نگرانی‌های امنیتی اعراب از توافق هسته‌ای ایران

نویسندگان: یوئل گوزانسکی، آزریل برمانت

دیپلماسی ایرانی: روز سوم آگوست/9 مرداد، کشورهای حاشیه خلیج فارس حمایت خود را از توافق هسته ای با ایران اعلام کردند. خالد العطیه وزیر خارجه قطر، در نشست خبری با جان کری همتای آمریکایی خود، با بی میلی اعلام کرد که توافق هسته ای «بهترین گزینه در میان گزینه های موجود برای حل مسئله سلاح های هسته ای ایران است». قطر در حال حاضر رئیس شورای همکاری خلیج فارس است.

اما آنچه کشورهای حاشیه خلیج فارس در ظاهر می گویند یک چیز است و آنچه در باطن باور دارند یک چیز دیگر. دشمنی این کشورها با ایران به پایان نرسیده است. دو روز بعد از امضای توافق هسته ای در وین، شاهزاده بندر بن سلطان، سفیر سابق عربستان در آمریکا، در سایت «ایلاف» نوشت که این توافق «برای منطقه مصیبت بار خواهد بود». او گفت که شرایط قرارداد از توافق هسته ای 1994 با کره شمالی، که در سال 2003 ملغی شد، هم بی چفت و بست تر است. «الشرق الاوسط» که متعلق به یکی از اعضای خاندان سعودی است اخیرا هشدار داد که «این توافق، درهای شرّ را به روی خاورمیانه خواهد گشود.»

کشورهای خلیج فارس به شدت نگران پیامدهای توافق هسته ای برای امنیت و جایگاه خودشان هستند. اول از همه آنکه می ترسند آشتی واشنگتن با ایران به قیمت پایان یافتن اتحاد خودشان با ایالات متحده تمام شود. آنها همچنین نگران آن هستند که این توافق به ایران اعتماد به نفس بیشتری، به خصوص در زمینه حمایت از گروه های شیعه ای مانند حزب الله در لبنان و حوثی ها در یمن، و همچنین بشار اسد رئیس جمهور سوریه بدهد. سعودی ها از آن نگران هستند که در آینده ایالات متحده از ترس اینکه ایران از تعهداتش سر باز بزند، از حرکتی بر خلاف منافع تهران خودداری کند.

در سالهای اخیر، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در مورد تعهدات خاورمیانه ای واشنگتن دچار تردید شده اند. برای مثال، اگر آمریکا در زمینه انرژی به خودکفایی دست پیدا کند، دیگر نیازی به متحدان عرب خود نخواهد داشت و ممکن است حضور خود را در خاورمیانه کاهش دهد. پادشاهی های خلیج فارس نگران آن هستند که چرخش ایالات متحده به سمت شرق آسیا باعث کاهش اهمیت خاورمیانه شود. با این حال، ترس اصلی از آن است که آمریکا به سوی ایران بگرود. این کشورها علی رغم نگرانی هایشان، به این نتیجه رسیده اند که مخالفت آشکار با باراک اوباما و تضعیف روابط با ایالات متحده به نفعشان نیست. آنها توافق هسته ای را عمل انجام شده ای می دانند که بهترین راه برخورد با آن چانه زنی و کاستن از میزان خساراتش است.

با افزایش روزافزون قدرت ایران در خاورمیانه، کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مقابله با این قدرت به حمایت نظامی آمریکا نیاز خواهند داشت. عربستان سعودی و امارات عربی متحده با شدت و حدت در حال لابیگری در واشنگتن هستند تا موفق به خرید تجهیزات نظامی پیچیده ای همچون جنگنده های پیشرفته اف-35 شوند. با این حال، آمریکا تاکنون در تأمین تجهیزات پیشرفته به این کشورها اشتیاق زیادی نشان نداده است، زیرا سیاست کلی این کشور حفظ برتری نظامی اسرائیل در مقابل دیگر کشورهای خاورمیانه است. جوزف بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در ماه آوریل اعلام کرد که این جنگنده های نسل پنجم در سال 2016 به اسرائیل تحویل داده خواهند شد. به این ترتیب، تل آویو تنها دارنده این جنگنده ها در خاورمیانه خواهد بود؛ اما این امکان وجود دارد که واشنگتن برای همراه کردن کشورهای حاشیه خلیج فارس با توافق، فروش اف-35 به این کشورها را مد نظر قرار دهد. در همین حال، واشنگتن برای کاستن از نگرانی این کشورها در نظر دارد که فروش تجهیزات سطح پایین تر، و همچنین آموزش نظامی و همکاری اطلاعاتی را در دستور کار قرار دهد.

یکی از پیامدهای حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس از این توافق آن خواهد بود که اسرائیل تبدیل به تنها کشور مخالف خواهد شد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل تلاش کرده است این طور نشان دهد که توافق هم اسرائیل و هم دیگر متحدان آمریکا در منطقه را تهدید خواهد کرد و به این طریق، مخالفان توافق را بسیج کند. اما اکنون که این کشورها، از جمله قدرتی مانند عربستان سعودی، رسماً از توافق حمایت کرده اند، نتانیاهو کار سخت تری در قانع کردن افکار عمومی آمریکا خواهد داشت. بر اساس نظرسنجی های اخیر، افکار عمومی این کشور بر سر توافق هسته ای دو دسته شده است.

دولت اوباما در حال بهره برداری از این شکاف است. جاش ارنست سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، اشاره کرده است که حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس ناقض استدلال سازمان های طرفدار اسرائیل و قانونگذاران مخالف توافق است که می گویند توافق وین متحدان آمریکا در منطقه را تهدید می کند. در واقع، حمایت کشورهای خلیج فارس از توافق، روند امور را به نفع اوباما بر می گرداند.

منبع: فارن آفرز/ مترجم: علی عطاران