مذاکرات منطقه‌ای با ایران پس از توافق هسته‌ای؟

نویسندگان: ایلان گولدنبرگ و رابرت کاپلان*

دیپلماسی ایرانی: در حالی که ایالات متحده و ایران به توافق هسته ای تاریخی نزدیک شده اند، بحث های مهمی درباره منافع ایرانی ها در خاورمیانه یا فرصت برای کمک به ثبات در منطقه مطرح شده است. اگر ایالات متحده و شرکای آن از مذاکرات هسته ای قبلی درس گرفته باشند و به دنبال یک استراتژی محکم و هماهنگ در منطقه هستند، در چند سال آینده برای بهبود اوضاع خاورمیانه جنگ زده، پتانسیلی به وجود آمده است. اما توافق نیمی از چالش ها را برطرف می کند، نیمه دیگر مربوط به چارچوب ژئوپولیتیک پس از توافق است.

از اوایل سال 2009 که رئیس جمهور باراک اوباما سیاست تعامل و فشار در قبال ایران در زمینه برنامه هسته ای را در پیش گرفت و به طور مداوم پیشنهاد مذاکره می داد تا این که فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک به وجود آمد، ایران از همکاری اجتناب می کرد. این رویکرد در زمینه تغییر نظر مقامات ایران شکست خورد و تا زمانی که مقامات ایران پی بردند که تحریم های بین المللی مزاحم است، این نظر فرق نکرد. پس از آن که تحریم های مالی و انرژی سخت که از سال 2012 آغاز شد و باعث کاهش نیمی از درآمدهای نفتی ایران شد، اوضاع تغییر کرد.

با روی کار آمدن حسن روحانی، رئیس جمهور عملگرای ایران در سال 2013، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران به وی اجازه داد تا در زمینه توافق هسته ای به مذاکره بپردازد. اقدامات دولت اوباما از سال 2009 تا 2012 موجب شد تا مذاکرات محرمانه میان دو کشور شکل بگیرد. مذاکراتی که توسط عمان، متحد قابل اطمینان ایالات متحده که روابط خوبی با ایران هم دارد، شکل گرفت. بدون اقدامات دیپلماتیک و فشارهای اقتصادی توافق هسته ای تاریخی میان ایالات متحده و ایران شکل نمی گرفت.

نشست چند روز آینده اوباما با سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در کمپ دیوید در حالی صورت می گیرد که برخی از تحلیلگران معتقدند که در آن بر سر همکاری های اطلاعاتی، اعمال سیاست های دریایی شجاعانه تر برای بازرسی محموله های تسلیحاتی ایران و انجام عملیات های مشترک با شرکای عرب و آموزش نظامی به متحدین عرب سنی برای مقابله با گروه های نیابتی ایران، گفتگو خواهد شد.

پس از به نتیجه رسیدن توافق هسته ای با ایران، ایالات متحده باید مذاکرات منطقه ای با ایران را با استفاده از چارچوبی همانند مذاکرات هسته ای با این کشور آغاز کند. چنین فرآیندی باید شامل برخی از بازیگران کلیدی منطقه ای و قدرت های خارجی درگیر در خاورمیانه شود.

پس از مدتی توافق به دست آمده در رابطه با آن می تواند شامل موارد زیر شود: پایان جنگ در سوریه و تسهیل خروج بشار اسد از قدرت، افزایش همکاری علیه داعش، ترتیب دادن تقسیم قدرت در عراق میان سنی ها، شیعیان و کردها و تعدیل درگیری ها در یمن.

مجبور کردن اسد به ترک قدرت درحالی که امنیت جامعه علوی تامین شده است، ممکن است یک اقدام طولانی مدت باشد. اما بدون درنظر گرفتن شانس وقوع چنین اقدامی، انجام کاری در این زمینه بدون هماهنگی با ایران غیرممکن است. در غیر این صورت، هرج و مرج در سوریه عمیق تر می شود و جهادی های رادیکال سنی به قدرت خواهند رسید.

امری که به یقین نزدیک است، این است که آن چیزی که منجر به دست آمدن توافق هسته ای شد، الگوی تعامل و فشار ایالات متحده و متحدینش بود که در نتیجه آن مجموعه ای از شرایط برای داشتن رابطه جدیدی با ایران به وجود آمد. در نتیجه این اقدامات، برای یک آینده قابل پیش بینی، شدت درگیری ها در خاورمیانه کم است و براساس خطوط فرقه ای است. ما همکاری نزدیکی با حکومت های سنی داریم، علاوه بر این نیاز به صحبت با قدرت شیعه در منطقه هم داریم.

* گولدنبرگ مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در مرکز امنیت آمریکای جدید است و کاپلان عضو ارشد این مرکز است.

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: حسین هوشمند