توجه اوباما به متحد اجباری در خاورمیانه

نویسندگان: ادوارد ایزاک دوور و مایکل کرولی

دیپلماسی ایرانی: در زمانی حساس و در شرایطی که آمریکا پایان بازی در مذاکرات هسته ای با ایران، رقیب دیرینه عربستان سعودی را دنبال می کند و از سوی دیگر، درگیری ها در یمن و سوریه اوج گرفته است، باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا برای ادای احترام و ابراز همدردی به مناسبت درگذشت ملک عبدالله و اتخاذ تدابیر در مورد پادشاه جدید، به ریاض سفر کرد.

در وصف اهمیت این سفر باید گفت سفری که برای ابراز همدردی با عجله و بدون برنامه قبلی تنظیم شد، اکنون قرار است شام رسمی اوباما با ملک سلمان بن عبدالعزیز جانشین ملک عبدالله را نیز در بر بگیرد.

از آنجایی که سلمان پیش از این بر مسائل داخلی عربستان سعودی تمرکز و از این رو دلیلی برای ارتباط با مقامات آمریکایی نداشت، اوباما و سلمان تنها چند دیدار کوتاه با یکدیگر داشته اند. از سوی دیگر، با توجه به نگرانی ها و گمانه زنی ها در مورد سلامت پادشاه 79 ساله عربستان سعودی، دیدار اوباما و سلمان از اهمیت ویژه برخوردار است.

بن رادز معاون مشاور امنیت ملی آمریکا روز دوشنبه در این باره در هند گفت: «رئیس جمهور فرصت خواهد یافت تا هم مراتب احترام خود را نسبت به فوت ملک عبدالله اعلام نماید و هم با پادشاه جدید عربستان سعودی و مقامات دولت وی دیدار کند.»

سفر اوباما به ریاض همچنین فرصتی خواهد بود تا دو طرف بر لزوم همکاری های دوجانبه تاکید نمایند. سایمون هندرسون کارشناس عربستان سعودی در موسسه سیاست شرق نزدیک واشنگتن در این باره گفت: «اوباما پس از روابط نه چندان خوشایند با ملک عبدالله، اکنون به دنبال ایجاد روابطی بهتر با برادر جوانتر عبدالله، سلمان، است. روابط آمریکا و عربستان سعودی به تنظیم مجدد نیاز دارد و اصول اولیه این روابط باید از نو ارزشگذاری شود.»

از بسیاری جهات می توان گفت آمریکا و عربستان سعودی روابط نزدیکی با یکدیگر داشتند، عربستان سعودی به آمریکا در مقابله با تروریسم کمک های شایانی کرده و در خنثی سازی چندین توطئه تروریستی نقش داشته است. عربستان همچنین در مقابله با داعش که بخش های وسیعی از شمال عراق و شرق سوریه را اشغال کرده است، «شریک راهبردی» آمریکا محسوب می شود. همچنین تصمیم عربستان سعودی در خودداری از کاهش تولید نفت برای جلوگیری از افزایش بهای این کالا با هدف آسیب به اقتصاد کشورهای ایران و روسیه، بیشتر برای خوشایند آمریکا صورت گرفت.

اما اوباما و ملک عبدالله هیچگاه به طور واقعی با یکدیگر توافق نظر نداشتند و احتمال اینکه اوباما با سلمان که دیدگاهی مشابه عبدالله دارد، به توافق نظر برسد نیز اندک است. پادشاه فقید عربستان سعودی همواره از اینکه آمریکا برای کمک به شورشی های سوری در مقابله با دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه که تحت حمایت ایران است اقدامات بیشتری انجام نداده، شکوه و شکایت می کرد. وی همچنین تعهد اوباما را به ایجاد امنیت در خاورمیانه زیر سوال برده بود.

اختلاف نظرها میان اوباما و ملک عبدالله به ویژه بر سر مسئله ایران آشکار شد. خاندان سلطنتی در عربستان سعودی اهل تسنن هستند و برای کسب قدرت در منطقه، با ایران شیعه رقابت می کنند. عبدالله از همان ابتدا در مورد تلاش های دیپلماتیک اوباما در ایجاد ارتباط با ایران شک و تردید داشت و بر این باور بود که اوباما در مذاکرات از موضع ضعف برخورد می کند. وی به ویژه از اینکه آمریکا گفتگوهای هسته ای با ایران را در اوایل سال 2013 به طور پنهانی و بدون اطلاع عربستان آغاز کرد، به شدت خشمگین بود. بی اعتمادی عربستان سعودی به آمریکا تا اندازه ای افزایش یافت که برخی سعودی ها اعلام کردند هدف اوباما ایران را به عنوان متحد خود در منطقه خاورمیانه جایگزین عربستان سعودی خواهد کرد.

رابرت جردن اولین سفیر دولت جورج دبلیو بوش در ریاض در این باره گفت: «سعودی ها از معامله آمریکا با ایران بیم دارند و نگرانند مبادا توافق هسته ای به افزایش نفوذ ایران در عراق و سوریه منجر شود.»

در شرایط کنونی، مهلت سی ماه ژوئن برای حصول توافق جامع هسته ای در نظر گرفته شده است و آمریکا و پنج قدرت بین المللی مذاکرات را با هدف جلوگیری از جاه طلبی های هسته ای ایران دنبال می کنند.

باراک اوباما در آخرین دیدار خود با ملک عبدالله در ریاض در ماه مارس گذشته، بار دیگر بر ماهیت گفتگوهای هسته ای و تلاش ها برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتم تاکید و اعلام کرد هرگونه توافق هسته ای به طور قطع مانع دستیابی ایران به بمب اتم خواهد شد. جیم اسمیت سفیر پیشین دولت اوباما در ریاض تصریح کرد: «اگرچه بخشی از ابراز همدردی سهیم شدن در ناراحتی محسوب می شود، اما وجه مهمتر آن ابراز تعهد به دوستان است.»

اوباما برای اینکه بتواند در زمان عزاداری خاندان آل سعود در ریاض حاضر شود، سفر سه روزه خود به هند را کوتاه کرد. اگرچه مسئله نقض حقوق بشر در عربستان سعودی بسیاری از مقامات رده بالا در دولت اوباما و شخص رئیس جمهور را نگران می سازد، اما اوباما در روابط با کشورهایی همچون عربستان سعودی، مصر و چین مسائلی همچون امنیت ملی و اقتصاد آمریکا را در اولویت قرار می دهد.

برای باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا ترغیب سلمان به رعایت حقوق بشر و اجرای اصلاحات، همانند تلاش ها برای ترغیب ملک عبدالله دشوار خواهد بود. در شرایط کنونی مسائلی همچون ناآرامی در یمن در جنوب عربستان سعودی مطرح است و از سوی دیگر آمریکا قصد دارد نیروهای میانه رو سوری را در عربستان سعودی برای مبارزه با داعش آموزش دهد. این شرایط و بسیاری مسائل دیگر سبب می شود اوباما به این زودی ها از این «به اصطلاح» متحد خود در خاورمیانه نگذرد.

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی