تحریم جدید کنگره اقدام علیه برجام خواهد بود

نویسنده: علیرضا نادر

دیپلماسی ایرانی: بدون تردید توافق هسته ای میان ایران و گروه ۱+۵، موسوم به برجام می تواند تعلیق و لغو بسیاری از تحریم های اقتصادی موجود علیه ایران را به همراه داشته باشد و بخشی از فشارهای موجود بر روی اقتصاد این کشور را کاهش بدهد، اما عوامل متعددی وجود دارد که می تواند ایران را برای استفاده از این منابع، در جهت پیشبرد برخی از اهداف سیاست خارجی خود محدود کند.

نخست اینکه لغو و تعلیق تحریم ها منوط به اجرای کامل برجام از سوی ایران است. این بدان معنی است که این کشور نمی تواند از توانایی هسته ای خود برای افزایش نفوذ در منطقه استفاده کند. افزون بر این، اجرای کامل برجام توسط ایران تنها منجر به لغو تحریم های ثانویه علیه ایران می شود و تحریم های اولیه آمریکا که به دلیل حمایت ایران از تروریسم و نقض حقوق بشر وضع شده بود، همچنان پا برجا خواهد ماند. ابقای تحریم های ثانویه به منزله عدم دسترسی ایران به سرمایه و تکنولوژی آمریکا است. تحریم های اروپا در مورد موضوعات غیرهسته ای نیز همچنان پابرجا خواهد ماند.

دوم اینکه ورود منابع اقتصادی حاصل از لغو تحریم ها نمی تواند چندان قدرت ایران را در داخل و خارج زیاد کند، چرا که این کشور بالغ بر 100 میلیارد دلار به بانک های ایرانی و شرکت های خصوصی بدهکار است. بعلاوه ملت ایران انتظارات اقتصادی گسترده ای از دولت خود دارد. بنابراین درآمد حاصل از آزادسازی پول های بلوکه شده و افزایش صادرات نفت ایران تنها می تواند صرف بازپرداخت بدهی ها و سرمایه گذاری در بخش خدمات اجتماعی و زیرساخت ها شود. لحاظ کردن پیش بینی ها در خصوص قیمت پایین نفت طی چند سال آتی و عدم توانمندی رقابت ایران با رقبایی همچون عربستان، قطر و کشورهای خلیج فارس که از تکنولوژی های پیشرفته استخراج برخوردارند و از شرکای نزدیک آمریکا محسوب می شوند نیز مزید بر علت می شود و اجازه نمی دهد که درآمد نفتی ایران پیشرفت زیادی داشته باشد. نگرانی از بازگشت تحریم ها نیز مانع از ورود و سرمایه گذاری شرکت های خصوصی چند ملیتی در صنایع نفت و گاز ایران می شود. این نکته نیز به نوبه خود نرخ رشد اقتصادی ایران را پایین نگاه می دارد.

حضور نیروهای نظامی در اقتصاد ایران یکی دیگر از عللی است که سرمایه گذاران خارجی را بی میل به حضور در اقتصاد ایران می کند. این نیروهای نظامی با باز شدن اقتصاد ایران و پیوند آن با اقتصاد جهانی مخالف هستند.

برجام را می توان یک توافق مستحکم در زمینه منع اشاعه تسلیحات هسته ای دانست. با این حال، این توافق نمی تواند همه مشکلات آمریکا با ایران را حل کند و نباید از آن چنین انتظاری داشت. برجام با محدود کردن توان هسته ای ایران می تواند اولین گام در راستای کنترل و عقب راندن نفوذ ایران در منطقه باشد.

وضعیت اقتصادی ایران توانسته توانایی نظامی آن را هم تحت تاثیر قرار دهد ، بعلاوه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بیش از ده برابر ایران برای تجهیزات نظامی خود هزینه کرده اند.

با این شرایط ، تنها توانمندی های نامتقارن جمهوری اسلامی ایران می تواند به عنوان چالش جدی علیه آمریکا باقی بماند. تقویت اهرم نظامی آمریکا در سوریه و عراق و ارائه راه حلی سیاسی برای بحران سوریه می تواند برای مقابله با این چالش کارساز باشد. این بدان معناست که آمریکا باید ایران را در مواقعی که با منافع آن سازگار است در مسائل منطقه ای شریک کند. دیپلماسی چندجانبه با حضور ایران می تواند به آمریکا در حل بحران سوریه کمک کند.

بدون شک ایران خواهان محافظت از منافع خود در سوریه است و بدون دستیابی به حداقلی از اهداف خود، از جمله حفظ نفوذ ایران در لبنان و سوریه، حمایت نظامی از اسد را کنار نخواهد گذاشت. با این حال هیچ راه حل نظامی در سوریه برای ایران، روسیه، آمریکا و شرکای عرب آن وجود ندارد. بنابراین راه حل سیاسی تنها گزینه موجود است که به معنای انعطاف از سوی همه طرفین درگیر است. افزایش حمایت نظامی آمریکا از نیروهای معارض در سوریه می تواند اهرم فشار آمریکا را بالا ببرد.

توصیه ها به سیاستگذاران آمریکایی

- کنگره می تواند نقشی حیاتی در پایبندی ایران به برجام با درگیر شدن در بخش نظارت بر اجرای توافق داشته باشد. کنگره می تواند در صورت تخطی ایران از مفاد توافق، تحریم های جدیدی علیه ایران تصویب کند. مهم تر اینکه کنگره باید به طور کامل در جریان وضعیت اجرایی برجام با برگزاری جلسات استماع مختلف قرار گیرد.

با این حال، کنگره نباید به تصویب تحریم های جدید در مورد تروریسم یا نقض حقوق بشر بپردازد، چرا که این اقدام می تواند از سوی جامعه بین المللی به مثابه اقدامی علیه برجام تلقی شود. اگرچه برخی از اقدامات ایران، مثل افزایش نفوذ ایران در سوریه ممکن است کنگره را تشویق به افزایش تحریم ها کند، اما این اقدام تنها برجام و حل سیاسی بحران سوریه را با بحران مواجه می کند.

- تمرکز بر ارتقا دموکراسی و تقویت جامعه مدنی ایران نیز می تواند موثر باشد. تسهیل ورود دانشجویان ایرانی به دانشگاه های آمریکا این فرصت را فراهم می کند که مردم ایران بهتر و بیشتر با ارزش های امریکایی آشنا شوند.

- آمریکا باید نگاه خود به دیپلماسی با ایران به عنوان یک نقطه ضعف را کنار بگذارد. این دیپلماسی می تواند ضمن حل مشکلات منطقه، دیدگاه موجود در ایران در خصوص آمریکا را تغییر دهد. بنابراین آمریکا باید محدودیت های موجود برای تعامل دیپلماتیک با دیپلمات های ایرانی را از میان بردارد.

منبع: بنیاد رند/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۵