تاثیر مرگ عزت الدوری بر آینده حزب بعث و رابطه با داعش

دیپلماسی ایرانی: کشته شدن عزت ابراهیم الدوری، یکی از ارکان حکومت سابق به دست نیروهای داوطلب مردمی در منطقه علاس در کوه های حمرین اتفاقی واقعا مهم بود و تاثیری شگرف بر جنگ با داعش می گذارد. عزت ابراهیم الدوری حلقه وصل شبکه های فعال مسلط در استان صلاح الدین با شکبه تروریستی داعش محسوب می شد. حالا که او مرده اکنون بسیاری می پرسند ارتباطات حزب بعث و فرقه نقشبندیه که الدوری رهبر معنوی آنها بود با داعش چه خواهد شد؟

بسیاری اعتقاد دارند که استان نینوا به مرکزیت موصل یا شهر تکریت اگر چه اسما تحت کنترل داعش است اما در حقیقت این بعثی ها هستند که در آن جا جولان می دهند و شهرها را اداره می کنند. حالا با مرگ الدوری سرنوشت این شهرها چه خواهد شد؟

عزت الدوری در سخنرانی خود در روز یکشنبه 13 جولای 2014 یعنی بعد از آن که گروه تروریستی داعش بر شهر موصل در 10 ژوئن 2014 مسلط شد، گفت که کنترل دو شهر موصل و تکریت به دست نیروهای سازمان یافته (یعنی نیروهای وابسته به داعش و القاعده) انقلابی علیه استعمار صفوی بود! او در آن نطق خود از مشارکت کنندگان در فرایند سیاسی خواست که برائت خود را از حکومت فعلی عراق که او آن را امتداد استعمار صفوی می دانست، ابراز دارند و با قاطعیت می گفت که آزادی بغداد نزدیک است. در آن موقع نیروهای نقشبندیه که با حزب بعث شاخه الدوری ارتباط مستقیم دارند در مکان های مختلف حضور می یافتند و سریعا عکس و فیلم می گرفتند و بعد به سرعت از انظار ناپدید می شدند. در حوادث 10 ژوئن بعضی از افراد جیره خوار طریقت نقشبندیه در مناطق موصل تصاویر عزت ابراهیم الدوری را برافراشتند اما به سرعت ناپدید شدند و تصاویر را با خود بردند مبادا که شبهه ای متوجه آنها شود. در پی این اتفاق داعش دو تن از نیروهای جماعت نقشبندیه را در 15/6/2014 به دلیل برافراشتن تصاویر عزت الدوری اعدام کرد و در 18 ژوئن نیز 17 نفر از نیروهای نقشبندیه را در منطقه الحویجه به قتل رساند. وجود عزت الدوری در کوه های حمرین، پایگاه داعش پرسش های بسیاری را مطرح می کرد. اعدام ها در حالی صورت گرفتند که الدوری از موج بهار عربی در منطقه حمایت می کرد و در یکی از پیام های صوتی خود قیام انقلابی در سوریه را تایید کرد و آن چه در استان های سنی در عراق به وقوع پیوست را انتفاضه نامید.

ارتش نقشبندیه یا بهتر است بگوییم نیروهای وابسته به طریقت نقشبندیه مجموعه ای از افراد وفادار به حکومت سابق عراق هستند که علی رغم اختلاف دیدگاه ایدیئولوژیک و فکری و اهداف با داعش که متشکل از افراد تندروی سنی و یکی از قوی ترین گروه های اسلام گرای مسلح تندرو است، بیعت کرده و هم پیمان شده اند. اگر چه داعش احیا و ایجاد دولت اسلامی مطابق با ایدئولوژی افراطی را هدف فعالیت خود می داند، نقشبندیه نماینده شاخه نظامی حزب منحل شده بعث محسوب می شود که عزت الدوری را رهبر خود می داند و شیوه دینی تصوف اسلامی را مسلک خود می داند که به واسطه این دیدگاه توانسته بسیاری از جوانان را به صف خود بیاورد، هدف این شاخه صرفا سرنگونی حکومت سیاسی حاکم بر عراق و به دست گرفتن قدرت توسط بعثی ها است.

برای بررسی ابعاد همکاری حزب بعث با گروه های افراطی اسلامی باید به عقب بازگردیم. در سال 1991 حکومت صدام حسین تصمیم گرفت که روابط خود را با شبکه القاعده توسعه دهد و عراق را به یکی از پناهگاه های امن آنها تبدیل کند. اسناد بسیاری وجود دارد که نشان می دهد حکومت صدام حسین با شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن ارتباط داشته است و روابط دو طرف در سطح عالی دنبال می شده است. همچنین شبک القاعده در غرب عراق پایگاه هایی برای آموزش نیروهای خود در اختیار داشته است. هدف صدام حسین از ارتباط گرفتن با القاعده استفاده از آنها برای تصفیه مخالفان خود در خارج از عراق بود. بعد از سقوط حکومت بعث در عراق عزت الدوری مسئول عملیات سیاسی – نظامی ای شد که به آن نام مقاومت می داد. به همین ترتیب اقدام به تشکیل حرکت "مردان طریقت نقشبندیه" کرد که با هماهنگی با دیگر گروه های مسلح وابسته به القاعده نهادهای امنیتی عراق جدید را هدف قرار می داد و به اسم جهاد و انقلاب در سراسر عراق عملیات انتحاری انجام می داد.

بعد از تحولات اخیر که به تصرف شهر موصل در 10 جولای منجر شد، داعش و حزب بعث شاخه الدوری توانستند با همکاری یکدیگر بر موصل مسلط شوند. الدوری در طول این مدت و در فاصله قبل از آن هزاران نفر را به کشتن داد به این امید که شاید بتواند به بغداد برسد و دوباره در کاخ ریاست جمهوری عراق مستقر شود و حزب بعث را به قدرت بازگرداند.

از سوی دیگر عزت الدوری توانست روابط نزدیکی با کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی برقرار کند و به این ترتیب به رابط عربستان با داعش و گروه های تکفیری تبدیل شود. او با حمایت از عملیات عربستان در یمن موسوم به "طوفان قاطع" به نوعی وفاداری خود را به عربستان بیان داشت و در ادامه از اعراب خواست مشابه این عملیات را در عراق نیز انجام دهند تا به زعم او جلوی نفوذ ایران در عراق گرفته شود.

به هر حال داعش و نقشبندیه و عزت ابراهیم الدوری در حقیقت نیروهای متحد یکدیگر محسوب نمی شوند. با وجود این که این دو با یکدیگر متحد شده اند، داعش به دنبال محو مرزهای عراق و ایجاد خلافت اسلامی است در حالی که نقشبندیه از لحاظ ایدئولوژی سیاسی همچنان خود را پایبند به سکولاریسم می داند. تنها رابط این دو با یکدیگر عزت ابراهیم الدوری بود که به نوعی تلاش می کرد از نیروی وحشت داعش برای رسیدن به اهداف خود بهره برداری کند. حالا با کشته شدن عزت الدوری انتظار می رود شکاف در میان جبهه های سنی مخالف حکومت فعلی عراق افزایش یابد و به دنبال بروز این اختلافات انتظار می رود طیف سنی شورشی تضعیف شده و بسیاری از مناطقی که در ماه های گذشته تصرف کرده بود را از دست بدهد. از سوی دیگر چون خود فرقه نقشبندیه از نبود چهره ای کاریزماتیک در حد و اندازه الدوری رنج می برد انتظار می رود که بیش از پیش به سمت اضمحلال متمایل شود که این مساله به تضعیف حزب بعث نیز منجر خواهد شد.


منبع: بانوراما الشرق الاوسط / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: یکشنبه 6 اردیبیهشت 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 15 اردیبهشت 1394