شکاف گسترده در درک بیانیه لوزان

نویسنده: دان لیبیچ

دیپلماسی ایرانی: پس از ماه ها مذاکرات فشرده میان گروه 1+5 و ایران، فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در میان هیاهوی رسانه ها، یک بیانیه مشترک درباره اصول کلی توافق برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران قرائت کردند. این بیانیه موضعی از سوی اوباما به دنبال داشت که در آن توافق یک پیروزی برای تحریم ها و دیپلماسی عنوان شده بود. علی رغم اعلام توافق و جشن های بعدی و اتهامات متقابل، این موضوع روشن باقی مانده است که کارهای سخت بسیار، چانه زنی دشوار درباره جزئیات و مچ اندازی های سیاسی تا پیش از 30 ژوئن (9 تیرماه) پایان مهلت توافق نهایی نیاز است.

ایالات متحده و متحدانش در گروه 1+5 از زمان پذیرفتن اصول پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای (NPT) مبنی بر اجازه و بازرسی و تمرکز بر سیاست انکار و مجازات، بر یک مهلت زمانی یک ساله برای گریز به سوی سلاح هسته ای اصرار زیادی داشتند که موضوع مفهومی مبهمی است و بحث و تفسیر گسترده ای دارد. آن ها هرگز به حق ایران برای یک برنامه صلح آمیز هسته ای اذعان نکرده اند؛ حقی که سنگ بنای موقعیت مذاکرات ایران بوده است. در راستای این موقعیت، ایران تأکید دارد بر آن چه تغییر غیرقابل برگشت درباره زیرساخت های هسته ای در ازای تعلیق (suspension) تحریم ها می خواند، هیچ تمایلی ندارد. آن ها می خواهند تحریم ها برداشته شود (lifted). با توجه به سابقه دورویی قدرت های غربی، ایران بر این که این دورویی با توجه به موقعیت ذکر شده ایالات متحده دوباره رخ ندهد، اعتماد زیادی ندارد.

مدت کوتاهی پس از اعلام توافق، وزارت امور خارجه ایالات متحده یک برگه اطلاع رسانی (fact sheet) که ظاهرا به دلیل چرخاندن توافق برای مصرف داخلی طراحی شده بود، صادر کرد. این برگه شامل یک سری نکات کلیدی بود که ادعا شد برای توضیح آن چه توافق شده، انتشار یافته است. در حالی که بسیاری از این نکات انعکاس دهنده تعهدات ایران در بیانیه مشترک بود، در حوزه برداشتن تحریم ها به نظر می رسد یک شکاف گسترده وجود دارد. جواد ظریف وزیر امور خارجه بلافاصله این جملات را توئیت کرد: «راه حل ها برای همه خوب است و نیازی به اشاره به فکت شیت ها نیست.»

با توجه به آن چه بیانیه مشترک درباره تحریم ها می گوید‏، «اتحادیه اروپا اجرای تمام تحریم های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته ای را لغو (terminate) و ایالات متحده برنامه تمام تحریم های ثانویه (secondary) اقتصادی و مالی مرتبط با هسته ای را همزمان با تأئید آژانس بین المللی انرژی اتمی(IAEA) مبنی بر اجرای تعهدات کلیدی هسته ای ایران متوقف خواهد کرد. یک قطعنامه جدید از سوی شورای امنیت بر برجام (JCPOA) صحه خواهد گذاشت که تمامی قطعنامه های قبلی مرتبط با هسته ای را لغو (terminate) خواهد کرد و اقدامات محدود خاصی را برای یک دوره زمانی کوتاه که دو طرف توافق کردند، ثبت می کند.»

برگه اطلاع رسانی وزارت امور خارجه می گوید:

1. اگر ایران بر تعهدات قابل بازبینی خود وفادار باشد، تحریم های دیگر دریافت خواهد کرد.
2. پس از آن که آژانس بین المللی انرژی اتمی تأئید کرد ایران تمام مراحل کلیدی مرتبط با هسته ای را انجام داده است، تحریم های مرتبط با هسته ای ایالات متحده و اتحادیه اروپا تعلیق خواهد شد. اگر در هر زمانی ایران از انجام تعهدات خود سر باز زند، این تحریم ها به صورت یک ضربه محکم و ناگهانی به جای خود بازخواهند گشت.
3. ساختار تحریم های مرتبط با هسته ای ایالات متحده علیه ایران برای مدت طولانی تر از توافق حفظ خواهد شد و برای بازگشت به صورت یک ضربه محکم و ناگهانی در زمان عدم اجرای قابل توجه ظرفیت دارد.
4. همه قطعنامه های شورای امنیت علیه موضوع هسته ای ایران به طور همزمان با اجرای اقدامات مربوط به هسته ای (غنی سازی، فردو، اراک، ابعاد احتمالی نظامی و شفافیت) از سوی ایران که به تمام نگرانی های کلیدی پاسخ می دهد، برداشته خواهد شد.
5. با این حال مفاد اصلی قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل -آن دسته که درباره انتقال فناوری های حساس و فعالیت ها است- از سوی شورای امنیت سازمان ملل دوباره ایجاد خواهد شد که بر برجام(JCPOA) صحه می گذارد و اجرای کامل آن ها را مطالبه می کند. این مفاد همچنین به دست آوردن یک شبکه که در بالا اشاره شد را خلق خواهد کرد که به عنوان یک اقدام شفاف کلیدی به کار می رود. تحریم های مهم در حوزه سلاح های متعارف و موشک های بالستیک که اجازه بازرسی برای محموله های مرتبط و انجماد دارایی را می دهد، مثل دیگر مقررات در این قطعنامه جدید گنجانده خواهد شد.

واکنش ظریف در توئیتر خود به این موضوع این گونه بود: «بیانیه ایران/ 1+5: ایالات متحده تمام تحریم های ثانویه اقتصادی و مالی مرتبط با هسته ای را متوقف خواهد کرد. آیا این تدریجی است؟!» و «بیانیه ایران/ 1+5: اتحادیه اروپا اجرای تمام تحریم های اقتصادی و مالی مرتبط با هسته ای را لغو خواهد کرد. این چطور؟ {آیا این هم تدریجی است؟}»

گویا یک شکاف گسترده در درک آن چه توافق شده وجود دارد. به نظر می رسد ایالات متحده به شرکای خود در مذاکره یک چیز و به حوزه داخلی چیز دیگری می گوید؛ نه یک دستورالعمل واحد برای موفقیت. ما یک راه طولانی در پیش داریم.

منبع: فارن پالیسی ژورنال/ ترجمه: ایمان سهرابی