سیاست منطقه‌ای ایران به برداشته شدن تحریم‌ها وابسته نیست

در پس برخی مخالفت ها با توافق هسته ای ایران در عرصه بین المللی و به طور خاص در غرب، همواره عنصری از نگرانی نسبت به توسعه نفوذ منطقه ای ایران در پی حصول توافق وجود داشته است. یک نشریه آمریکایی ضمن بررسی این موضوع، چنین استدلال می کند که نفوذ و قدرت ایران در منطقه امری مستقل از توافق هسته ای ایران بوده و حقیقتی است که هم اکنون نیز وجود دارد.

 

به گزارش «تابناک»، پایگاه اینترنتی نشریه «نشنال اینترست» در مطلبی به موضوع نفوذ منطقه ای ایران پرداخته و می نویسد در آستانه ضرب الاجل دستیابی ایران و گروه 1+5 به توافق نهایی، هواداران و مخالفان توافق خود را برای رویارویی نهایی آماده می کنند. در این میان، یکی از استدلال های مخالفان توافق هسته ای این است که برداشته شدن تحریم ها، مبلغ 150 میلیارد دلار نصیب ایران خواهد کرد که این امر سبب توسعه مداخله و حضور ایران در بخش های مختلف خاورمیانه خواهد شد.

 

البته این استدلال می تواند قانع کننده باشد؛ زیرا با 150 میلیارد دلار سلاح های زیادی می توان خرید. اما در عین حال، چنین استدلالی گمراه کننده نیز هست و نشانگر عدم درک از ماهیت و چرایی توسعه نفوذ شدید ایران در منطقه طی سال های اخیر می باشد. در این راستا، به منظور درک رسیدن ایران به جایگاه یک قدرت منطقه ای، باید ساز و کارهایی را که این کشور توانسته با بهره گیری از آن ها دیگران را با خود همسو کند، مورد ارزیابی قرار دهیم.

 

در محور استراتژی ایران، ایدئولوژی انقلابی این کشور یا آنچه که از آن با عنوان «مقاومت اسلامی» یاد می شود، قرار دارد. ایران تصویری از مقاومت اسلامی را نشان داده که از مرزهای قومی فراتر رفته و با رویکردهای محبوب ضد آمریکایی، ضد صهیونیستی و ضد افراط گرایی در منطقه ارتباط برقرار می کند. با وجود اینکه به دلیل ماهیت فرقه گرایانه برخی بحران های منطقه، این تصویر با چالش هایی نیز مواجه شده، اما ایران همچنان منطقی ترین متحد برای شمار زیادی از اعرابی است که به دولت های منطقه خلیج فارس بی اعتماد بوده و نیازمند سلاح برای مبارزه با افراط گرایان هستند.

 

در کنار ایدئولوژی انقلابی، مسئله مهم دیگر وجود این حقیقت است که ایران خود را در پاسخ دادن به بحران های منطقه ای ماهر نشان داده است. در جایی که دیگران با شکست مواجه شده اند، ایران راه حل های سیاسی و نظامی خود را مطرح کرده که توانسته به سرعت سبب پر کردن خلأ قدرت و به موفقیت رسیدن متحدانش شود. نمود این امر به خوبی در عراق قابل مشاهده است.

 

جالب اینجاست که این توسعه قدرت نرم ایران، در تضاد کامل با منابع مالی این کشور قرار دارد. ایران به مدت بیش از سه دهه تحت تحریم های شدید بین المللی قرار داشته است. از سوی دیگر، درست در میان جنگ ویرانگر ایران و عراق بود که ایران توانست ریشه شکل گیری حزب الله را در لبنان ایجاد کند که اکنون به مهمترین بازیگر غیر دولتی در منطقه تبدیل شده است. در عراق، با وجود منابع فراوانی که آمریکا از نظر مالی در اختیار دارد، نفوذ ایران از این کشور بیشتر است.

 

البته همه این ها بدان معنا نیست که ایران هیچ پولی در منطقه هزینه نمی کند. نمونه این هزینه ها در سوریه قابل مشاهده بوده است. با این حال، حتی اگر بپذیریم که ایران با استفاده از ثروت خود اقدام به توسعه نفوذ می کند، این استدلال که برداشته شدن تحریم ها به مداخله بیشتر ایران منجر خواهد شد، صحیح نیست. این استدلال نه تنها نوع کارکرد سیستم سیاسی ایران را نادیده می گیرد، بلکه ظرافت های سیاست منطقه ای ایران را نیز در نظر نمی گیرد.

 

به هر حال، تردیدی نیست که پول، نقش مهمی در سیاست منطقه ای ایران ایفا می کند؛ اما این استدلال که برداشته شدن تحریم ها به افزایش نفوذ ایران در منطقه منجر می شود، به دلایل مختلف صحیح نیست. چندین دهه تحریم علیه ایران، نتوانسته در این امر تغییر خاصی ایجاد کند و برداشته شدن تحریم ها نیز تأثیر چندانی بر سیاست منطقه ای ایران نخواهد داشت.