عملکرد صنایع نظامی روسیه در سال 2014

روسیه در سال 2014، علی رغم پیش­ بینی­ های بدبینانه­ ای که به سبب اعمال تحریم ­ها بر این کشور می ­شد، توانست بیش از سیزده میلیارد دلار سلاح صادر کند. هرچند که در مقام مقایسه با سال­ های قبل شاهد کاهش شدیدی در صادرات اسلحه از سوی روسیه هستیم، با این وجود روسیه توانسته است بخش عمده­ای از بازارهای صادراتی خود را حفظ کند و به علاوه به یافتن بازارهای جدید تسلیحاتی برای فروش سلاح در سال 2015 امیدوار باشد.

سال 2014 برای صنایع نظامی روسیه در آینه آمارها

روسیه در سال 2014 بیش از سیزده میلیارد دلار سلاح به کشورهای خارجی صادر کرده است. ^[۱] اگر چه این میزان کاهش قابل توجهی نسبت به دو سال پیش از آن نشان می دهد. در سال 2013 روسیه توانست 15 میلیارد دلار و در سال 2012 برابر با 15.1 میلیارد دلار سلاح صادر کند. ^[۲] نگاهی به داداه های آماری نشان می­دهد که هم ترکیب محصولات صادراتی و نوع آنها و هم سهم مشتریان سلاح­ های روسی دچار تحول شده است. در سال 2013، ترکیب صادرات سلاح روسیه به این صورت بود:

42 درصد محصولات مربوط به نیروی دریایی شامل کشتی جنگی، زیردریایی، تسلیحات و خدمات مربوط به آن؛ 41 درصد تسلیحات مربوط به نیروی هوایی شامل هواپیما و هلی کوپتر؛ 10 درصد مربوط به دفاع ضدهوایی و 7 درصد مربوط به نیروی زمینی.

در سال 2014 ترکیب سلاح ­های صادراتی روسیه به صورت زیر شده است:

37 درصد مربوط به تجهیزات و مهمات نیروی هوایی؛ 26 درصد محصولات دفاع ضدهوایی؛ 21 درصد مربوط به محصولات نیروی زمینی؛ 12 درصد مربوط به نیروی دریایی و 4 درصد موارد دیگر بوده است. ^[۳] همانگونه که مشخص است سهم تجهیزات مربوط به نیروی دریایی کاهش شدیدی پیدا کرده است و در عوض سیستم های پدافند هوایی و نیروی زمینی به شدت رشد در فروش داشته­ اند.

هند کماکان برترین خریدار و وارد کننده سلاح از روسیه باقی ماندهاست: همکاری های همه جانبه و گسترده با هند شامل فروش ناو هواپیمابر، تامین قطعات جنگنده های سوخو-30 برای تولید تحت لیسانس در هند، ناوچه، تحویل جنگنده های ناونشین میگ-29 کی، هلی کوپترهای ترابری میل-17، به روزرسانی و ارتقای جنگنده های میگ-29، تحویل موتور هواپیما، تعمیرات و به روز راسنی زیردریایی های کیلو، مهمات و قطعات دیگر می­ شود. اگرچه روسیه در بازار هند مجددا شکست­ هایی را همچون سال 2013 متحمل شد: هند برای خرید موشک های ضدتانک به ارزش 500 ملیون دلار به جای کورنت دست به انتخاب موشک اسرائیلی اسپایک زد. از سوی دیگر هند به گسترش خریدهای نظامی اش از آمریکا علاقه ­مند است: سال 2013 هند بدل به بزرگترین خریدار سلاح های آمریکایی در جهان شد. ^[۴] هند قصد دارد تا خریدهایش از آمریکا را بیشتر کند: هواپیماهای پی-8؛ هلی کوپترهای آپاچی و هواپیماهای سی-130 در آینده مورد سفارش بیشتر قرار خواهند گرفت.

مشتریان مهم دیگر روسیه، چین، ویتنام، سوریه، امارات متحده عربی، ونزوئلا، آذربایجان، افغانستان، عراق و الجزایر هستند. چین همچنان مشغول دریافت هلی کوپترهای میل-17، هواپیماهای ترابری ایلیوشین 76 و موتورهای جت برای جنگنده های ساخت خود است. از جی-10 و جی-11 تا جی-17 و کی-8 صنایع هواپیماسازی چین به میزان زیادی وابسته به روسیه است. برنامه صادرات جنگنده های چینی فعلا به نفع روسیه است؛ دست کم تا زمانی که چین نتواند خود به تنهایی موتور هواپیماهای جنگی را تولید کند. ویتنام با خرید زیردریایی های کیلو، قایق های موشک انداز و ناوچه بزرگترین خریدها را در حوزه نیروی دریایی انجام می­ دهد. اگرچه ویتنام نیازمند جایگزینی ناوگان فرسوده هوایی خود است اما فعلا به خرید تعداد محدودی سوخو-30 بسنده می­ کند. سوریه در خفا هم چنان سلاح تحویل می­ گیرد: موشک های زمین به زمین اسکندر، موشک های ضدکشتی یاخونت در کنار مهمات و قطعات برای نیروی هوایی سوریه که درگیر جنگ داخلی است. با این حال اس-300 به سوریه تحویل نخواهد شد و میگ-29 های سوری هم به صربستان فروخته شدند. افغانستان و عراق که هر دو درگیر نبرد با تروریسم هستند مشتریانی مهم باقی خواهند ماند. به ویژه عراق به سبب نیاز به سلاح در جنگ با داعش به خریداری مشتاق بدل شده است: علاوه بر قرارداد فروش هلی کوپترهای میل-28 و میل-35 و سیستم های ضدهوایی پانتسیر، بغداد در ابتدای سال جاری تعدادی سوخو-25 دسته دوم از روسیه دریافت کرد. سلاح سبک و مهمات نیاز روزمره بغداد در نبرد نامشخص و بدون انتها با داعش است. افغانستان نیز تا زمانی که حمایت مالی آمریکا و ناتو هست می­ تواند سلاح ارزان روسی-به ویژه هلی­کوپترهای میل- را بخرد.

در آفریقا گرچه بحران در نیجریه و پیرامون آن، امید برای فروش بیشتر سلاح را ایجاد کرده بود اما تحول عمده ای در فروش رخ نداد. سال 2014 نامیبیا برای اولین بار از 15 سال پیش تاکنون از روسیه سلاح خرید. اما این موفقیت در آفریقا چندان دراز دامنه نبوده است: چین با سلاح های ارزان ساخت خود به پیش می­ تازد؛ برزیل با هواپیماهای ارزان سوپرتوکانو رقیبی جدی است و کشورهایی مانند سودان، اتیوپی و اریتره به جای روسیه از اوکرائین و بلاروس در سال 2014 سلاح دسته دوم خریداری کرده­ اند.

موفقیت­ ها در خاورمیانه هم محدود بوده است: بحرین برای اولین بار در تاریخ خود از روسیه سلاح خریده است: در حالی که فروش سلاح ضد شورش به بحرین از سوی کشورهای غربی تحریم شده بود روسیه اقدام به فروش سلاح انفرادی و نارنجک اندازهای اشک آور به بحرین نموده است. ^[۵] امارات همچنان سلاح­ های سفارش داده شده در گذشت را تحویل می­ گیرد: موشک ضدتانک آت-12؛ سیستم های ضدهوایی پانتسیر و به روزرسانی خودروهای زرهی بی ام پی 3. مذاکراتی با مصر صورت گرفته و توافقاتی هم در رابطه با فروش میگ-35، میل-35 و تجهیزات دیگر با قاهره به امضا رسیده است. ^[۶]

امیدواری ­ها و ترس ­ها برای سال 2015

سال 2015 اما برای صنایع نظامی روسیه سالی پر از بیم و امید است. نخستین واهمه ناشی از بحران اقتصادی و مالی است که کشور را فراگرفته است. هم تحریم های اقتصادی غرب و هم کاهش شدید قیمت نفت، اقتصاد روسیه را دچار مشکل کرده است: دولت در تنگنای مالی است و سرمایه گذاری­های تسلیحاتی هم به احتمال بسیار زیاد از این موج نامطلوب اقتصادی لطمه خواهند دید. ونزوئلا، آذربایجان و الجزایر بر اثر کاهش قیمت نفت خریدهای خود را کاهش خواهند داد. با این حال الجزایر با خرید میل-26 و میل-28 و تداوم دریافت سوخو-30- مشتری مهمی باقی خواهد ماند. عراق هم گرچه باز هم نیازمند خرید سلاح است اما به سبب کاهش قیمت نفت سفارش بزرگی-دست کم تا زمانی نامشخص- نخواهد داد. 

رابطه با هند بسیار پر پیچ و خم خواهد بود: روسیه هنوز امیدوار است با میگ-35 به رقابت فروش 126 جنگنده به نیوی هوایی هند بازگردد به ویژه به سبب آنکه ماجرای فروش رافال از سوی فرانسه به هند همچنان در پیچ و خم است و تا مرحله فسخ پیش رفته است. اما این به معنی خوشامد هند به روسیه نیست: مطابق با برخی گزارش ها، هند از کیفیت سوخو-تی 50 پاکفا که در حال تولید و تست با روسیه است به هیچ رو راضی نیست؛ در مورد سوخو 30 هم نارضایتی­های هند بسیار زیاد بوده است.  هند برای خرید زیردریایی به سراغ فرانسه رفته است؛ همانگونه که خریدهای نظامی از اسرائیل، آمریکا و بریتانیا هم ادامه دارد. هند به تولید داخل تمایل بیشتری نشان خواهد داد زیرا برخی دشواری­ های مالی برای دولت، مانع بلندپروازی در خرید بیشتر سلاح خواهد بود.

فروش سلاح به چین امیدوار کننده است اما برای روسیه خالی از محاسبات امنیتی و سیاسی پیچیده و ظریف نیست. ^[۸] چین قصد دارد تا سیستم ضدهوایی اس-40؛ زیردریایی های کلاس آمور و جنگنده ­های سوخو-35 را از روسیه بخرد. با اینکه روسیه در شرایطی که تحت فشار شدید آمریکا و غرب قرار دارد و مشتاق گسترش پیوندها و همکاری ها با چین است اما بدعهدی چین در زمینه حق کپی رایت و بی اعتمادی سنتی به پکن و احتیاط در برابر آن، معامله آسانی را پیش چشم نمی ­نهد.

در آمریکای لاتین هم فروش سلاح با دشواری روبه رو خواهد بود گرچه امیدهایی برای آینده هم وجود دارد. سوئد با جنگنده گریپن بازار 108 فروندی برزیل را از آن خود نمود و احتمالا امیدی برای دیگر کشورهای منطقه که قصد خرید جنگنده داشته باشند نیست. هرچند پرو برای خرید میگ-29 ابراز تمایل­ هایی را از خود نشان داده است. آرژانتین اما بزرگترین امید روسیه است. علاوه بر هلی کوپترهای میل-17، روسیه پیشنهاد فروش سوخو-24 دسته دوم را به بوئنوس آیرس داده است. این قرارداد می­ تواند در شرایطی که آرژانتین به سبب فشارهای بریتانیا ناتوان از خرید هر سلاحی از اروپا و آمریکا است دروازه ورود مسکو به بازار مشتاق خرید سلاح آرژانتین باشد. هرچند آرژانتین پول زیادی برای خرید سلاح ندارد و سردرگمی در استراتژی خرید تسلیحات در میان مقامات رسمی مشاهده می­شود. ^[۹]

خریدار دیگری که امید به آن می­رود ایران است. ایران هرچند که در دشواری و تنگنای مالی بر اثر کاهش قیمت نفت قرار دارد اما می­ تواند به خریداری عمده همچون گذشته بدل شود. گرچه تا زمانی که قطعنامه 1929 شورای امنیت پابرجاست روسیه نمی ­تواند هیچ سلاحی به ایران بفروشد. این مسئله که ایران چه زمانی بدل به مشتری سلاح ­های روسی می­ شود تا زمانی که گفتگوهای 5+1 به نتیجه نرسیده است مشخص نیست.
 
منبع: ایراس

نویسنده: امین پرتو، دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه تهران و عضو شورای نویسندگان ایراس؛

ارجاعات:

1- Russian Arms Exports Hit $13 Billion in 2014, The Moscow Times , Dec. 17 2014, at:
http://www.themoscowtimes.com/business/article/russian-arms-exports-hit-13-billion-in-2014/513553.html
2- Major supplies of Russian arms in 2013, Russian beyond and headline, May 12, 2014, at:
http://rbth.co.uk/multimedia/infographics/2014/05/12/major_supplies_of_russian_arms_in_2013_36573.html
3-Russia’s major weapon supplier exports more than $5 billion over 6 months 2014, TASS, August 12, AT:
http://itar-tass.com/en/russia/744555
4-India becomes biggest foreign buyer of US weapons, 24 Feb 2014, at:
http://www.ft.com/cms/s/0/ded3be9a-9c81-11e3-b535-00144feab7de.html#axzz3QcvSAZnM
5- Russia Strikes First Bahrain Arms Deal After U.K., French Bans, at:
http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-25/russia-strikes-first-bahrain-arms-deal-after-u-k-french-bans
6- MiG-35s for Egypt: A Veritable Change of Direction?  INSS, May 1, 2014, at:
http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=6946
7- Russian rubbish? India reportedly disappointed with stealth fighters from Moscow, Jan, 27 2014, at:
http://www.abovetopsecret.com/forum/thread995042/pg1
8- امین پرتو؛ نقض کپی رایت و بحران در مناسبات نظامی روسیه و چین؛ ۱۳ مهر ۱۳۹۲؛ در:
http://iras.ir/fa/doc/news/30872/
9-Report: Russia May Supply Su-24 Aircraft To Argentina In Exchange For Food, defense news, January 2, 2015:
http://www.defensenews.com/story/defense/air-space/strike/2014/12/30/russia-argentina-jets-food/21045405/