امیدواریم همکاری ایران و روسیه شامل تاجیکستان هم بشود

دیپلماسی ایرانی- حامد شفیعی:

در پی دو حمله مسلحانه صبح چهارم سپتامبر (13 شهریور) امسال به یک شعبه وزارت کشور در شهر «وحدت» و به یک پاسگاه پلیس در نزدیکی فرودگاه شهر «دوشنبه» 9 پلیس و کارمند کشته شدند. مقامات تاجیکستان مسوولیت رهبری این حمله ها را به «نظرزاده» معاون وزیر دفاع نسبت دادند. گفته شد که نظر زاده با سوء استفاده از مقام خود در دستگاه مرکزی وزارت دفاع مقادیری سلاح را با خود به محل حادثه برد، اما بخش قابل توجهی از این سلاح ها در همان روز نخست عملیات در دره «رامیت» کشف و مصادره شدند. «نظر زاده» نیز در همان روز به اتهام رهبری و برنامه ریزی این حملات برکنار و بلافاصله تحت تعقیب قرار گرفت. در همین راستا بود که دادستانی کل تاجیکستان با انتشار بیانیه ای «محی الدین کبیری» را به مشارکت و دست داشتن در آشوب منسوب به «عبدالحلیم نظر زاده» معاون سابق وزیر دفاع متهم کرد. «محی الدین کبیری» رئیس حزب نهضت اسلامی تاجیکستان از ابتدای سال جاری به خارج از کشور رفته و هنوز بازنگشته است. او در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی می گوید:"حکومت تاجیکستان در ادامه اقدامات خود برنامه هایی را برای محدود کردن فعالیت های حزب نهضت اسلامی به اجرا گذاشت؛ از جمله برگزاری نماز در مکان عمومی، حجاب، تعلیم قرآن و گذاشتن ریش برای مردان زیر 50 سال را ممنوع اعلام کرد. همچنین حکومت اعلام کرده این حزب باید به صورت داوطلبانه خود را منحل کند." حزب نهضت اسلامی تاجیکستان یکی از احزاب سیاسی در تاجیکستان و تنها حزب اسلامی قانونی ثبت شده در آسیای میانه است. این حزب در 26 اکتبر سال 1991 میلادی تاسیس شد و در این مدت اگر چه توانسته در داخل کشور ساختار سیاسی و جایگاه اجتماعی خود را تقویت کند، اما در مقابل دولت نیز روش ها و سازوکارهای تازه ای را برای اعمال فشار علیه آن به کار برده است.

رویکرد دولت به جریان های اسلامی چیست؟

از سه سال گذشته دولت برنامه هایی برای خنثی کردن، به حاشیه فرستادن و ممنوع کردن نهضت اسلامی تاجیکستان داشت. شرایط منطقه ای و بین المللی این فرصت را به دست برخی مسئولان حکومت جمهوری تاجیکستان داد، تا با این نهضت برخورد کنند. ناکامی بیداری مردم مسلمان در کشورهای عرب _ سوریه، لیبی، یمن، مصر_ از یک طرف و از طرف دیگر بی توجهی کشورهای اسلامی به وضع منطقه آسیای مرکزی موجب شد که برخی مسئولان این فرصت را غنیمت شمرده و طرحی را برای سرکوب نهضت اسلامی تاجیکستان به اجرا بگذارند. گرچه نهضت اسلامی تاجیکستان خود را یک نیروی معتدل اسلامی و ملی معرفی کرده بود. این نهضت طی 15 سال فعالیت پارلمانی خود و با وجود تخریب صدها مسجد یک بار به خیابان نیامد. اما در مقابل حجاب ممنوع شد، گذاشتن ریش برای مردان زیر 50 سال را ممنوع کردند و تعلیم قرآن در منازل و خواندن نماز و برگزاری آن را ممنوع کردند اما نهضت به خاطر پیشگیری از فتنه و رویایی، یک بار هم مردم را به تظاهرات و عمل های خلاف عرف فرهنگ سیاسی دعوت نکرد. اما نمی دانیم علت برخورد حکومت چیست. آنها فقط برخی فسادها را به معاون وزیر دفاع نسبت داده و آن را مرتبط با نهضت اسلامی تاجیکستان دانستند و در این راستا فعالیت های نهضت را در کنار چند حزب تروریستی افراط گرا ممنوع اعلام کردند. اما همه می دانند که اصل ماجرا جای دیگری است و ما نیز امیدواریم جامعه جهانی به خصوص جمهوری اسلامی ایران با اشراف و اطلاعاتی که از وضعیت منطقه به خصوص تاجیکستان دارند، جلوی اقدامات حکومت را بگیرند. ما کوشش های جمهوری اسلامی ایران در روند مصالحه تاجیک ها در 15 سال گذشته را به یاد داریم که چگونه از روند صلح حمایت کرد. یکی از دستاوردهای دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران این بود که دو طرف درگیر تاجیک را سر میز مذاکره کشاند. حال وقت آن است که با اقدامات بیشتر مسایل پیش آمده را از راه گفت و شنود و راه حل سیاسی حل و فصل کنند وگرنه احتمال می رود، جوانان تاجیک با آن روحیه حماسه، احساسات و ظلم ستیزی به سمت گروه های افراطی و آنهایی که عمل های خشونت آمیز دارند، بروند. که از نگاه بنده این یک شروع مشکل ساز و فراگیر در منطقه آسیای مرکزی خواهد بود.

حکومت تاجیکستان، پیشگیری از افراط گرایی در منطقه آسیای مرکزی با توجه به تهدیدات داعش را عامل برخورد با جریان های اسلامی عنوان کرده است.

این یک دروغ بدون توجیه است. ظهور داعش به دو سال قبل در منطقه شام بر می گردد و حضور آن در آسیای مرکزی تقریبا شش ماه یا کمتر از آن است. اما اقدامات جمهوری تاجیکستان علیه دین و دینداری از قبل به سه سال گذشته باز می گردد. از سه سال گذشته حکومت برنامه های ضد اسلامی خود را شروع کرد. این موضوع ربطی به فعالیت های داعش در خاورمیانه و حتی آسیای مرکزی ندارد. اما اقدامات افراط گرایی به حاکمیت های ظالم دیکتاتوری بهانه هایی داده است که از آن استفاده می کنند. بر اساس نگاه بی طرفانه و کارشناسانه، اعمال دیکتاتورها باعث قوی شدن افراط گرایی به خصوص در منطقه شده است و گرایش هزاران جوان تاجیک به این گروه ها، ریشه در عملکرد حکومت های دیکتاتوری دارد. متاسفانه جهان اسلام هیچ تفاوتی بین گروه های معتدل مظلوم و گروه های افراطی قائل نیست. زمانی که داعش تابلوی افراط گرایی را زد، همه چشم گشودند. مردم آسیای مرکزی مردم با فرهنگ و معتدل اسلامی هستند. می دانید که مردم احناف یا حنفی ها، چگونه فرهنگ اسلامی دارند و فقط در حالت های استثنایی به سمت خشونت می روند. اما باز این حکومت ها هستند که با اعمال غیرقانونی خود، مردم را به سمت افراط گرایی سوق می دهند.

با وجود پذیرش و رسمیت داشتن نهضت اسلامی تاجیکستان به عنوان یک جریان سیاسی – مذهبی در نظام تاجیکستان، چرا حکومت نگاه قهرآمیزی به آن دارد؟

دولت در دو سه انتخابات سیاسی مبارزه با نهضت را باخت. گرچه اعلام کرده میزان محبوبیت نهضت ده درصد بوده اما همه می دانستند که میزان آرای نهضت 40 درصد است. آنها در گفت وگوهای محرمانه خود این موضوع را به ما می گفتند اما چون نتوانستند از راه انتخابات، دموکراسی و مبارزه آشکار، نهضت اسلامی تاجیکستان را مغلوب کنند، به سراغ روش های غیرقانونی و فرصت طلبانه رفتند. از این رو ریشه برخوردهای ناجوانمردانه حکومت جمهوری تاجیکستان با نهضت را در همین امر می بینیم. حکومت طی سه – چهار دهه مبارزه قانونی و سیاسی برای کسب محبوبیت، خود را باخته است.

گفته شده روسیه از اقدام حکومت در برخورد با جریان های اسلامی حمایت کرده است؟

روسیه دغدغه های خود را دارد. روسیه با مشکلات افراط گرایی در داخل و منطقه مواجه است. در عین حال برخی سیاستمداران روسی، سراغ جزئیات نمی روند. اما آنچه ما را امیدوار می کند، این است که به تازگی برخی عقلا و کارشناسان روسی از اقدامات حکومت تاجیکستان حمایت نکردند. هرچند در رسانه ها صحبت از حمایت می کنند ولی با شناختی که از محافل دیپلماتیک و کارشناسی روسیه داریم، آنها حتی هشدارهایی به حکومت تاجیکستان داده و به آنها گوشزد کرده اند که از خطوط قرمز عبور نکنند. آنها حتی به حکومت تاجیکستان گفته اند بخشی از مشکلات منطقه به رفتارهای نامناسب شما بر می گردد. خوشبختانه این فکر و شناخت در روسیه وجود دارد. بر این باورم اگر جمهوری اسلامی ایران و روسیه همکاری صمیمانه ای با یکدیگر به منظور پیشگیری از رشد افراط گرایی در منطقه که هم روسیه و هم ایران را تهدید می کند، داشته باشند، جلوی بسیاری از مشکلات گرفته خواهد شد. حکومت های دیکتاتوری از جمله تاجیکستان درک خواهند کرد با دروغ و فرافکنی در منطقه نمی توانند همه را متقاعد کرد. زیرا روسیه، ایران و جامعه بین المللی از روندهای منطقه شناخت دارند.

آیا شما به دولت پیامی برای نشستن پشت میز مذاکره برای یافتن راه حل سیاسی داده اید؟

ما سال ها درباره مذاکره و دیالوگ صحبت کرده ایم و تقریبا ماهی نبوده که در این باره حرفی در سخنرانی ها زده نشود. نامه های زیادی هم به شخص رییس جمهور نوشته شد مبنی بر اینکه اگر مشکلی در بین ما وجود دارد، آن را در اتاق های فکر حل کنیم نه با نگاه امنیتی و پلیسی. زیرا رفتار های امنیتی و پلیسی فضا را به بن بست می کشاند، اما تا کنون هیچ نهاد دولتی پاسخی به ما نداده است. نتیجه هر درخواستی برای گفت وگو، زندانی کردن یا به شهادت رساندن یکی از جوانان یا تخریب یکی از دفترهای ما بود. پیام نهایی حکومت این است که ما داوطلبانه نهضت اسلامی تاجیکستان را تعطیل کنیم و سپس آنها درباره مسیر راه آینده ما وارد گفت وگو شوند. بنابراین آنها شرط اول را تعطیلی نهضت اعلام کرده اند و گفته اند قبل از آن هیچ گفت وگویی نخواهد بود. حال وقتی با چنین ادبیاتی با نهضتی دارای ریشه تاریخی، دستاوردها و محبوبیت مردمی صحبت می شود، بیانگر آن است که آنها دنبال گفت وگو و راه حل مسالمت آمیز نیستند. آنها دنبال ایجاد یک نظام خودکامه و تک حزبی در کشور هستند و می خواهند همه احزاب، گروه ها و جریان ها نیز از یک نفر و گروه حرف شنوی داشته باشند. این برای ملت تاجیکستان مناسب نیست و در نهایت این سیاست، اوضاع داخلی را به این مرحله خطرناک رسانده است.

انتشار اولیه: چهارشنبه 9 دی 1394 / انتشار مجدد: جمعه 18 دی 1394