تلاش ناکام عربستان برای تحریک ایران

نویسنده: شیرین هانتر *

دیپلماسی ایرانی: با وجود این که بسیاری از مسلمانان و دیگر رهبران مذهبی به همراه سازمان ملل و تعدادی از رهبران سیاسی به طور خصوصی به عربستان سعودی توصیه کرده بودند تا شیخ نمر، روحانی شیعه را اعدام نکند، این کار را کرد. اگر با دیدی منطقی نگاه کنیم، این اعدام براساس منافع کوتاه و بلند مدت عربستان نیست. اما این اعدام را می توان براساس استراتژی تحریک ایران در جهتی که حمله نظامی عربستان را مشروع جلوه دهد، درک کرد.

به وضوح عربستان سعودی از این که در جنگ علیه ایران به پیروزی برسد، اطمینان ندارد. اما عربستان سعودی ممکن است بر روی پیوستن تعدادی از کشورهای عربی و غیرعربی به این اقدام پرخطر حساب کند. برخی از کشورهای عربی از جمله امارات از این اقدام بسیار خوشحال می شوند. بقیه همانند قطر و کویت شاید با ارعاب یا تمطیع به این ائتلاف بپیوندند.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بسیار وسوسه خواهد شد تا سوار این ارابه شود. اردوغان، به ایران به عنوان امپراتوری صفوی که مانعی واقعی بر سر رویای وی یعنی ایجاد امپراتوری عثمانی جدید است، می نگرد. اعدام شیخ نمر مدت کوتاهی پس از دیدار اردوغان با ملک سلمان این ایده را تقویت می کند. حتی پاکستان هم ممکن است به خاطر تعهد به دفاع از پادشاهی عربستان در مقابل تهدیدات خارجی به این داستان بپیوندد.

با این حال تلاش های عربستان برای تحریک ایران به انجام اقدامی خشن و آغاز جنگ موجب ایجاد بلوایی در حلقه سیاسی واشینگتن به ویژه در کنگره می شود که ایالات متحده مجبور به مداخله در این درگیری و حمله به ایران شود. سعودی ها امیدوارند با مداخله نظامی ایالات متحده در ایران، مشکل آنها در رابطه با ایران یک بار برای همیشه حل شود.

چیزی که در حد گمانه زنی مطرح می شود این است که عربستان سعودی چندین بار سعی در تحریک ایران داشته است. اولین مورد مداخله نظامی در بحرین بود. سپس تلاش های سعودی ها برای سرنگونی حکومت اسد. بمب گذاری در سفارت ایران در بیروت در سال 2013 که موجب کشته شدن تعدادی از شهروندان لبنانی در حمله به مرکز فرهنگی ایران شد. اخیراً در جریان مراسم حج، مقامات سعودی به دو جوان ایرانی تعرض کردند و شمار زیادی از زائران ایرانی هم کشته شدند. علاوه بر این مقامات سعودی مشکلات زیادی پیش روی مقامات ایرانی برای جابجایی، تعیین هویت و انتقال اجساد قربانیان این حادثه به ایران به وجود آوردند و البته عربستان سعودی جنگی تمام عیار علیه یمن که مدعی است شورشی های مورد حمایت ایران در آن حضور دارند، به راه انداخته است.

تحریک دیگری هم ماه گذشته اتفاق افتاد که مقامات نیجریه، شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان این کشور را بازداشت کردند و ارتش نیجریه نزدیک به هزار نفر از شیعیان را به دلایل نامعلوم کشت. پس از دستگیری شیخ زکزاکی، ملک سلمان از دولت نیجریه به خاطر مبارزه موثر با تروریسم تمجید کرد. در عین حال شیعیان در کشورهایی همچون آذربایجان هم تحت فشار قرار دارند و در کشورهایی از قبیل پاکستان و افغانستان، گروه های تحت نفوذ سعودی ها آنها را می کشند از جمله در افغانستان که دختربچه 9 ساله هزاره گردن زده شد.

تحت این شرایط مسئله ای که حیاتی است این است که خطر درگیری را که می تواند موجب باز شدن پای ایالات متحده به جنگی دیگر در خاورمیانه که خواهان آن نیست، بشود، دستکم گرفت. عربستان سعودی در مقطع کنونی همانند یک حیوان عصبانی و زخم خورده است. بسیاری از طرح های آنها برای هژمونی منطقه ای شکست خورده و باعث تحمیل هزینه های مالی سنگینی شده است. مهمتر از همه آنها هنوز از توافق هسته ای میان ایران و گروه 5+1 عصبانی هستند.

در موقعیت حساس کنونی غرب نباید تسلیم بازی عربستان سعودی شود. آتش غیرقابل کنترل فرقه گرایی در خاورمیانه فقط به ایران آسیب نمی زند. این آتش می تواند به قفقاز و جنوب آسیا هم سرایت کند. با تحت حمله قرار گرفتن ایران، تمام شیعیان احساس می کنند که قربانیان یک نسل کشی هستند. یک جنگ جدید در خاورمیانه و علیه ایران به طور حتم باعث مداخله چین و روسیه هم خواهد شد و تبدیل به درگیری قدرت های بزرگ می شود. روسیه و چین احتمالاً همانند 2001 و 2003 منفعل نخواهند بود.

در شرایط موجود، قدرت های بزرگ، به ویژه قدرت های غربی باید سعودی ها را مهار کنند و همچنین مانع از جذب متحدینشان در خاورمیانه و جنوب آسیا به انتقام گیری سعودی ها از ایران شوند. مهمتر از همه آنها در نهایت باید از خودشان بپرسند که واقعاً عربستان سعودی ارزش دردسرهایی که به وجود می آورد را دارد.

* استاد دانشگاه جورج تاون

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند