حملات هوایی مصر در لیبی اقدام درستی بود؟

نویسنده: محمد الجرح

دیپلماسی ایرانی: هفدهم ماه فوریه چهارمین سالگرد انقلاب لیبی بود. در چنین روزی در سال 2011، مردم لیبی اعتراض خود را علیه معمر القذافی آغاز کردند که حدود 42 سال در این کشور حکمرانی کرده بود. اما انقلاب لیبی خسارت های زیادی بر جا گذاشت: هزاران نفر در درگیری های منجر به سرکوب قذافی، جان خود را از دست دادند. با این حال، اکثریت در لیبی از آزادی ناشی از براندازی قذافی خشنود بودند و از مداخله نیروهای ناتو در حمایت از انقلابیون قدردانی می کردند.

اما اکنون پس از چهار سال، احساس خشنودی مفرط در لیبی از براندازی قذافی از بین رفته و جای آن را نگرانی همراه با امیدواری به آینده گرفته است. اما در چهار سال گذشته دیگر کشورهای جهان سقوط لیبی را در آشفتگی شاهد بودند؛ لیبی امروز هیچ شباهتی به کشور انقلابی با امید به دستیابی به دموکراسی ندارد. شرایط در لیبی تا اندازه ای آشفته است که نیروهای داعش توانستند بدون هیچ زحمتی به این کشور نفوذ کنند.

نیروهای داعش روز یکشنبه تصاویر ویدیویی اعدام عمومی 21 مصری مسیحی را منتشر کردند. دولت مصر نیز در واکنش به انتشار این تصویر و کشتار جمعی، به مقرهای داعش در شهر درنه در لیبی حمله هوایی کرد. از این رو، لیبی اکنون چهار سال پس از انقلاب علیه قذافی، با نوعی جدیدی از مداخله مواجه شده است: مداخله ای که در میانه ناآرامی ها و بی ثباتی های دوران پس از انقلاب در لیبی صورت می گیرد.

طبق آخرین گزارش های منتشر شده، نیروهای مصری در حملات هوایی خود خانه های سرکرده های داعش، مقرهای فرماندهی، پایگاه های آموزشی و انبارهای تسلیحات و مهمات داعش را هدف قرار دادند. به طور کلی، حتی تصور اینکه قاهره در مقابل ناآرامی ها در کشور همسایه که امنیت ملی مصر را به خطر می اندازد واکنشی نشان ندهد، دشوار بود. در حقیقت دولت مصر از چند ماه پیش به مداخله در بحران لیبی می اندیشید و کشتار جمعی شهروندان مصری ضربه ای نهایی برای تصمیم گیری در این زمینه بود. حملات هوایی مصر در لیبی با واکنش های متفاوتی در این کشور و رسانه های اجتماعی مواجه شد. برخی از این حملات استقبال کردند و ادامه حمایت های مصر و جامعه بین المللی را در مقابل داعش خواستار شدند؛ برخی دیگر نیز در مورد انگیزه های قاهره در این حملات، ابراز نگرانی کردند. افراد مخالف حملات هوایی از این مسئله نگران هستند که سرکوب تروریسم در لیبی توسط نیروهای مصری در نهایت به مداخله قاهره در امور طرابلس منجر شود.

پارلمان و دولت لیبی در شهرهای طبرق و البیضاء که از سوی جامعه بین المللی به رسمیت شناخته شده اند، اعلام کردند در مبارزه علیه تروریسم با مصر همکاری کامل خواهند داشت. در حقیقت، مقامات هر دو نهاد از مدت ها پیش کمک های بین المللی به نیروهای مسلح لیبی را در مبارزات با گروه های اسلام گرای افراطی در شرق و مرکز لیبی خواستار شده بودند. این دو نهاد همچنین لغو ممنوعیت ارسال تسلیحات برای ارتش لیبی را خواستار شدند. در عین حال، فرمانده نیروی هوایی لیبی در گفتگو با خبرنگاران تصریح کرد نیروی هوایی لیبی در هماهنگی با نیروی هوایی مصر فعالیت می کرده است و همچنان به این اقدامات هماهنگ ادامه می دهد. نیروی هوایی لیبی به رغم نداشتن جت های جنگنده مدرن، موفق شد از اشغال شهر بنغازی دومین شهر بزرگ لیبی توسط داعش جلوگیری و حملات این گروه را علیه پایانه های نفتی در شرق کشور متوقف کند.

اما شرایط در واقعیت چندان ساده نیست. آیا واقعا حملات ناگهانی مصر علیه مواضع داعش در لیبی اقدام مناسبی است؟ داعش چندین ماه است که در لیبی نفوذ کرده و مستقر شده است و وارد کردن ضربه ای مهلک به این گروه به راهبردی جامع نیازمند است. ممکن است مردمان لیبی و مصر برای چندین روز از این حملات هوایی تجلیل کنند، اما اقدامات قاهره ممکن است در بلند مدت نتیجه عکس دهد. مبارزه نظامی سازمان یافته می بایست بر مبنای برنامه های جامع صورت گیرد و ایمن سازی مرزها و جلوگیری از ارسال سلاح و مهمات برای جنگجویان افراطی را شامل شود. نیروهای داعش احتمالا از اقدام ناگهانی مصر در حملات هوایی در لیبی به عنوان بهانه ای برای ترغیب مردمان لیبی به پیوستن به این گروه افراطی استفاده خواهند کرد.

مصر برای جلوگیری از عواقب وخیم تر در حمله علیه مواضع داعش در لیبی می بایست در ابتدا حملات و مداخله ناتو در سال 2011 را مورد بررسی قرار دهد. مصر، ایتالیا و فرانسه در تلاشند تا شورای امنیت سازمان ملل را به مداخله نظامی جدیدی در لیبی برای کمک به دولت این کشور در جنگ علیه داعش، ترغیب نمایند. اما چنین مداخله ای بدون برنامه ریزی های دقیق و بررسی همه عواقب احتمالی، نتایج خوشایندی در بر نخواهد داشت، به ویژه اینکه داعش از نبود دولتی متحد و نهاد دولتی قدرتمند در این لیبی به نفع خود استفاده می کند.

مداخله نظامی در لیبی به ویژه می بایست محافظت از زیرساخت های نفتی در این کشور را شامل شود و بازسازی بخش های امنیتی و دفاعی در لیبی باید در اولویت قرار گیرد. اما همه این راهکارها زمانی نتیجه بخش خواهند بود که ملت لیبی و افرادی که در این کشور قدرت دارند، متحد عمل کنند و از آشفتگی های دوران پس از انقلاب رهایی یابند. مردمان لیبی تنها از طریق اتحاد می توانند در مقابل چالش های پیش رو مقاومت کنند.

اکنون بحران در لیبی دیگر یک مسئله داخلی نیست و به مشکلی منطقه ای و حتی جهانی تبدیل شده است. اما مقامات لیبی و جامعه بین المللی باید به این مسئله پی ببرند. در حالی که یافتن راه حلی داخلی برای این بحران گزینه ارجح محسوب می شود، اما ملت و مقامات لیبی در شرایط کنونی توانایی حل چنین مشکلی را به تنهایی ندارند. کشور آنها به کمک خارجی نیاز دارد، اما مهم است که هر گونه راهکاری برای حل بحران به صورت هماهنگ با متحدان قابل اعتماد این کشور صورت گیرد.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی