ترمیم روابط از ترس نفوذ رقبا

مهرداد رشیدیان، کارشناس ارشد آمریکای لاتین

دیپلماسی ایرانی: از منظر تاریخی و موقعیت جغرافیایی، کشور کوبا در همسایگی آمریکا قرار دارد و طی چند صد سال اخیر یکی از مهمترین مراکز ترانزیت بین قاره اروپا و قاره آمریکا محسوب می شده و جزو یکی از مناطق استراتژیک در دریای کارائیب است. کوبا با دارا بودن بیش از 11 میلیون جمعیت و تاریخچه مبارزاتی در قرن گذشته و سیاست های ضد امپریالیستی آن، تاثیر فرهنگی و انقلابی بر نهضت های استقلال طلب به رهبری فیدل کاسترو و چه گوارا در منطقه داشته است.

بعد از گذشت 54 سال، تحریم مستمر توسط غرب به رهبری آمریکا و انجام اقدامات نظامی، امنیتی و اقتصادی در مقاطع زمانی مختلف به منظور براندازی نظام مستقل این کشور به نتیجه نرسیده و سیاستمداران آمریکایی شیوه برخورد با این کشور را تغییر داده و حرف از عادی سازی روابط به میان می آورند. اما این پرسش مطرح می شود که ایالات متحده بعد از قطع روابطش با کوبا  در سال 1961 میلادی و برقراری تحریم های گسترده، چه شد که با چرخش 180 درجه ای خواستار عادی سازی روابط با این کشور لاتینی شد؟ بعد از غفلت آمریکا در دو دهه گذشته از کشورهای حوزه آمریکای لاتین یا به قولی حیاط خلوت سابقش، واشنگتن شاهد نفوذ قدرت ها و رقبای دیگرش مانند چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران و ... بود. در چند سال گذشته دولت فعلی آمریکا با احساس خطر از نفوذ رقیبان در این منطقه فشار خود را به کشورهای مستقل افزوده که حاصل آن سرنگونی دولت قانونی هندوراس (آقای زالایا) در آمریکای مرکزی و دولت قانونی پاراگوئه (آقای فرناندو لوگو) بود ولی در دیگر کشورها مانند ونزوئلا، بولیوی، اکوادور، نیکاراگوئه، آرژانتین و برزیل نتوانستند به اهداف خود برسند و هر کدام را با بحران های سیاسی، امنیتی و اقتصادی درگیر کردند. سال گذشته با دخالت های غرب به سرکردگی آمریکا در اوکراین و ایجاد فضایی ناآرام در کنار مرزهای روسیه این کشور احساس خطر کرد و به موازات اقدامات منطقه ای به حرکت های فرامنطقه ای که نزدیکی بیشتر با کشورهای آمریکای لاتین بود، روی آورد و کوبا اولین کشور به منظور تقابل با آمریکا در قالب تقویت همکاری سیاسی، امنیتی و نظامی بود. آمریکا که پس از گذشت بیش از نیم قرن تحریم به منظور تغییر و براندازی کوبا به اهداف خود نرسید و با غفلتی که در این مدت از همسایگان خود داشت شاهد تثبیت قدرت کشورهای مستقل در دومین دهه متوالی شد چنانکه تعداد این کشورها رو به گسترش بود و اتحادیه های منطقه ای مانند سلاک، اوناسور و مرکوسور  همبستگی آنها را با هم بیشتر کرد و توانستند برخی بحران های ایجاد شده توسط همسایه شمالی را کنترل و خنثی کند. آمریکا پس از احساس خطر با بررسی مجدد اطلاعات کشورهای این حوزه، راهکاربرون رفت از تقابل با روسیه و دیگر قدرت های جهان را تجدیدنظر در نحوه روابط با این کشورها دید و از نزدیکترین کشور به خود یعنی کوبا عادی سازی را شروع کرد.

انتخاب پاپ جدید از آمریکای لاتین و رایزنی های 18 ماهه از طریق پاپ آرژانتینی به مرحله کنونی رسید که ابتدا در تیرماه سال جاری سفارت کوبا در آمریکا افتتاح شد و در جمعه گذشته شاهد بازگشای سفارت آمریکا در کوبا بودیم. جمعه 23 مرداد جان کری وزیر امور خارجه آمریکا برای بازگشایی سفارت واشنگتن در هاوانا راهی کوبا شد و بعد از بازگشایی سفارت سخنانی را مطرح کرد که نشان دهنده مسیر دشوار پیش روی عادی سازی روابط بین این دو کشور است؛ زیرا کوبا خواستار لغو تحریم هایی است که 54 سال ظالمانه در حق این کشور وضع شده و به گزارش کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و کارائیب (سپال) 117 میلیارد دلار به این کشور خسارت وارد کرده است و از سوی دیگر کوبایی ها خواستار بازپس گیری گوانتانامو هستند که آمریکایی ها این موضوع را جزئی از روند عادی سازی روابط بین دو کشور نمی دانند. تحولات جدید در احیای روابط با کوبا و افتتاح سفارتخانه های آمریکا و کوبا، نشاندهنده نیاز حضور مستقیم و میدانی امریکا در این کشور و تغییر سیاست غفلت از منطقه و تبدیل آن به نفوذ و کنترل از داخل است و کوبا نیز به علت مشکلات اقتصادی در این برهه زمانی نیاز به احیای خود داشته و چین و روسیه نیز در حفظ و استفاده ابزاری کوبا را در اولویت های خود دارند. این در حالیست که عادی سازی روابط بین واشنگتن و هاوانا مخالفان سرسختی در داخل آمریکا به خصوص مخالفان باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا دارد بطوری که نگاه اوباما برای لغو تحریم ها به سوی کنگره دوخته شده است.

حضور روسیه و چین در آمریکای لاتین و امضای چندین توافقنامه همکاری بخصوص در بخش نظامی با کشورهای استراتژیک این منطقه همچون ونزوئلا، کوبا، آرژانتین و برزیل زنگ خطر را برای کاخ سفید به صدا درآورده است که به سوی این کشورها دست دوستی دراز کند. موضوع بدهی آرژانتین و اوراق قرضه آن و موضع گیری سخت صندوق کرکس در مقابل این کشور و سنگ اندازی دادگاه امریکایی در پرداخت بدهی های آرژانتینی ها در گذشته و به یکباره تغییر موضع این دادگاه و رای به نفع آرژانتین از یک سو و از سرگیری تجارت گوشت که سال ها موضوع مناقشه بین این دو کشور محسوب می شد از سوی دیگر نشانه هایی از تلاش های واشنگتن برای نزدیکی به این کشورها است. البته آمریکا در کنار تمام این نزدیکی ها هنوز هم به دنبال براندازی نظام حاکم این کشورهاست که می توان به تظاهرات گسترده اپوزیسیون در برزیل که اخیرا در 200 شهر برزیل انجام شد اشاره کرد و یا درگیری های اکوادور که تاکنون جان 38 پلیس این کشور را گرفته است. خواسته های اصلی کوبا بر رفع تحریم ها و سپس اعلام خسارت های این کشور و مطالبه آن از آمریکا و همچنین بازگرداندن گوانتانامو نشان از عزم این کشور در حفظ استقلال خود داشته و دارد.

با این حال به نظر می رسد اوباما برای به مقصد رساندن این مهم راه پر پیچ و خمی را در داخل کشورش در مقابل کنگره دارد و از آن سو مقامات کوبایی چندین بار تاکید داشته اند که برقراری روابط و عادی سازی آن به موضوعاتی همچون لغو تحریم ها، بازپس گیری گوانتانامو و توقف جنگ رسانه ای واشنگتن علیه هاوانا وابسته است. پس باید نشست و دید که آیا اوباما در جنگ با مخالفان و گنگره موفق خواهد بود؟ آیا جنگ زرگری این دو پایان خواهد یافت؟ آیا آمریکا لحن دوستانه خود در قبال کوبا را تغییر نخواهد داد؟ آیا دبه کردن آمریکایی ها که شهرت جهانی یافته است باز هم بر این موضوع چیره می شود؟ آیا کوبایی ها از موضوع گوانتانامو کوتاه می آیند؟ و پرسش های بسیار که با گذشت زمان و اظهار نظرهای مقامات دو کشور بخصوص مقامات آمریکایی می توان به آن رسید. در پایان باید توجه داشت که کوبا برای آمریکا همچون دروازه ای بوده که می تواند درهای آمریکای لاتین را به روی این کشور بگشاید همانطور که طی روزهای اخیر دیدیم که بعد از کوبا این بار زمزمه هایی از سوی کاراکاس پایتخت ونزوئلا به گوش می رسد که آمریکایی ها خواهان بهبود روابط با این کشور هستند. حال باید دید این سیاست یک بام و دو هوای آمریکایی ها در این منطقه به کجا خواهد انجامید؟

انتشار اولیه: سه شنبه 27 مرداد 1394 / انتشار مجدد: چهارشنبه 4 شهریور 1394