پیام‌های پیروزی کردهای مخالف اردوغان

نویسنده: محمدعلی دستمالی، کارشناس مسائل سیاسی منطقه

دیپلماسی ایرانی: در مورد دلایل شکست حزب عدالت و توسعه (AKP) در انتخابات سراسری هفتم ژوئن ترکیه، در رسانه ها و برخی تریبون ها، مسائل و نکاتی مطرح شده که اساسا ارتباط چندانی با واقعیت های عینی و میدانی ندارد. به عنوان مثال گفته می شود مهم ترین عوامل شکست داوود اوغلو و به عبارتی اردوغان، مسائلی همچون سلطانیسم نئوعثمانی یا سیاست های آنکارا در سوریه بوده است. اما تحلیل دقیق نتایج انتخابات ترکیه، این واقعیت را نشان می دهد که مهم ترین عامل شکست حزب عدالت و توسعه، چیزی جز پیروزی شگفتی ساز کردهای نزدیک به پ.ک.ک نیست. برای اثبات این موضوع می توان از دلایل و شواهد زیر کمک گرفت:

1.حزب دموکراتیک خلق ها به عنوان یکی از نهادهای اقماری پ.ک.ک، در انتخابات سال 2011 میلادی، با نام حزب صلح و دموکراسی (BDP) در رقابت ها حضور پیدا کرد و تنها 31 کرسی از مجموع 550 کرسی پارلمان را به دست آورد. حزب مزبور در آن دوره امیدی به گذر از قانون عجیب و غریب ضرورت کسب حد نصاب 10 درصدی آراء نداشت و نمایندگان مستقل وابسته به آن کمتر از 7 درصد رای مردم ترکیه را به دست آوردند و اتفاقا رجب طیب اردوغان نخست وزیر وقت، به طور مکرر در کنایه ها و تشرهای خود به آنان یادآوری می کرد که توان آن را ندارند به صورت حزبی در انتخابات شرکت کنند. اما در این دوره، عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک، توصیه کرد که این حزب حتما به صورت حزبی وارد میدان شود و هراسی از موضوع حدنصاب 10 درصدی نداشته باشد. این حزب به توصیه اوجالان و پ.ک.ک دست به این اقدام مخاطره آمیز زد و توانست با کسب 13 درصد از آرای مردم ترکیه، 80 کرسی در پارلمان به دست بیاورد و تبدیل به مهم ترین پیروز رقابت های این دوره از انتخابات شود.

2.نه تنها تحلیلگران سیاسی ترکیه و شرکت های نظرسنجی بلکه خود صلاح الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق ها نیز تصور نمی کرد که چنین پیروزی بزرگی نصیب کردهای هوادار پ.ک.ک شود. پیشتر بر این موضوع تاکید می کردم که حزب دموکراتیک خلق ها نهایتا توان کسب 8.5 تا 9 درصد از آرای مردم را دارد اما در عین حال بر این موضوع تاکید می کردم که جامعه ترکیه و فضای سیاسی و حزبی این کشور، همواره ظرفیت آن را داشته که تحلیلگران را با شگفتی روبه رو و به اصطلاح همه را سورپرایز و غافلگیر کند. به عبارتی روشن، تحلیل واقعیت ها و پیش بینی رویدادهای سیاسی ترکیه نه تنها برای ما، بلکه برای تحلیلگرانی که خود از بطن جامعه ترکیه برخاسته و بیش از چهار دهه از عمر خود را صرف بررسی تحولات سیاسی این کشور کرده اند، کار آسانی نیست. به همین خاطر است که آقای عادل گور، مدیر شرکت نظرسنجی A&G قاطعانه اعلام کرد که تا آخرین دقایق انتخابات نیز نمی توان به این سوال پاسخ داد که کردهای مخالف دولت، از حد نصاب 10 درصد عبور می کنند یا خیر.

3.یکی از مهم ترین دلایل پیروزی حزب دموکراتیک خلق ها، به شخصیت کاریزماتیک و دوست داشتنی صلاح الدین دمیرتاش، رهبر جوان این حزب باز می گردد. صلاح الدین و برادر بزرگتر او نورالدین –که هم اکنون یکی از اعضای مهم اتاق فکر پ.ک.ک در کوهستان قندیل است- از دوران نوجوانی تاکنون در نهادهای اقماری حقوقی، فرهنگی و سیاسی پ.ک.ک فعالیت کرده اند. آنان از کردهای زازای اهل الازغ و از همشهریان جمیل بایک مرد شماره دو پ.ک.ک هستند و همیشه از حمایت های ویژه ی او برخوردار بوده اند. البته غیر از این مساله مهم، صلاح الدین دمیرتاش، صاحب توانایی های فردی و استعادادهای ویژه ای نیز هست که او را تبدیل به یکی از چهره های بسیار مهم ترکیه کرد. دمیرتاش در دوران کمپین های انتخاباتی، بیش از دویست مصاحبه تلویزیونی انجام داد و در بسیاری از این گفتگوها با نواختن ساز باغلاما و خواندن آواز و ترانه، نگاه مردم ترکیه را به سوی خود جلب کرد. سخنرانی های جذاب دمیرتاش، واکنش های به موقع او به حملات اردوغان، چهره و رفتار خودمانی دمیرتاش و هوش و نبوغ او، از مسائلی بود که توجه جامعه ترکیه را به سوی خود جلب کرد. البته دمیرتاش پیشتر نیز به عنوان نامزد حزب خود در انتخابات ریاست جمهوری، نزدیک به 10 دردصد از آرای مردم ترکیه را به دست آورده و نشان داده بود که در ترکیه نه تنها میان کردها بلکه در نزد ترک ها نیز از محبوبیت بالایی برخوردار است.

4. 32 تن از 80 نماینده ای که از حزب دموکراتیک خلق ها به پارلمان ترکیه راه پیدا کرده اند، از زنان و دختران جوان و فعال این حزب هستند که در میان آنان یک خانم وکیل مدافع 28 ساله به نام دیلک اوجالان نیز وجود دارد که خواهرزاده عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک است. حتی حزب عدالت و توسعه نیز نتوانسته به اندازه حزب دموکراتیک خلق ها، نماینده زن به پارلمان بفرستد و از این نظر می توان گفت، این نهاد اقماری پ.ک.ک به هوشمندانه ترین شکل ممکن از پتانسیل زنان استفاده کرد و یکی از مهم ترین رازهای پیروزی این حزب، توجه به همین نکته است.

5. بررسی نتایج استانی انتخابات هفتم ژوئن نشان می دهد که در مناطق شرق و جنوب شرقی، یعنی در استان های کردنشین ترکیه، و همچنین در استانبول، تمام کرسی های جدیدی که به دست سیاستمداران نزدیک به پ.ک.ک افتاده، قبلا در اختیار حزب عدالت و توسعه بوده است. به عنوان مثال در استان دیاربکر که 11 کرسی در پارلمان دارد، پیشتر 5 کرسی در اختیار اوجالانی ها و 6 کرسی در دست اردوغانی ها بود و این بار 10 کرسی در دست نامزدهای پ.ک.ک و فقط 1 کرسی در دست داود اوغلو است. در استان استانبول نیز که 88 کرسی از مجموع 550 کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده، 11 کرسی نصیب حزب دموکراتیک خلق ها شده و این در حالی است که در انتخابات پیشین، این سهم فقط 2 کرسی بود. به عبارتی روشن، در استانبول و استان های کردنشین، تمام کرسی های جدیدی که به دست کردهای مخالف اردوغان افتاده، مستقیما از سهم حزب عدالت و توسعه کم شده است، یعنی اگر حزب دموکراتیک خلق ها نمی توانست حد نصاب 10 درصدی را به دست بیاورد، هم اکنون حزب عدالت و توسعه، به جای 258 کرسی، 338 کرسی در اختیار داشت. از دیگر سو، ما شاهد این هستیم که حزب راست افراطی حرکت ملی (MHP) به رهبری دولت باغچلی نیز بیش از 14 کرسی جدید به دست آورده که پیشتر در اختیار حزب عدالت و توسعه بود. بنابراین با همین استدلال ساده، می توان پی به این واقعیت برد که شکست حزب عدالت و توسعه هیچ ارتباطی با سیاست های اردوغان در سوریه و عراق و مصر ندارد.

6. به زعم نگارنده روشن ترین پاسخ ها برای سوال «چرا کردها تغییر مسیر داده و به یاران داوداوغلو رای ندادند»، این سه مورد است: الف) در این دوره از انتخابات، ملی گرایی و تعصب کُردهای ساکن استانبول و چند استان دیگر موجب آن شد که رای دادن به حزب دموکراتیک خلق ها به یک ارزش تبدیل شود. ب) اردوغان در میدان مذاکره با پ.ک.ک تعلل و وقت کشی کرد و حزب دموکراتیک خلق ها در تمام کمپین های تبلیغاتی خود، دولت را به خلف وعده و فریب کردها متهم کرد. ج) بمبگذاری در دیاربکر و حملات وسیع به دفاتر حزب دموکراتیک خلق ها، از این حزب سیمای یک قهرمان مظلوم را به نمایش گذاشت و این مساله بر آرای مردم تاثیر گذاشت.

7. در پارلمان جدید، حزب دموکراتیک خلق ها هم در مقابله با دولت و حزب حاکم و احزاب مخالف و هم در زورآزمایی با سران پ.ک.ک، از توان وقدرت بیشتری برخوردار شده اند و ابتکار عمل در مسیر مذاکرات صلح و مطالبات کُردی، همچون گذشته در دست اوجالان و پ.ک.ک نیست بلکه  در اختیار دمیرتاش و رفقای اوست.

انتشار اولیه: شنبه 23 خرداد 1394 / انتشار مجدد: چهارشنبه 27 خرداد 1394