درسی که اروپا باید از آمریکا بیاموزد

توماس پیکتی، اقتصاددان مطرح فرانسوی، در مصاحبه با اشپیگل ار پیروزی آلکسیس سیپراس در انتخابات یونان، ناتوانی اروپا در ترمیم کاستی های مالیش، و آنچه که رهبران اروپایی می توانند از همتایانشان در ایالات متحده بیاموزند، صحبت می کند.

توماس پیکتی کیست؟ پیکتی 43 ساله، به ستاره ای در میان اقتصاددانان بدل شده است.

به گزارش فرادید، کتاب "سرمایه در قرن بیست و یکم" نوشتۀ وی است و به افزایش شکاف میان ثروتمندان و فقرا می پردازد. یک و نیم میلیون نسخه از این کتاب در سراسر دنیا فروش رفته است. پیکتی همچنین استاد مدرسۀ اقتصاد پاریس هم هست. او به دلایل "شخصی و فکری" حاضر به تدریس در ایالات متحده نیست و خود را در زمرۀ عالمان اجتماعی فرانسه می داند.

به نظر نمی رسد که شما طرفداران "پیمان ثبات" باشید. توافقی که اعمال شد تا کشورهای ناحیۀ یورو را مجبور به بهبود انضباط مالی کند. 
این پیمان یک فاجعۀ واقعی است. قراردادن قواعد ثابت در مورد کسری بودجه برای آینده ای که هنوز نیامده، جواب نمی دهد. شما نمی توانید مشکلات بدهی را با قواعد خودکاری که همیشه به یک شکل اجرا می شوند حل کنید و به تفاوت ها در شرایط اقتصادی کشورها بی توجه باشید.
 
در آلمان از اینکه کشورها به این توافق پایبند نیستند، انتقاد می شود. برای مثال، فرانسه خیلی کم به مقررات مورد توافق پایبند بود.
همه ناراضیند، به این خاطر که کل سیستم مذاکره میان دولت ها و بوروکراسی بروکسل فشل است. کشورهایی همچون آلمان شاکی هستند به این خاطر که ما به مقررات کسری بودجه پایبند نیستیم. اما فرانسوی ها از استلزام هایی که از سوی بروکسل تحمیل می شوند، ناراضی هستند. ما اروپایی ها در شرایط بدی هستیم، و اصلاحات ساختاری کوچک که ما امیدوارم کمی رشد برایمان به همراه آورد، تغییری در این شرایط ایجاد نمی کند.
 
پیشنهاد شما چیست؟ 
ما باید پول بیشتر را در آموزش جوانانمان، و در اختراع و پژوهش سرمایه گذاری کنیم. این باید مهمترین هدف در هر اقدامی برای افزایش رشد اروپا باشد. اینکه 90 درصد بهترین دانشگاه های جهان در آمریکا هستند و بهترین مغزهای ما به آنسوی آبها می روند، نورمال نیست. آمریکایی ها سه درصدِ تولید ناخالص داخلیشان را در دانشگاه هایشان سرمایه گذاری می کنند، در حالی که این میزان در اینجا در حدود یک درصد است. این دلیل اصلی رشد بسیار سریعتر ایالات متحده در مقایسه با اروپا است.
 
ایالات متحده یک سیاست مالی یکدست دارد. چه نتایجی می توان از این موضوع گرفت؟
ما نیازمند یک اتحاد مالی و هماهنگی میان بودجه ها هستیم. ما به یک صندوق مشترک بازپرداخت بدهی برای ناحیۀ یورو احتیاج داریم، مثلاً چیزی مشابه آنچه که شورای کارشناسان اقتصادی آلمان پیشنهاد کرد. هر کشوری مسئول بازپرداخت سهم خود از بدهی کلی خواهد بود. به عبارت دیگر، آلمان ها مجبور نخواهند بود که بدهی های کهنۀ ایتالیا را بپردازند یا برعکس. اما در آن صورت یک نرخ سود مشترک برای اوراق قرضۀ اروپا خواهیم داشت، که می توان از آن برای ریفاینانس کردن بدهی استفاده کرد.
 
اما اینکار این خطر را ایجاد می کند که یک بدهی قلمبۀ مشترک ایجاد شود. چه کسی مشخص می کند که حد مجاز بدهی چقدر است؟ 
ما نیازمند مجتمع سازی بدهی ها هستیم، اما این مسئله باید مشروعیت دموکراتیک داشته بود. پیشنهادِ من ایچاد یک پارلمان اروپایی برای ناحیۀ یورو است که اعضای آن از اعضای پارلمان های ملی کشورها باشند. هر کشوری به نسبت جمعیتش در این پارلمان نماینده خواهد داشت. به عبارت دیگر، مثلاً آلمان که 80 میلیون جمعیت دارد، بیشترین اعضا را در این پارلمان خواهد داشت. این سیاستمداران سپس می توانند در این پارلمان به صورت دموکراتیک میزان مجاز کسری در ناحیۀ یورو را تعیین کند.
 
در چنین شرایطی، قانونگذاران آلمانی که مخالف کسری بودجه های بزرگ هستند، همیشه در برابر رای همکاران ولخرجشان مغلوب خواهند شد.
من در واقع، فکر می کنم که این نوع پارلمان اگر وجود داشت در سالهای اخیر کمتر پس انداز می کرد و در عوض برای رشد و مبارزه با بیکاری بیشتر پول خرج می کردند. این برای همۀ ما بهتر بود. آلمان ها نباید از دموکراسی بترسند. اگر ما یک پول واحد داشته باشیم، یکجایی مجبوریم بپذیریم که باید خرج کردنمان را هم با هم انجام دهیم.
 
شما چه تضمینی می دهید که کشوری مثل یونان دوباره به همان منوال خرج کردن بیشتر از دخلشان برنگردند؟ 
یونان مجبور به انضباط مالی بیشتری خواهد بود. میزان بدهی توسط پارلمان اروپایی تعیین میشود که در آن اعضای یونان تنها نقشی فرعی دارند. در طولانی مدت ما نیازمند یک اتحادیۀ مالی در اروپا هستیم که مشروعیت دموکراتیک داشته باشد.
 
آیا شما انتظار دارید که فرانسه بانی این اقدام باشد؟ این کشور به نظر می رسد که این روزها بیشتر درگیر خودش است. 
بله درست است. من معتقدم بسیاری از ایده هایی که می توانند ما را به پیش ببرند از آلمان می آیند. من عمیقاً به طرز تفکر فرانسوی در مقولات ملی بی اعتمادم. نخبگان ما، فارق از گرایش سیاسیشان، قادر به فکر کردن در ابعاد اروپایی نیستند. آلمان در این مورد با ما فرق دارد.
 
به نظر می آید که دارید آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان را می ستایید. 
حقیقت این است که فرانسه از زمانی که بحران آغاز شد، نقش چندانی ایفا نکرده است. ما می ترسیم- از بازارها و دموکراسی. اما ترس ما را به جایی نمی رساند. فرانسه تا جایی به نقش مسلط آلمان تن داده است که احساس می کند قادر به انجام هیچ کاری نیست.
 
چرا رییس جمهور اولاند اینقدر ضعیف به نظر می رسند؟ 
ما همیشه در اینجا یک مدل آدمها را در سطوح بالا داریم و این موضوع هیچ فایده ای برای کشورمان ندارد. هیچ نوزایی ای در هیچ سطحی وجود ندارد. اولاند همچنان از رفراندوم بر سر پیمان اساسی اروپا در سال 2005 در بهت به سر می برد. او به سختی برای رای آوردن این پیمان تلاش کرد، اما مردم فرانسه آن را رد کردند. اگر او کم کم با این موضوع کنار می آمد، برای ما و اروپا خیلی بهتر بود.
 
آن پیمان یک سری از مسئولیت ها کشورهای اروپایی عضو را به بروکسل انتقال می داد، اما این پیمان توسط رای دهندگان در فرانسه و هلند کله پا شد. حالا اولاند باید چه کار کند؟
من معتقدم که ما باید کشورمان را بیش از آنچه که در حال حاضر قصدش هست، اصلاح کنیم. ما حتماً باید سیستم امنیت اجتماعی پیچیدۀ خود را ساده کنیم. اما در عوض شاهد چه هستیم؟ با هر قانون جدیدی، دولت سعی می کند که آن را پیچیده تر کند.
 
مشخصاً منظورتان چیست؟ 
دولت جدید، بلافاصله بعد از در دست گرفتن امور، اقدامی را که توسط دولت قبل برای کاهش هزینه های استخدام انجام شده بود را ملغی کرد، و یک سال و نیم دیگر که به غلط کردن افتادند، با یک نام دیگر آن را دوباره ارایه کردند. این دیوانگی است. هزینه های کارفرمایان در فرانسه دو برابر هزینۀ کارفرمان در آلمان است. اما به جای اینکه اولاند به مسائل مهم بپردازد، یک مالیات بر ثروت 75 درصدی را آورد که کاملاً ناکارآمد بود، و مجبور شد آن را تعدیل کند. همه مشکلات ناشی از این سیاست های نمایشی است.
 
اولاند و مرکل چگونه می توانند رای دهنده ها را ترغیب کنند که بیشتر از اروپا حمایت کنند؟
 آنها باید به رای دهندگان توضیح دهند که برای مثال حتی آلمان و فرانسه هم دیگر نمی توانند به صورت کارآمد از شرکت های چندملیتی مالیات بگیرند، چرا که این شرکت ها کشورها را به جان هم می اندازند. تا همین امروز، بسیاری از شرکت های بزرگ آمریکایی و اروپایی مالیات کمتری نسبت به شرکت های کوچک اروپایی می پردازند. یک مالیات مشترک برای ناحیۀ یورو، که از سوی پارلمان جدید ناحیۀ یورو تعیین خواهد شد، می تواند در این زمینه موثر باشد و مسلماً رای دهندگان به این موضوع روی خوش نشان خواهند داد.
 
در حال حاضر به نظر نمی رسد که رای دهندگان خیلی راغب باشند که قدرت بیشتری را به بروکسل تفویض کنند. در مقابل، احزاب بدبین به اتحادیۀ اروپا، در همه جای این قاره در حال کسب محبوبیت بیشتر هستند. 
مهم نیست که نظرات راجع به پیروزی حزب سیریزا در یونان چیست، این می تواند به مثابه یک شوک تراپی برای کسانی که در قدرت هستند باشد. ناگهان آنها دریافتند کاری که تا آن موقع انجام می دادند جواب نمی دهد، و باید رویکرد متفاوتی در پیش بگیرند. اما یک حزب چپگرا همچون سیریزا، یا پودموس در اسپانیا، یک صدم راستگراهای افراطی هم خطرناک نیستند. جبهۀ ملی اینجا در فرانسه بیش از همیشه محبوبیت پیدا کرده است. به همین خاطر این که احزاب ریشه دار هیزم در آتش این ناسیونالیست ها بریزند خیلی خطرناک است. نباید مدام توی سر کشورها بزنند که یونانی ها تنبلند و پرتغالی ها غیرمسئول هستند، اینها به قدرتگیر راستهای افراطی می انجامد.