تهدید بزرگ در آب‌های کم عرض هرمز

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما در ژانویه 2012 در نامه ای خصوصی که به تهران فرستاد هشدار داد: تنگه هرمز «خط قرمز» ایالات متحده است و هرگونه تلاش ایرانی ها برای بستن خطوط کشتیرانی منجر به واکنش سریع نظامی خواهد شد. مقامات دولت اوباما می گویند در هفته های اخیر ایران در حال نزدیک شدن به اقداماتی است که باعث اخلال در حمل و نقل تجاری در منطقه می شود و پنتاگون در حال واکنش نشان دادن به این تهدید است.

تنگه هرمز یک مسیر دریایی در سواحل جنوبی ایران است که دسترسی به خلیج فارس و بنادر صادرات نفت کویت، عراق و عربستان سعودی که سوخت اقتصاد جهانی را تامین می کنند، ممکن می سازد. روز پنجشنبه اشتون کارتر، وزیر دفاع ایالات متحده با ایده اسکورت نظامی کشتی های تجاری که قصد عبور از تنگه هرمز را دارند، موافقت کرد. امری که در منطقه ای رخ داده که حدود 30 سال پیش رویارویی نظامی مستقیم میان ایران و ایالات متحده در آنجا اتفاق افتاده است.

یکی از مقامات دولتی که خواستار عدم انتشار نامش شد در گفتگو با پولیتیکو از ایجاد توازن میان قدرت نمایی و اجتناب از رویارویی گفت و اعلام کرد که در مواجهه با این وضعیت، امکان خارج شدن مذاکرات هسته ای از ریل وجود دارد. این مقام دفاعی در این رابطه می گوید: «ایده ای که وجود دارد این است که از طریق بازدارندگی نیروی دریایی ایالات متحده از تشدید تنش ها جلوگیری شود. این چیزی بیشتر از یک اقدام محتاطانه برای کشتی ها نیست. این اقدام برای فرستادن پیام طراحی نشده است. این صرفاً مانعی در برابر رفتار غیرقابل پیش بینی ایران در چند روز اخیر است و ما انتظار نداریم که این روند برای مدت طولانی ادامه پیدا کند.»

مقامات ایالات متحده همچنان در حال تفسیر اقدامات و مقاصد ایران در یکی از مهمترین آبراه های جهان هستند. یک سری از اقدامات تهاجمی ایرانی ها از زمان به دست آمدن چارچوب توافق که یک پیروزی برای میانه روهای ایرانی بود، سوالاتی را درباره اقدامات تندروها در ارتش ایران در واکنش به این اتفاق مطرح می کند.

اوایل این هفته، ایران یک کشتی حامل کانتینر متعلق به جزیره مارشال را که از تنگه هرمز عبور کرده بود، توقیف کرد. ایران مدعی است که این کشتی به نام مرسک تیگریس موضوع یک دعوای حقوقی میان آنها و شرکت مالک آن است. اما مقامات پنتاگون گوشزد کرده اند که نیروی دریایی ایران به کشتی ها هشدار داده است و می گویند ایران در هفته های اخیر، اقدامات تهاجمی دیگری هم در این آب ها انجام داده است.

تاریخ، خطرناک بودن این منطقه را به تصویر می کشد. آخرین درگیری مستقیم میان آمریکا و ایران در این منطقه و در نتیجه مداخله ایران در کشتیرانی این منطقه به وجود آمد. در طول چند ماه در سال های 1987 و 1988، یک ناوچه موشک انداز آمریکایی توسط مین های دریایی نصب شده توسط ایران غرق شد، چندین کشتی نیروی دریایی ایران غرق شدند و موشک کروز هدایت شونده ایالات متحده که هواپیمای مسافربری ایران را با جت جنگنده اشتباه گرفته بود، منهدم کرد و 290 نفر کشته شدند.

در حالی که ایران و ایالات متحده در تلاشند تا 30 ژوئن به توافق هسته ای دست پیدا کنند، هر دو طرف دارای انگیزه های قوی برای جلوگیری از درگیری دارند. اما مقامات و تحلیلگران نگرانند که یک بحران تصادفی منجر به بزرگ شدن این بحران در این آب های کم عرض شود. در باریک ترین نقطه این تنگه، عرض آن به تنها 21 مایل می رسد.

کنث کاتزمن، تحلیلگر خاورمیانه در سرویس تحقیقات کنگره می گوید: «این یک آبراه بسیار کوچک است و فرصت های زیادی برای پیش بینی های غلط در آن وجود دارد. من فکر می کنم هرگونه درگیری و تبادل آتش میان دو کشور موجب به وجود آمدن تاخیر در دستیابی به توافق جامع هسته ای شود.»

تنش در اطراف تنگه هرمز چند روز پس از مواجهه نیروی دریایی ایالات متحده با ایران است. در اواخر آوریل، کشتی آمریکایی به ناوگان ایرانی که حامل سلاح برای شورشیان حوثی بود و به آب های یمن نزدیک می شد، هشدار داد. بازگشت کشتی ایرانی یک پیروزی برای ایالات متحده بود، اما دولت اوباما درباره این که این اقدام منجر به تحریک ایرانی ها نشود، محتاط است.

منبع: پولیتیکو/ مترجم: حسین هوشمند