.

یکی دیگر از زمینه هایی که دولت ایران امیدوار است بتواند در آنها به خوبی سرمایه گذاری کند، بخش معدن است. ایران دارنده دومین ذخائر مس و بزرگترین ذخائر روی، آهن و بسیار از منابع معدنی دیگر است. اما قیمت منابع معدنی نیز مانند نفت چندان تعریفی ندارد.

رئیس جمهور ایران و دولت آن باید گام های خود را محتاطانه تر بردارند. سیاستمداران روی برد هسته ای سرمایه گذاری می کنند، چرا که قصد دارند از آن به عنوان برگ برنده ای در انتخابات پیش رو بهره ببرند. اما دستیابی به نتایج اقتصادی محسوس در بازه زمانی به این کوتاهی غیرممکن است.

عمده 100 میلیارد دلار پولی که هم اکنون ایران اجازه دسترسی به آنها را دارد، پیشتر به پروژه های داخلی اختصاص داده شده و صرف صورتحساب های خارجی شده است. ورود یکباره آن به ایران نیز می تواند منجر به شکل گیری تورم شود.

در فاصله زمانی 1992 تا 2009 ایران توانست حدود 34.6 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش های مختلف جذب کند. در حال حاضر ایران اعلام کرده است که تنها در بخش انرژی 500 میلیارد دلار تا سال 2025 نیاز دارد. این میزان به معنی جذب حداقل 12 تا 32 میلیارد دلار سرمایه خارجی در سال است. امکانات و ابزارهای جانبی جذب چنین سرمایه ای نیز باید لحاظ شود.

بدین ترتیب، ایران ناگزیر است که اهداف بلندپروازانه خود را کنار بگذارد. حتی موفقیت های جزئی نیز منوط به جذب سرمایه خارجی است. این هدف مستلزم گام های معمول مثل بالا بردن شفافیت، خصوصی سازی شرکت های دولتی و تصویب قوانین لازم برای تسهیل ورود سرمایه گذاران است. خصوصی سازی واقعی می تواند نیروهای مستقلی را در ایران شکل بدهد که رابطه با آنها به نفع جهان باشد.

اما این تحول می تواند به بخش های از سپاه پاسداران که درگیر فعالیت های اقتصادی هستند، ضربه بزند. همسایگان ایران در خلیج فارس نگران نفوذ منطقه ای ایران و حمایت آن از بشار اسد در سوریه هستند. کشورهای منطقه، اروپا و آمریکا برای نزدیک شدن به ایران باید مسیر خطرناکی را طی کند.

منبع: نشنال بیزنس/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25