چه کسانی از لغو تحریم‌ها سود می‌برند؟

نویسنده: علیرضا نادر *

دیپلماسی ایرانی: توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 می تواند منجر به کاهش قابل توجه تحریم های ایران و سود اقتصادی برای این کشور شود. بیشتر از 100 میلیارد دلار از پول نفت ایران به خاطر تحریم ها در بانک های خارجی بلوکه شده است. آزاد شدن این پول ها بدون شک موجب تقویت اقتصاد ضعیف ایران خواهد شد.

علاوه بر این توانایی ایران برای افزایش صادرات نفت و جذب سرمایه گذاری خارجی منجر به احیای اقتصاد این کشور می شود. برخی از تحلیلگران معتقدند که لغو تحریم ها به دولت ایران این فرصت را خواهد داد تا با افزایش کمک به متحدینش از جمله حکومت سوریه و حزب الله، نفوذ منطقه ای اش را افزایش دهد. تحلیلگرانی هم وجود دارند که می گویند دولت حسن روحانی به جای صرف این پول ها در خارج، آنها را در رابطه با مسائل داخلی و اقتصادی صرف خواهد کرد.

چه کسی از لغو تحریم ها سود می برد؟ پاسخ ساده ای برای این سوال وجود ندارد، تمام طرفین نگران در این رابطه -دولت روحانی، مردم ایران و سپاه پاسداران که سیاست های منطقه ای ایران را در اختیار دارد- از لغو تحریم ها سود می برند. با این حال بیشترین نفع از لغو تحریم ها را دولت روحانی، نخبگان سیاسی-اقتصادی و تا حدی مردم می برند. آنها که مسئول سیاست خارجی ایران هستند، مانند سپاه پاسداران منابع بیشتری دارند، اما نفوذ منطقه ای ایران به آن اندازه که به توانایی ایران برای نقش آفرینی در منطقه بستگی دارد به پول بستگی ندارد و این بودجه کمتر از آن است که تصور می شود.

پس از به دست گرفتن قدرت توسط روحانی، دولت وی در شوک نابسامانی های اقتصادی دوران محمود احمدی نژاد قرار دارد. احمدی نژاد با بیشترین درآمد نفتی تاریخ ایران روبه رو بود. با وجود درآمد 700 میلیارد دلاری از فروش نفت، در زمان وی این پول ها صرف پروژه هایی شد که نفع کمی برای مردم عادی داشتند.

به طور مثال احمدی نژاد هزینه ای میلیاردی در پروژه مسکن مهر انجام داد، اما این پروژه ناموفق بود و موجب هدر رفتن پول های بسیاری شد. بسیاری از خانه هایی که ساخته شده اند، ضعیف و بی کیفیت هستند و بسیاری هم ناتمام باقی مانده اند. دولت روحانی این پروژه را یکی از دلایل تورم بالایی که کشور با آن روبه رو است، می داند.

میلیاردها دلار به خاطر فساد از بین رفته است. چندین تن از اعضای دولت احمدی نژاد در این رابطه دستگیر شده اند و چندین پرونده دیگر هم احتمالاً پس از توافق هسته ای بررسی خواهند شد.

علاوه بر این، احمدی نژاد میلیاردها دلار وام بدون عقد قرارداد به شرکت های تابعه سپاه پاسداران داده است و همچنین کمک های کلانی به روحانیون و بنیادهای ثروتمند داده بود. در دوران احمدی نژاد خیابان های تهران پر شد از ماشین های لوکسی که متعلق به آقازاده ها بود. ایران بدون شک کمک مالی به حزب الله، حماس و دیگر متحدینش انجام می داد، اما مقدار این کمک ها در مقابل میلیاردها دلاری که صرف جاه طلبی های داخلی احمدی نژاد شد، ناچیز است. بنابراین تعجب آور نیست که روحانی خزانه دولت را تقریباً خالی ببیند آن هم در وضعی که بدهی های ملی نزدیک به 100 میلیارد دلار بوده است.

اگر توافق هسته ای به دست بیاید، احتمالاً موجب بهبود اقتصاد ایران می شود. اما بعید است که رشد سریع اقتصادی رخ دهد. فساد، اسراف، و عدم مسئولیت، چالش های بی پایانی هستند که روحانی برای رسیدن به اهداف اقتصادی اش تا پایان دوره ریاست جمهوری با آنها رو به رو است. روحانی علاقمند است تا اقتصاد را خصوصی سازی کند و ایران جذب بازار جهانی شود، اما در این راه با موانعی که چندین دهه وجود دارند، روبه رو است.

* تحلیلگر ارشد سیاست بین الملل در موسسه رند

منبع: نشنال اینترست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20