اوباما محتاج توافق هسته‌ای است

دیپلماسی ایرانی: تمدیدهای یک یا دو روزه مذاکرات حاکی از باقی ماندن تنها یک یا دو مساله است که آنها به نظر می رسد مهمترین مسایل باشد. هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی در اظهارات خود همواره بر تلاش برای دستیابی به توافق صحبت می کنند. هفته های متوالی مذاکره میان وزرای خارجه ایران و آمریکا، گویای آن است که دو طرف قائل به زمان مذاکره نبوده و عزم خود را برای اعلام یک توافق جزم کرده اند. اخبار انتشار یافه از محل مذاکرات نیز گویای خوشبینی رسانه ها، دیپلمات ها و حتی برخی طرف های مذاکره است. در این باره با جاوید قربان اوغلی، تحلیلگر مسایل بین الملل و مدیرکل پیشین آفریقای وزارت خارجه گفت وگویی داشته ایم که می خوانید:

اکنون ما در نقطه پیک (اوج) چانه زنی هستیم. ارزیابی شما از مسیر مذاکرات با توجه به دو مساله انطباق مکانیزم رفع تحریم  و مساله موشکی چیست؟

نمی توان مشکلاتی که موجب تمدید زمان مذاکرات هسته ای می شود را کتمان کرد. اگر نگاهی موشکافانه داشته باشیم، هرچه به روزهای آخر نزدیک می شویم، موارد اختلافی و پرانتزهای باز که جای چانه زنی دارد، بر عهده وزرای خارجه گذشته شده و مسایل قابل حل، در روزهای گذشته حل شده است. وزرا نیز در حد خود اختیاراتی دارند، اما باید با مسئولان بالاتر نیز رایزنی داشته باشند که این مساله زمانبر است. طبق بیانیه لوزان اجرای تعهدات ایران باید با رفع تحریم ها همزمان باشد، اما در مذاکرات اخیر این سازوکار مقداری به هم خورده است. هیات ایرانی اصرار بر این دارد که همه تحریم ها پس از اعلام توافق و امضای آن لغو شود؛ موضوعی که باعث کندی روند مذاکرات می شود چرا که طرف مقابل معتقد است لغو تحریم ها پس از اجرای توافق خواهد بود که از زمان امضا تا اجرا شاید حدود سه ماه طول بکشد. درباره برنامه مساله موشکی نیز آقای ظریف پیشتر با طرح آن در مذاکرات مخالفت کرده بود. سوالی که برای طرفین غربی مطرح شده اینست که برنامه موشکی ایران دارای قابلیت حمل کلاهک هسته ای است یا خیر. به نظر می رسد تمام چانه زنی ها در مورد بخش دوم باشد نه نفس خود توانمندی یا برخورداری از توان موشکی ایران.

برخی بر این عقیده اند که غرب مایل به دریافت تضمین های فوق العاده از ایران است. موضوع دیگری که روند مذاکرات را کند کرده است.

توافقنامه ای که به امضا خواهد رسید، برای هر دو طرف مرجع تصمیم است. اینکه گفته می شود قطعنامه ای ذیل فصل هفتم منشور شورای امنیت تصویب شود تا قعطنامه های قبلی را ملغی کند، خود بالاترین تضمین برای غرب است. موضوعی که محل اختلاف میان ایران  1+5 بر سر تنظیم مفاد آن است. 

اگر مذاکرات را پروسه 13 ساله مشاهده کنیم، آیا می توان گفت که مذاکرات نشانه ای از تغییر مسیر راهبردی آمریکا در حوزه سیاست خارجی به خصوص نسبت به ایران و منطقه خاورمیانه است؟

با نگاهی واقع بینانه نوع برخورد و نگرش آمریکا به مذاکرات، حاکی از آن است که تمام تلاش آنان معطوف به حل مساله و امضای توافق بوده و ماموریت آقای کری از طرف اوباما دال بر این مساله است. آمریکا دو موضوع را مدنظر قرار می دهد: نخست آنکه رسیدن به توافق هسته ای با ایران برای اوباما یک دستاورد بزرگ محسوب خواهد شد؛ دستاوردی در حد دیپلماسی نیکسون در قبال چین در دهه 70. دوم آنکه آمریکا با چالش ها و بحران های جدی در خاورمیانه مواجه است. مهمترین چالش کنونی خاورمیانه داعش است. آمریکا می داند که به تنهایی از عهده این کار بر نمی آید. بنابراین به دنبال کشوری است که  از نظر ثبات داخلی، اقتدار منطقه ای و نفوذ در سطح مطلوبی باشد تا با همکاری و ایجاد فصل مشترک بتواند بحران را مدیریت و در نهایت بر آن فائق شود. تقریبا همان کاری که آمریکا در دهه 70 بر اساس ایده کسینجر انجام داد و بخشی از مسئولیت امنیت منطقه شرق آسیا را به هندی ها سپرد. این نوعی شراکت در امنیت منطقه ای است. از این رو آمریکا می داند که ایران به عنوان با ثبات ترین، مقتدرترین و با نفوذترین کشور، باید سهمی در امنیت منطقه داشته باشد. نگرانی سعودی ها و ترکیه از به نتیجه رسیدن مذاکرات نیز به دلیل کاهش سهم آنها در دیدگاه استراتژیک آمریکا و افزایش سهم ایران است. زمانی که اوباما به ریاست جمهوری رسید اولین جمله ای که گفت، مذاکره بدون پیش شرط با ایران بود. این ادبیات با ادبیات دوران بوش متفاوت بود. اوباما در تلاش است برگ جدیدی در روابط ایران و آمریکا ایجاد کند. اگرچه دیوار بی اعتمادی فرو نمی ریزد، اما شکاف های آن زیاد و عمیق شود تا بتواند مسایل مربوط به روابط ایران و آمریکا را تسهیل کند. ساعت ها مذاکرات رودرروی وزرای خارجه ایران و آمریکا، شکستن تابوی مذاکره است. از این رو معتقدم وقتی تابوی مذاکره شکسته شده، تابوی روابط نیز قابل شکستن است. این می تواند سومین گزینه برای توافق در مذاکرات برای آمریکا باشد.

انتشار اولیه: شنبه 20 تیر 1394 / انتشار مجدد: جمعه 26 تیر 1394