بیم و امید روسیه به تنش ایران و عربستان

دیپلماسی ایرانی: تعطیلات سال نو میلادی نیز نتوانست در عملیات هوایی روسیه در سوریه وقفه ایجاد کند. به نظر می رسد که سیاستگذاران روسی همچنان افزایش تنش ها و تلاش برای جذب نظر مثبت افکار عمومی را به چاره اندیشی حول وضعیت اقتصادی کشور ترجیح می دهند.

کرملین نمی تواند مانع از واقع بینی مردم و نگرانی آنها از کاهش سطح درآمد و گسترش فساد در کشور شوند، از این رو مقامات روسیه سعی دارند بحرانی جدید بیافرینند که بتواند توجه افکار عمومی را به خود جلب کند. بنابراین انگیزه روسیه از گستردن آتش درگیری با ترکیه صرفا در قالب اقدام تلافی جویانه توصیف نمی شود، بلکه مسکو به یک پیروزی بزرگ نیاز دارد تا بتواند در سایه آن واقعیت های تلخ اقتصادی خود را بپوشاند.

پیش از این که ترکیه جنگنده روسی را در بیست و چهارم نوامبر سرنگون کند، مداخله روسیه در سوریه به مراتب کمتر و آرام تر بود. با وجود اینکه ارزیابی روسیه از سطح مخاطرات اندک بوده است- به طور مثال آنها درک درستی از پیچیدگی های جنگ داخلی دراز مدت نداشتند- با این وجود نیروی هوایی روسیه توانست حملات خوبی در سوریه انجام دهد که بازتاب سیاسی قابل توجهی داشته است.

با همه اینها حملات هوایی روسیه نتوانسته به موفقیت ختم شده و روند جنگ در سوریه را تغییر دهد. نیروی زمینی دولت بشار اسد به گونه ای است که نمی تواند حملات هوایی روسیه را در جبهه زمینی به خوبی پشتیبانی کند. روسیه نمی تواند از شدت حملات هوایی خود بکاهد، زیرا این اقدام می تواند متحدان آن در جبهه زمینی را دچار ترس و واهمه کند. از طرف دیگر، آمار اشتباهات فنی و برخوردها در این حملات نشان می دهد که حریم هوایی پر تردد خارج از لاذقیه، رقم خوردن فاجعه ای دیگر را ممکن می کند و هیچ پیروزی نمی تواند هزینه چنین اتفاقی را پوشش دهد.

ترکیه توانسته به روسیه کمک کند تا از بن بست سوریه خلاص شود. کمپین تبلیغاتی ایجاد شده توانسته با عملکرد قوی خود، ترکیه- که تا چندی پیش متحد استراتژیک روسیه بود - را به جای اوکراین یا ایالات متحده در جایگاه دشمن روسیه قرار دهد. وزارت خارجه روسیه در بیانیه ای، ترکیه را به انواع اقدام خصمانه از تبانی با داعش گرفته تا سرکوب اقلیت های کرد متهم کرده است. پوتین نیز در سند جدید استراتژی امنیت ملی خود اعلام کرد که ظهور داعش را نتیجه مستقیم سیاست های دوگانه کشورهایی می داند که خود مدعی مبارزه با تروریسم هستند. دولت روسیه همچنین واردات مواد غذایی از ترکیه را تحریم کرده است.

روسیه درک درستی از نتایج اتحاد با گروه های شیعی مختلف فعال در سوریه که تحت حمایت ایران هستند، ندارد. نتانیاهو تلاش کرد تا به پوتین بفهماند که این اتحاد سرانجام خوبی نخواهد داشت و برای انتقال پیام خود به روسیه، در چندین نوبت هم اقدام به بمباران مواضع حزب الله کرد. با این وجود، تل آویو نتوانست روسیه را از تحویل سامانه موشکی زمین به هوای اس- 300 منصرف کند. برخورداری ایران از این سامانه به یک اندازه منافع عربستان و اسرائیل را در خطر قرار می دهد. اتحاد روسیه و ایران تنش هایی را در قفقاز جنوبی به تازگی به وجود آورده. ترکیه همواره این منطقه را تحت نظر داشته است.

روسیه در حال حاضر از وضعیت مناسبی در منطقه برخوردار نیست. این وضعیت به خصوص در شرایط حاضر و با افزایش تنش ها میان ایران و عربستان به دنبال اعدام شیخ نمر، وخیم تر شده است. طی یک سال گذشته و به خصوص از زمان ورود روسیه به صحنه جنگ در سوریه، پوتین تلاش کرده است که به شکل شبکه ای ارتباط خود را با عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس گسترش دهد، اما در وضعیت حاضر، همه این پیوندها در حال تضعیف است، چرا که روسیه به عنوان متحد ایران شناخته شده است. ترکیه از انعطاف و توان لازم برای میانجیگری در حل این منازعات فرقه ای و ژئوپلتیکی برخوردار است، اما روسیه بخشی از این مشکل است و میانجیگری ترکیه بدین ترتیب زیر سوال می رود. مسکو امیدوار است که تنش های موجود میان ایران و عربستان منجر به افزایش قیمت نفت شود، اما روند بازار خلاف این انتظار را ثابت کرده است. در مورد ترکیه و روسیه نیز، حتی در صورت مقاومت پوتین در برابر وسوسه اقدامات تحریک آمیز، مشکلات بزرگتری در پیش روی خواهند بود.

منبع: اندیشکده بروکینگز/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25