اجبار اوباما در امضای قانون محدودیت ویزای آمریکا

جعفر قامت، استاد روابط بین الملل دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهوری آمریکا لایحه بودجه ای را امضا کرد که در آن بندی _ بند 203 با عنوان محدودیت استفاده از برنامه لغو روادید برای خارجی هایی که به کشورهای خاص سفر کرده اند _ قرار دارد که به لغو روادید اروپاییانی که به کشورهایی مانند ایران، عراق، سوریه و ... سفر می کنند اشاره کرده است. امضای لایحه از سوی رییس جمهوری آمریکا، با واکنش هایی در داخل همراه بود. در این راستا چند نکته حایز اهمیت خواهد بود:

۱- اقدام صورت گرفته، موضعی از مواضع سیاست خارجی آمریکا را نشان می دهد. گرچه هدف اصلی در این باره ایران نبوده و باید از موضوع تروریسم بین المللی به آن نگاه کرد، اما به صورت غیرمستقیم و با توجه به اتهام های گذشته آمریکا به ایران مبنی بر حمایت از تروریسم، ایران نیز در فهرست کشورهای این بند از لایحه بودجه آمریکا قرار گرفت.

۲- وجود چنین بندی در لایحه قانون بودجه، خواه یا ناخواه بر روابط دوجانبه چه به صورت کلی و چه به صورت خاص مرتبط با پرونده هسته ای، اثرگذار خواهد بود. هرچند آقای جان کری، وزیر خارجه آمریکا طی نامه ای به آقای ظریف همتای ایرانی خود بیان کرده، این قانون در اجرای برجام تاثیری نخواهد داشت اما به طور حتم منشا اثر خواهد بود.

۳- عموما در ورای مرزهای ملی کشورها، سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی تلقی می شود. از این منظر می توان گفت، رییس جمهوری آمریکا تحت فشار جامعه داخلی خود قرار گرفته است. باید در نظر داشت، کانون های مختلف قدرت در داخل آمریکا اعم از لابی صهیونیستی، جمهوری خواهان و دیگران، نقش بسزایی در این راستا داشته و رئیس جمهوری آمریکا نیز در این راستا سعی در مدنظر قرار دادن ملاحضاتی دارد. او با اختیار خود چنین کاری را انجام نداده است.

۴- گفته می شود رییس جمهور حق شرط در امضای لوایح _ یعنی امضای مشروط لوایح line item veto _ ندارد و دادگاه قانون اساسی آمریکا این راه را برای همیشه بسته است. بنابراین نمایندگان و لابی ها هر موضوع بی ربطی را در لوایح مهم از جمله قانون بودجه قرار می دهند و رییس جمهور به منظور جلوگیری از تعطیلی دولت _ shut down_ مجبور به امضای آن است. بنابراین می توان عدم اختیار برای رییس جمهور را فرصتی برای لابی ها و برخی نمایندگان کنگره دانست که از فرصت پیش آمده سوءاستفاده می کنند.

۵- زمانی که مورد یا بخشی از یک پروژه یا پروسه دچار ایراد می شود، باید آن را تحت الشعاع قرار داده و سعی در هماهنگ کردن ناهماهنگی کرد. در واقع دولت اوباما باید تسهیلاتی را در اجرای پروژه _ موضوع پرونده هسته ای ایران_ با توجه به بند موجود در قرارداد، قائل شود. رییس جمهوری آمریکا باید از سایر زمینه هایی که در روابط دو کشور به صورت عام یا به صورت خاص_ پرونده هسته ای_ وجود دارد، به منظور خنثی کردن نیت لابی ها و نمایندگان که خواهان ضربه زدن به برجام هستند، استفاده کرده و با سهولت بیشتری نسبت به مسایل سیاست خارجی کشور و پرونده هسته ای به صورت خاص برخورد کند.

۶- در جای جای برجام از کلمه " حسن نیت " استفاده شده که تاکیدی بر این مساله باشد که این توافق بر اساس حسن نیت طرفین بوده و طرفین خود را متعهد به آن می دانند. از این رو شاید این پرسش مطرح شود که آیا امضای لایحه بودجه آمریکا با وجود چنین بندی، تناقض با "حسن نیت" در برجام نیست؟ در پاسخ باید گفت، به صورت کلی در اینجا حسن نیت مطرح نیست. اما به صورت خاص، به دلیل تحت فشار بودن دولت از سوی لابی ها و گنجاندن این بند در لایحه بودجه، عدم حسن نیت است، اما به طور کلی دولت اوباما سعی در نشان دادن حسن نیت دارد.