پروتکل الحاقی برای بازرسی نظامی نیست

دیپلماسی ایرانی: طی روزهای اخیر مطالبی مبنی بر درخواست مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی پیرامون بازرسی از سایت های نظامی بر اساس پروتکل الحاقی مطرح شده که لازم است در این باره نکاتی را بیان کرد. نخست آنکه پروتکل الحاقی به منظور نظارت و بازرسی بر مواد و دستگاه های اعلام نشده از سوی دولت ها تدوین شده است. در مقابل اساسنامه آژانس و ان پی تی نیز برای مواد و دستگاه های اعلام شده مورد استفاده قرار می گیرد. در وهله اول کشورها تاسیس نیروگاه های خود را به آژانس اعلام می کنند. این اعلام نیز بر اساس معاهده ان پی تی و پروتکلی بوده که میان آژانس و کشور مورد نظر منعقد شده است. برای مثال شماره پروتکل و معاهده امضا شده میان ایران و آژانس، 214 است. بنابراین هر کشوری پروتکلی را در سال های گذشته به امضا رسانده و بر اساس آن بازرسی ها انجام و نتایج اعلام می شود. این مساله مربوط به دستگاه ها و مواد اعلام شده است.

اما در سال 1993 به این نتیجه رسیدند که برخی کشورها ممکن است اقدام به تولید مواد و دستگاه ها و همچنین فعالیت های مخفیانه کنند. بنابراین پروتکلی تحت عنوان پروتکل 2+93 تدوین و در نهایت با نام پروتکل الحاقی معرفی شد. این پروتکل در سال 1997 به اجرا درآمد. علت تدوین چنین پروتکلی نیز نظارت و بازرسی بر مواد و دستگاه های اعلام نشده بود. زمانی که کشوری فعالیت های خود را اعلام نکند، بدان معناست که آژانس به صورت سرزده وارد محیطی می شود که پیش از آن اطلاعاتی پیرامون غنی سازی یا توسعه مواد رادیواکتیو در آنجا دریافت کرده است. در حال حاضر 124 کشور این پروتکل را پذیرفته اند. یعنی این کشورها حاضر هستند حتی در موارد اتهامی، درهای خود را بر روی بازرسی های آژانس باز کنند. در واقع موضوع اصلی باز بودن درهای این کشورها بر روی کارشناسان آژانس به منظور بازرسی مواد و دستگاه های اعلام شده و نشده است. اگر ایران این پروتکل را بپذیرد، تابع همان مقرراتی خواهد بود که 124 کشور دیگر پذیرفته اند. این موضوع خاصی نیست. طی آن نیز بازرسی های تعریف شده ای در نظر گرفته شده که چگونه خواهد بود و بازرسی ها از چه مکان هایی انجام می گیرد. حال ممکن است این محیط ها نظامی یا غیرنظامی باشد. بازرسی ها نیز می تواند بر اساس اطلاعاتی باشد که خود آژانس کسب کرده یا طبق اتهام هایی که به کشوری نسبت داده اند، انجام شود.

آنچه در خصوص درخواست بازرسی از سایت های نظامی توسط آقای آمانو مطرح شده و محل اختلاف گروه ها قرار گرفته است، بحثی ثانویه خواهد بود. بحث اصلی رفع شبهات و پذیرش بازرسی داوطلبانه است. کشورها اعلام کردند که حاضرند به صورت داوطلبانه مورد بازرسی قرار گیرند. آقای آمانو نیز بر اساس اتهام هایی که به ایران زده شده، چنین درخواستی را مطرح می کند. در نهایت هدف پروتکل الحاقی یا پذیرش آن برای بازرسی از سایت های نظامی یا غیرنظامی نیست، بلکه هدف بازرسی مواد و دستگاه هایی است که از سوی دولت ها به آژانس اعلام نشده است. 

انتشار اولیه: جمعه 1 خرداد 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 5 خرداد 1394