پایان منشا اصلی بحران هسته‌ای ایران

علی خرم، نماینده اسبق ایران در مقر اروپایی سازمان ملل

دیپلماسی ایرانی: آنچه دیروز در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در قالب قطعنامه ای به تصویب رسید، اعلام انصراف از تمامی قطعنامه های صادر شده علیه ایران در گذشته بود. در واقع شورای حکام با تصویب چنین قطعنامه ای اعلام برائت خود را نسبت به قطعنامه های گذشته بیان کرد. از این رو می توان گفت پرونده PMD بخش کوچکی از پرونده هسته ای ایران بود که مختومه شد. شورای حکام ارجاع کننده پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. این شورا متقاضی بررسی ویژه پرونده هسته ای ایران بود که حال از جایگاه خود نسبت به پرونده هسته ای ایران انصراف داد. این موضوع برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حایز اهمیت است، زیرا منشا اصلی بحران پرونده هسته ای ایران کنار رفت. نکته قابل توجه دیگر آنکه، اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد، عضو شورای حکام نیز هستند که با اعلام انصراف شورای حکام از پرونده هسته ای ایران، عملا مقدمه ای برای لغو حقوقی و هر گونه ادعا علیه پرونده هسته ای ایران در شورای امنیت به صورت خودکار خواهد بود.

زمانی که در دادگاهی، شاکی از ادامه دعوی خود انصراف می دهد، گرچه پرونده همچنان مفتوح است، اما به دلیل اعلام انصراف شاکی، تمام اقدامات بعدی منتفی خواهد شد. اقدام موفقیت آمیز جمهوری اسلامی ایران این بود که به بهانه PMD هر آنچه در شورای حکام مطرح و قطعنامه صادر شده اما ارتباطی به PMD نداشت، مختومه اعلام شد. گذشته ایران تا امروز پاک شد؛ یا به عبارتی کنتور کیلومتر شمار ایران صفر شد. اما بدین معنا نیست که در آینده هیچ امکانی برای مطرح شدن دوباره پرونده هسته ای ایران نباشد. اگر در آینده، در مسیری که برای اعتمادسازی و اجرای برجام گام برداشته می شود، بازرسی های آژانس گویای نکات ابهام باشد و موضوع دیگری از نظر شورای حکام، آژانس بین المللی انرژی اتمی یا گروه 1+5 معیوب و قابل قبول نباشد، پرونده ایران می تواند دوباره به حالت ویژه خود باز گردد. البته تمامی اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی می توانند دارای پرونده مفتوحی در آینده شوند، این موضوع فقط برای ایران نیست. موضوع این است که نباید نسبت به مختومه شدن پرونده هسته ای ایران در شورای حکام خوشبین بود. موضوعی که برای پرونده حقوق بشر ایران روی داد. طی 20 سال، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد علیه ایران قطعنامه صادر می کرد. اما در اواخر دولت اصلاحات، قطعنامه جدید در کمیسیون حقوق بشر شکست خورد و برای چند سال قطعنامه ای علیه ایران صادر نشد. اما پس از چند سال به علت آنچه ادعا شد تخلفاتی در حوزه حقوق بشر در ایران روی داده، قطعنامه ای مطرح و همه اعضا نسبت به آن رای مثبت دادند. آنچه اکنون روی داد، بدین معناست که شورای حکام پرونده ایران را در شورای امنیت پیگیری نخواهد کرد. اقدامی که در سال 1384 از سوی شورای حکام پیگیری شد و دیروز به پایان رسید.

آژانس بین المللی انرژی اتمی با هر عضوی دارای یک سری روابط است. اما نوع روابط آژانس با ایران به گونه ای است که تمامی مباحث گذشته و حالت ویژه پرونده ایران به روال عادی باز خواهد گشت. از این رو روابط آژانس با ایران نیز همانند دیگر اعضا خواهد بود. گرچه همچنان پرونده ایران کمی متفاوت بوده که مربوط به آینده است. هر زمان ایران اجرای پروتکل الحاقی را پذیرفت باید بازرسی های آژانس را نیز بپذیرد. در این صورت ممکن است گزارش هایی که توسط بازرس های آژانس ارائه می شود، دارای نکات مثبت یا مبهمی باشد.