آمریکا و کوبا: 90 مایل فاصله، 60 سال خصومت

دیپلماسی ایرانی: رابطه کوبا و آمریکا، مساله جنگ سرد است. این جنگ نیز در راستای مخالفت های کوبا با آمریکا بوده که منجر به انزوای این کشور و اعمال تحریم های نفسگیر از سوی آمریکا شده است. اگر به گزاف نگفته باشیم، بیش از 50 سال مردم کوبا با کتابی 85 صفحه ای از تحریم ها مواجه بودند. تحریم هایی که شامل رفت و آمد، معاملات، حمل  و نقل و مهاجرت می شد. از طرفی آمریکا نیز با جمعیتی چند میلیونی از مهاجران کوبایی در درون خود مواجه است. اغلب آنها شهروندان عادی بوده و برخی نیز در نهادهای دولتی مشغول به فعالیت هستند. تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سالانه نزدیک به 8 میلیون تن شکر از کوبا صادر می شد، اما پس از فروپاشی به 800 هزار کیلو تقلیل یافت. کوبایی ها به بازسازی شوروی پس از فروپاشی شوروی امیدوار بودند تا بتوانند روابط خود را تقویت کنند، ولی کاهش صادرات شکر اثرات فوق العاده نامطلوبی بر اقتصاد این کشور گذاشت.

کوبا جزیره ای نزدیک به 110 هزار کیلومتر وسعت و دارای منابع محدود از نظر آمریکای لاتین در حوزه کارائیب است. با این حال آنها از دیپلماتی های بسیار فعالی برخوردار هستند و سعی بر این داشته اند که با سایر کشورهای آمریکای لاتین روابط خود را تقویت کنند. با این وجود تا چندی قبل به کوبایی ها این اجازه داده نمی شد که حتی به عنوان یکی از اعضا در نشست سران کشورهای آمریکایی حضور داشته باشند؛ اما امروز با برقراری این نوع روابط کوبا به عنوان رییس اجلاس پاناما مطرح شده و روسای جمهور کوبا و آمریکای دیداری یک ساعته داشتند. نکته قابل تامل آنکه برقراری روابط میان کوبا و آمریکا را باید متاثر از تغییرات در صحنه بین المللی دانست. گرچه  وضعیت اقتصادی کوبا به طور حتم بی اثر نبوده است. با این حال طی 50 سال تحریم کوبا، مردم این کشور آب دیده شده اند، کوبایی ها با فقر و انقلابی گری همزیست شده اند. نمی توان کوبا را با کشورهایی مانند عربستان مقایسه کرد. در این بین برخی مخالفان کوبا در آمریکا که حتی از پدر و مادر کوبایی هستند، سعی بر این داشته و دارند که روابط میان این دو کشور را بر هم بزنند. در مقابل تظاهرات مردم کوبا در مقابل دفتر حفظ منافع آمریکا در اعتراض به حبس 16 ساله برخی زندانیان، منجر به اعمال فشار به دولت آمریکا شد.

امروز شاهد اظهارات عجیب برخی سناتورهایی آمریکایی مبنی بر برقراری رابطه میان آمریکا و کوبا هستیم. برای مثال سناتور جان مک کین گفته که در سیاست خارجی کمتر می توان به جان کری اعتماد کرد. سناتور مارکو روبیو نیز انتقادهای شدیدی را متوجه اوباما کرده که چرا دیداری با رائول کاسترو داشته است. به اعتقاد او این شرایط آینده دموکراسی در منطقه را به خطر می اندازد. تا پیش از تیرگی روابط میان کوبا و آمریکا، آمریکای لاتین حیاط خلوت آمریکا بود اما امروز این حیاط خلوت تبدیل به نقمت نشده است، زیرا رژیم ها تغییر یافته و دیگر خواهان رفتن زیر یوغ آمریکا نیستند. آمریکا نیز رژیم هایی که مورد علاقه اش نباشد را تحت فشارهای اقتصادی و سیاسی قرار می دهد. اما مساله مهم این است که هیچ رییس جمهوری تا به امروز جرات کافی برای اعمال تغییرات در کوبا را نداشته است.

در ماه دسامبر دو رئیس جمهور با یکدیگر تماس تلفنی برقرار کردند. آنها سعی بر این دارند به دشمنی 60 ساله خود خاتمه دهند و به زودی سفرای خود را اعزام کنند. گرچه همچنان مخالفت ها در درون کنگره آمریکا وجود دارد، اما آقای اوباما و دولت او به دنبال رفع خصومت علیه کوباست. از طرفی نسل جدید کوبا از عادی سازی رابطه با آمریکا استقبال می کند. روزگاری آمریکایی ها آرزو داشتند که تعطیلات خود را در سواحل وارادرو بگذرانند. کوبا پس از فروپاشی شوروی بر روی مسایلی مانند توریسم، پزشکی و بیوفناوری سرمایه گذاری کرد. آنها حتی پروژه های مشترکی با دانشمندان بلژیکی، فرانسوی و حتی آمریکایی انجام داند. یکی از اقدامات فیدل کاسترو تاسیس دانشگاه پزشکی بود که در آن نزدیک به 3 هزار دانشجو از آمریکای لاتین و آفریقا را مورد آموزش قرار داد و از این فرصت به عنوان دیپلماسی عمومی بهره برد.

البته این نکته را نباید فراموش کرد که برقراری رابطه میان کوبا و آمریکا به زودی صورت نمی گیرد. شاید 5 تا 10 سال این فرایند به طول بیانجامد. آنها در حال  حاضر خواهان برون رفت از وضعیت خصومت هستند. سپس روابط خود را در سطح تجاری ارتقا می دهند. کوبا بازار خوبی برای تجار آمریکایی و دروازه ورود به آمریکای لاتین و حوزه کارائیب است؛ کشوری در 90 مایلی آمریکا با خصومت 60 ساله، به طور حتم تجار آمریکایی از برقراری رابطه استقبال می کنند. در زمان تحریم یک آمریکایی حق نداشت بیش از 2 هزار دلار با خود به کوبا ببرد.

از طرفی باید نگاهی نیز به آینده آمریکا پس از اوباما داشت. اینکه رئیس جمهور بعدی و کنگره چه رویکردی نسبت به کوبا خواهند داشت. آیا رئیس جمهور بعدی خواهان ادامه راه اوباما است یا باید شاهد تغییرات دیگری باشیم. یکی از مهمترین مسایل در برقراری روابط میان دو کشور، آزادی زندانیان دو طرف بود. دولت اوباما اقدام به آزادی یکی از زندانیان کوبایی کرد که به اتهام جاسوسی دستگیر شده بود. در مقابل کوبا نیز تعدادی از زندانیان آمریکایی را آزاد کرد که این خود فصل جدیدی برای باز شدن درهای روابط میان دو کشور بود.

اظهارات جالبی میان کوبایی ها مطرح می شود مبنی بر اینکه چین با چنین عظمتی و داشتن نظام سوسیالیستی توانسته رابطه خود را با آمریکا عادی کند، حال چرا کوبا این کار را انجام ندهد؟ بر اساس آمارهای ارایه شده توسط برخی موسسات در ایالت فلوریدا و همچنین نشریات محلی و سراسری، درصد زیادی از کوبایی های مقیم آمریکا و حتی مردم خود آمریکا علاقه مند به برقراری روابط مجدد میان دو کشور هستند. این مساله را نباید دور از ذهن داشت.

با این وجود برقراری روابط میان دو کشور خالی از چالش نیست، زیرا ابتدا باید روابط در سطح پارلمان و تجاری برقرار شود. کوبا توانسته روابط خود را با حوزه کارائیب تقویت کند. در حال حاضر کوبا از یک پارلمان منسجم و متحدی برخوردار است. با وجود حضور حزب کمونیست در پارلمان، اما از نظر حزبی، اتحاد میان احزاب برقرار است. از طرفی نمی توان نگاه ساده انگارانه ای به اقدام داشت؛ آمریکا از منظر حقوق بشر و مسایل سیاسی و بین المللی تحت فشار قرار دارد.

نکته دیگر آنکه کوبایی ها بر این عقیده اند که روس ها در برخی موارد آنها را فریب داده اند. این مساله حائز اهمیت است، زیرا به دلیل عدم وفا به عهد از طرف روس ها  و همچنین فشارهای اقتصادی و سیاسی که بر کوبا متحمل شده، آنها را به سمت آمریکا سوق داده است. کوبایی ها بر این عقیده اند که باید از تنش خارج شوند و با توجه به توانایی های علمی و امکاناتی که در حوزه های نزدیک همسایگان خود دارند، می خواهند از صحنه بین الملل به نحو مطلوب استفاده کنند. کوبایی ها از اوضاع آمریکا در خاورمیانه با خبر هستند. آنها دیپلمات های باهوشی اند. می دانند که برقراری رابطه یک جاده دو طرفه است. آنها می دانند آمریکایی ها از وضعیت نامطلوبی در خاورمیانه برخوردارند. همچنین می دانند که گرایش آمریکا به سمت شرق آسیا و برخی کشورهای آسیایی بیشتر شده است. به همین خاطر نباید از بعد بین المللی روابط کوبا و آمریکا مغفول ماند.

انتشار اولیه: چهارشنبه 26 فروردین 1394 / انتشار مجدد: شنبه 29 فروردین 1394