آمریکا روی موج عقب‌نشینی

کمتر کسی فکر می کرد ایران که در سال 2002 بخشی از محور شرارت بود و به همراه متحدان منطقه ای اش در فهرست گروه های تروریستی قرار داشت و برهم زننده صلح جهانی قلمداد می شد، از فهرست تهدیدات تروریستی علیه ایالات متحده آمریکا حذف شود. به یکباره اما، ورق تحولات پر افت و خیز خاورمیانه برگشت و فصل جدیدی از همکاری های مستقیم و غیرمستقیم تهران و واشنگتن آغاز شد.

تازه ترین تحول صورت گرفته در روابط دو کشور نشان می دهد جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارشی که اخیرا به کمیته نیروهای مسلح آمریکا ارائه شده، نام ایران و حزب الله را از فهرست تهدیدات تروریستی علیه آمریکا، حذف کرده، اما همزمان مدعی شده است که توانمندی های موشکی، سایبری و نفوذ رو به گسترش ایران در منطقه همچنان تهدیدی برای آمریکا به شمار می رود. به گزارش خبرگزاری فارس، تازه ترین برآورد جامعه اطلاعاتی آمریکا که همه ساله تحت عنوان «ارزیابی تهدیدات جهانی» توسط مدیر اطلاعات آمریکا منتشر می شود، نام ایران و حزب الله لبنان را از فهرست تهدیدات «تروریستی» علیه آمریکا، حذف کرده است. در این گزارش که روز 26 فوریه (پنج شنبه 7 اسفند)، توسط جیمز کلاپر مدیر اطلاعات ملی آمریکا به هیات منتخب کمیته نیروهای مسلح سنا ارائه شده، قدرت گرفتن گروه های «افراط گرا» اصلی ترین تهدید تروریستی برای آمریکا معرفی شده اند.

این در حالی است که واشنگتن تا سال گذشته همواره در گزارش های خود ایران و حزب الله لبنان را به فعالیت های تروریستی متهم می کرد. حذف نام ایران از این گزارش واکنش تحلیلگران اسرائیلی را در پی داشته است. مرکز داده های تروریسم و اطلاعات «معیر عامیت» در گزارشی در این رابطه نوشته است: «معتقدیم این امر نتیجه ترکیب منافع دیپلماتیک (مذاکرات ایالات متحده با ایران در مورد مساله هسته ای) و این ایده است که ایران می تواند به نبرد با داعش در عراق و سوریه و حتی در دیگر کشورها، کمک کند.»

  ایران؛ محور شرارت
در ژانویه سال 2002 (دی ماه 1381)، جورج بوش رئیس جمهوری وقت آمریکا در گزارش سالانه خود به کنگره(سنا و مجلس نمایندگان) و همچنین مردم آمریکا برای اولین بار از اصطلاح «محور شرارت» استفاده کرد و سه کشور عراق، ایران و کره شمالی را اجزای اصلی این محور نامید.

در آن زمان که تنها چند ماهی از حملات تروریستی 11 سپتامبر به نیویورک و واشنگتن گذشته بود، آمریکا و متحدانش توانسته بودند در مرحله اول مبارزه ای که آن را جنگ جهانی با تروریسم می خواندند، حکومت طالبان در افغانستان را سرنگون کنند. مدتی هم بود که بعضی مقامات تندرو آمریکایی اشاره به ارتباطات پنهانی صدام حسین رهبر عراق با شبکه های تروریستی بین المللی می کردند و تمرد عراق در مقابل سازمان ملل متحد برای از بین بردن زرادخانه تسلیحات کشتار جمعی آن کشور را به جهانیان گوشزد می کردند. از این رو این اشارات و سابقه جنگ اول خلیج فارس پس از اشغال کویت در سال 1991، بیشتر صاحب نظران را به این نتیجه گیری رسانده بود که عراق هدف بعدی آمریکا در «جنگ جهانی با تروریسم» خواهد بود، اما وجود ایران و کره شمالی در فهرست رئیس جمهوری آمریکا برای خیلی ها شگفت آور بود و این تئوری را هم بر سر زبان ها انداخت که شاید آماج بعدی تیر خشم و غضب آمریکا ایران یا کره شمالی باشد. از آن زمان تا چندی پیش روشن نشده بود که سیاست پردازان کاخ سفید با چه هدفی به اصطلاح «محور شرارت» رسیدند و چگونه آن را باب کردند.

تا اینکه «باب وودوارد» خبرنگار سرشناس روزنامه واشنگتن پست کتاب «نقشه حمله» را در مورد روند تصمیم گیری دولتمردان آمریکایی برای حمله به عراق منتشر کرد. وودوارد در این کتاب فصلی را به موضوع محور شرارت اختصاص داده است و با اشاره به اختلافات میان مقامات آمریکا در خصوص گنجاندن نام ایران در این فهرست می نویسد: «برخی مقامات همچون کاندولیزا رایس و استفان هادلی پیشنهاد کردند که نام ایران حذف شود، چون به گفته هادلی نام بردن از ایران تحریک آمیز بود. اما جورج بوش مخالفت و اصرار کرد که ایران در فهرست باقی بماند.» دو سال بعد بوش در گفت وگو با باب وودوارد گفت که برای رئیس جمهوری آمریکا بسیار مهم بود که در آن مقطع زمانی از شرارت هایی که جهان را تهدید می کرد صحبت کند و کره شمالی، عراق و ایران بزرگ ترین تهدیدها برای صلح جهانی بودند.

  اعلام محور شرارت احمقانه بود
از دیگر کسانی که محور شرارت خواندن ایران را نادرست می دانست، وزیر خارجه سابق بریتانیا بود. جک استراو مذاکره کننده ارشد اسبق دولت بریتانیا در مذاکرات بین تهران و غرب ضمن احمقانه خواندن معرفی ایران به عنوان محور شرارت از سوی بوش گفته بود: «در اواخر ژانویه 2002 بوش، ایران را در کنار دو کشور واقعا یاغی یعنی عراق و کره شمالی به عنوان محور شرارت معرفی کرد. این کار هم احمقانه بود و هم اشتباه.» به گزارش عصر ایران، استراو که با شبکه بی بی سی گفت وگو می کرد، ضمن انتقاد شدید از نوع عملکرد دولت بوش در برخورد با ایران افزود: «در آن زمان چیزهایی بود که ایران به آنها نیاز داشت، مثلا قطعات یدکی برای هواپیمای مسافربری، ایزوتوپ های پزشکی و امثال این ها. ما به راحتی می توانستیم اینها را به ایران بدهیم، ولی در واشنگتن دولت بوش جلوی کار ما را سد کرد و همین مساله هم باعث شد که ما نتوانیم به ایران کمک کنیم.»

  توان نظامی، همچنان تهدیدی برای آمریکا
با وجود حذف نام ایران و حزب الله از گزارش جامعه اطلاعاتی، یک گزارش دیگر که چندی قبل از سوی آژانس اطلاعات ملی آمریکا منتشر شده بود، همچنان تهران و حزب الله را به حمایت از تروریسم متهم می کرد. در بخش دیگری از گزارش «ارزیابی تهدیدات جهانی»، بار دیگر تهران تهدیدی برای آمریکا خوانده شده، اما واشنگتن اذعان کرده است که ایران به دنبال کاهش تنش های فرقه ای در منطقه است. در این گزارش آمده است: «ایران به دلیل حمایت از رژیم اسد در سوریه، ترویج سیاست های ضداسرائیلی، توسعه توانمندی های پیشرفته نظامی و پیگیری برنامه هسته ای، تهدیدی جاری برای منافع ملی ایالات متحده است.»

این گزارش در مورد قابلیت های ایران نوشته است: «ایران فهرست قابل توجهی از موشک بالستیک در اختیار دارد که قادرند تا برخی نواحی جنوب شرقی اروپا نیز برسند. تهران در حال توسعه موشک های هرچه پیشرفته تر و ارتقا برد و دقت سامانه های موشکی خود است.» گزارش جامعه اطلاعاتی ایران با بیان اینکه ظهور پدیده داعش و مبارزه تهران با این گروه به گسترش نفوذ ایران در سوریه و عراق منجر شده، ادعا کرده است: «با وجود نیت ایران برای کاهش فرقه گرایی، ایجاد شرکای متقابل و کاهش تنش با عربستان سعودی، سیاست هایی که ایران دنبال می کند، می تواند برای ثبات منطقه و به صورت بالقوه تبعات ثانویه در بر داشته باشند.»

توانمندی سایبری ایران نیز از دیگر مواردی است که در گزارش کلاپر به آن اشاره شده است. او در این گزارش مدعی شده که تهران توان سایبری را ابزاری ارزشمند برای پاسخ به دشمنان می داند و پیش از این نیز اقداماتی در این زمینه انجام داده است. این گزارش در مورد توان هسته ای ایران بار دیگر ادعاهای گذشته را تکرار کرده و نوشته است: «ارزیابی ما همچنان این است که اهداف ایران برای تقویت امنیت، جایگاه و نفوذ منطقه ای، این کشور را واداشته تا این ظرفیت ها را برای اهداف صلح آمیز پیگیری کند و ضمنا این توان را به این کشور بدهد که اگر تصمیم گرفت، بتواند تسلیحات هسته ای بسازد. نمی دانیم ایران نهایتا چنین تصمیمی اتخاذ می کند یا نه.»

منبع: دنیای اقتصاد