چرا اروپا مقصد فوری آوارگان سوریه است؟

دیپلماسی ایرانی: عکس آیلان کردی، پسربچه خردسال سوری که هفته گذشته در ساحلی در ترکیه گرفته شد، از آن دسته عکس های نمادینی است که عواطف انسانی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

من ماه آوریل، یعنی زمانی که تصاویر قایق های پناهجویان مورد توجه رسانه ها قرار گرفته بود، درباره بحران آوارگان مقاله ای نوشته بودم. در آنجا به این موضوع اشاره کردم که این مسئله یک بحران حقیقی برای اروپا است و باید برای تجزیه و تحلیل عمیق تر به ریشه های این مشکل که در بلندمدت بر جامعه بین الملل تاثیر می گذارد نگاه بیندازیم. هیچ شکی وجود ندارد که این مسئله تهدیدی بسیار جدی برای امنیت ملی است و به همین دلیل بودجه های امنیتی در این رابطه نقش مهمی دارد.

اروپا یک مقصد فوری برای مهاجران است و چرا نباشد؟ اروپا برای خاورمیانه و شمال آفریقا نزدیکترین منطقه ای محسوب می شود که دارای ثروت و ارزش های انسانی است که می تواند به آنها پناه بدهد. کل اروپا چنین موضعی ندارند ولی بسیاری از کشورها این مسئله را مورد ستایش قرار می دهند و به ویژه آلمان در این زمینه مسئولیت اخلاقی و انسانی دارد.

اما مطمئناً شمار زیادی از کشورها وجود دارند که مسئولیت زیادی در رابطه با ایجاد بحران انسانی جاری دارند. اولین مثال در این رابطه ایالات متحده است. این واشینگتن بود که جنگی راه انداخت که منجر به نابودی حکومت و ساختار اجتماعی عراق شد و در نتیجه آن، اوضاع هرج و مرج کنونی و شیوع فرقه گرایی مرگبار که در زمان صدام وجود نداشت، رخ داد.

هرج و مرج در عراق، درگیری های فرقه ای و بحران پناهجویان، نتیجه مستقیم بحران سوریه است. البته بشار اسد هم یکی از دلایل جنگ داخلی سوریه است، اما جنبش افراط گرایی در عراق زاییده خشونت های سوریه و تشکیل داعش است. با این حال واشینگتن که همچنان به سازماندهی، مسلح کردن و آموزش گروه های افراطی در جنگ سوریه علیه بشار اسد ادامه می دهد، به طور ریاکارانه ای خودش را از پذیرفتن مسئولیت این عواقب مبرا می داند.

واشینگتن تاکنون با اکراه تنها 1500 پناهنده سوری را پذیرفته است. کانادا، کشوری که هم وسیع و هم ثروتمند است و هم از تلاش های ضد اسد در سوریه حمایت می کند، حاضر به پذیرش پناهندگان کمتری شده است. بریتانیا هم که با ذوق و شوق به جنگ سوریه کمک می کند، اما تعداد بسیار کمی از پناهندگان را پذیرفته است.

لیبی هم کشوری است که عملیات «تغییر رژیم» توسط غربی ها در آن صورت گرفته است، مشکل مشابهی دارد و به همان اندازه پناهندگان آفریقایی از طریق دریا از این کشور به اروپا می روند. اما تمایل اروپا به پذیرش مهاجران در تضاد با عملکرد ضعیف کشورهای خاورمیانه است که از مسئولیت های انسان دوستانه خود شانه خالی می کنند.

در حقیقت کشورهایی که سطح رفاه کمتری دارند، پناهندگان بیشتری را پذیرفته اند: ترکیه بیش از 2 میلیون آواره را در مرزهای خودش پذیرفته است. اردن که هم مرز با سوریه است بیش از 1.5 میلیون آواره را پذیرفته است. لبنان هم شاید حدود 1 میلیون نفر را پذیرفته باشد. اما در میان دیگر کشورها، به خصوص کشورهای ثروتمند خاورمیانه در خلیج فارس تقریباً هیچ آواره ای را نپذیرفته اند. نکته تعجب برانگیز این است که این کشورها در جنگ سوریه، به طور مستقیم یک یا چند گروه را مورد حمایت مالی قرار داده اند.

اما چرا کشورهای خلیج فارس حاضر به ورود آوارگان به کشورهای خودشان نیستند؟ دلیل این امر بیش از آن که مربوط به مسائل مالی باشد، مربوط به وضعیت جمعیتی و سیاسی کشورهای خلیج فارس است. افراد بومی کشورهای کوچک خلیج فارس در برخی موارد جزء اقلیت 10 تا 15 درصدی کشورشان هستند. به همین دلیل ترس این کشورها به خاطر مسائل جمعیتی است.

یکی از مهمترین دلایل سیاسی است: سوری ها افرادی تحصیل کرده و بزرگ شده در جامعه ای سیاسی هستند، این درحالی است که حاکمان خلیج فارس، مردم کشورهایشان را غیرسیاسی نگه داشته اند، به همین دلیل نگران نزدیکی سوری ها به مردم کشورشان هستند.

نکته ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که عملیات نظامی در سوریه هیچ فایده ای نخواهد داشت و فقط جنگ داخلی را طولانی تر می کند. دو کشوری که برای رسیدن به راه حل سیاسی در سوریه کلیدی هستند، ایران و روسیه هستند. احیای روابط غرب با ایران، ممکن است شانس دستیابی به یک مصالحه بر سر این موضوع را تسهیل کند و روسیه هم که جمعیت مسلمان زیادی دارد، نگران داعش و بی ثباتی در خاورمیانه است.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند