نفت مفت داعش

دیپلماسی ایرانی -منوچهر دین پرست : فروش نفت یکی از مهمترین معاملات اقتصادی در جهان امروز است. اما در بحبوحه جنگها فروش نفت نیز با تلاطم ویژه ای مواجه می شود. اینک فروش نفت در منطقه جنگی عراق و سوریه با موقعیتی جدی برای خریداران و فروشندگان و حتی دلالان نفتی مواجه شده است.

اگرچه "آژانس انرژی بین المللی" در ماه می از عراق به عنوان "یکی از مهمترین صادرکنندگان آینده نفت" سخن گفته بود، اما این صادر کننده مهم نفت در "جهان آینده" اینک با فروشندگان نفتی رو به روست که بخشی از کشور را در اختیار خود گرفتند و از فروش نفت برای بقا و اهداف خود سود می برند و ضربه ای جدی برای صادرات نفت و دولت مرکزی این کشور وارد کرده اند.

امروز عراق برای رسیدن به اهداف بلند خود یعنی یکی از "مهمترین صادرکنندگان نفت" باید زیرساختهای آن را نیز تامین کند. در همین مورد نشریه "وال استریت ژورنال" مقاله ای منتشر کرد که "اگر حالا عراق عمیق تر در جنگ داخلی فرو رود، سرمایه گذاری ها در این کشور بازهم کاهش خواهند یافت و این امر باعث کاهش هرچه بیشتر استخراج نفت خواهد شد."

اما گروه تروریستی داعش یا "دولت اسلامی عراق و شام" که اینک به یکی از سازمانهای تروریستی قدرتمند تبدیل شده توانسته برای تحقق اهداف خود هزینه های آن را به غیر از منابع مختلفی اعم از کمک رسانی برخی از کشورهای خارجی به این سازمان، به نفت فروشی نیز روی آورد.

فروش نفت توسط داعش  تبدیل به یک معضل جدی برای کشورهای مقابله کننده و حتی اتئلاف بین المللی علیه داعش شده است. اگر چه در آخرین حملات آمریکا به تاسیسات نفتی تحت کنترل داعش در سوریه برخی از این تاسیسات منهدم شدند.در این مدت آمریکا ١۵ حمله هوایی انجام داده که در آن پالایشگاه ها و مراکز بارگیری نفت هدف قرار گرفته است. البته هدف از این حملات قطع درآمدهای مالی داعش از طریق نابود کردن زیرساخت های تولید و توزیع نفت اعلام شده است. اما همچنان داعش مناطق نفتی در عراق در دست دارد که مهم و حیاتی شمرده می شود.

 بر اساس گزارشهای منتشر شده، داعش یازده میدان نفتی را در شمال عراق و استان رقه سوریه در اختیار دارد و در این مدت توانسته قدرت خود را در فروش نفت به حد قابل توجه ای برساند. هم اکنون داعش روزانه بیش از سه میلیون دلار از طریق فروش نفت، سرقت و قاچاق انسان به دست می آورد که نرخ فروش نفت در این رقم بسیار چشمگیر است.

در آغاز ماه ژوئن داعش به بانک مرکزی موصل حمله کرد و مبلغی معادل ۴۲۹ میلیون دلار آمریکا را به سرقت برد. جک مور، روزنامه نگار نشریه آمریکایی «اینترنشنال بیزنس تایمز» در مقاله ای نوشته که این اقدام، دولت اسلامی در عراق را به یکی از ثروتمندترین گروه های تروریستی جهان تبدیل کرده است.

اکنون این سازمان تروریستی ثروتمند به موقعیتی مناسب و اغوا کننده برای دلالان نفتی تبدیل شده است. اگرچه داعش به هیچ عنوان قابلیت فروش نفت را در بازارهای بین المللی ندارد اما دلالان نفتی در اطراف داعش توانسته اند نفتهای مناطق تحت کنترل داعش را در بازار سیاه به فروش برسانند.

اما پرسش اصلی این است که چه کسانی و بر اساس چه ساز و کاری نفت داعش را می خرند و ارقام خریداری شده بر اساس چه رقمی محاسبه می شود؟

پاسخ به این سئوال اگرچه قدری دشوار به نظر می رسد اما می توان بر این نکته توجه داشت که فروش نفت در سطحی بسیار جدی بوده به طوری که شورای امنیت سازمان ملل متحد در پایان ماه ژوئیه هشدار داده بود که کشورهای عضو «باید تضمین کنند که هیچ شهروند یا فرد دیگری به داد و ستد مالی یا تجاری با دولت اسلامی داعش اقدام نکند.»

این محدودیت به ویژه در مورد معامله نفت خام از طریق سوریه یا عراق مصداق داشت. واکنش سازمان ملل به نظر منطقی می رسد چرا که منابع مالی داعش از طریق فروش نفت به راحتی تامین می شود و داعش می تواند هزینه جنگ را خود بپردازد و به نوعی تبدیل به سازمان تروریستی "خودگردان" شود.

بر اساس گزارشهای منتشر شده از سوی رسانه های مختلف غربی، خرید نفت توسط دلالان نفتی که حتی در کشورهای غربی حضور دارند صورت می گیرد و این منوط به دلالان منطقه ای نمی شود.

واشنگتن پست پیش تر در ماه ژوئن به نقل از مسئولان دولتی مبارزه با تروریسم در آمریکا نوشته بود: «بخش بزرگی از پول های دریافتی داعش از حمله های مسلحانه و سرقت بانک ها، اخاذی و قاچاق کالا و نفت به دست می آید. این گروه همچنین اعانه و کمک های مالی خارجی دریافت می کند.»

در راستای گزارش واشنگتن پست، خوان زاراته، مشاور امنیتی سابق دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش، نیز این نظر را تایید کرده و گفته بود که "داعش بخش بزرگ تأمین مالی خود را از راه درآمدهایش یعنی نفت انجام می دهد".

از سوی دیگر، ئیانا هیباسکووا، نماینده اتحادیه اروپا در عراق، در نشست کمیته امور خارجی پارلمان اروپا اعلام کرد که بود که چندین کشور عضو اتحادیه از «داعش» نفت خام ارزان قیمت خریده اند و مدعی شده بود که "نفت خریداری شده از مرزهای ترکیه، عراق و ایران به کشورهای اروپایی انتقال یافته است". ایران و ترکیه هر دو این مسئله را قویا رد کردند. اما واشنگتن پست طی گزارشی مدعی شده بود که ممانعت از معامله نفت داعش در بازارها بسیار دشوار است، چون تفاوت بهای خرید و فروش در معامله هایی از این دست بسیار سودآور است.

دکتر محمد علی خطیبی، کارشناس اقتصادی و نفت و نماینده سابق ایران در اوپک، در گفت و گو با "دیپلماسی ایرانی" درمورد فروش نفت توسط داعش اظهار داشت: "فروش نفت توسط داعش همانطور که در اغلب رسانه ها مطرح شده توسط دلالان نفتی و قاچاقچیان صورت می گیرد و این مسئله در مناطق جنگی اغلب روی می دهد".

وی افزود: " تا وقتی که دولت مرکزی عراق نسبت به این مسئله واکنش جدی و مهمی در سطح بین المللی انجام ندهد هیچ سازمان و یا نهادی به خصوص اوپک نمی تواند به فروش نفت توسط داعش ورود جدی پیدا کند. دولت مرکزی عراق به عنوان عضو رسمی اوپک باید رسما از این سازمان درخواست برخورد جدی و عدم خرید توسط دیگر کشورها را مطرح کند. اما تا این لحظه عراق این درخواست را نداشته است".

به گفته دکتر خطیبی "ارزان فروشی نفت توسط داعش می تواند خللی در توازن صادرات و واردات نفت در منطقه به خصوص که به فصل سرما هم نزدیک می شویم ایجاد کند. البته باید در نظر داشت که ارقام اعلام شده توسط برخی از رسانه ها که بالغ بر چهل هزار بشکه نفت در روز تولید و عرضه می شود نیز قابل تردید است و باید به اطلاعات دقیقتر و مستندتر دست یافت".    

بر اساس گزارش منتشر شده از سوی واشنگتن پست، داعش در عراق و سوریه روزانه بین ۲۵ تا ۴۰ هزار بشکه نفت خام تولید می کند. بنا بر گزارش این روزنامه آمریکایی بیشترین میزان این تولید از طریق مناطق تحت کنترل داعش در سوریه و قسمت کردنشین ترکیه به دیگر کشورها قاچاق می شود.

این قاچاق ها فقط از طریق کامیون صورت می گیرد در صورتی که فروش هر کامیون می تواند از این مناطق تا حدود ۲۰۰۰ بشکه را منتقل کند. به طور نمونه، میدان نفتی العمر، بزرگ ترین و مهم ترین میدان نفتی سوریه با ظرفیت تولید ۷۵ هزار بشکه در روز، در مناطق متصرفی داعش قرار دارد.

معمولاً قیمت هر بشکه نفت خام در مناطق کردنشین ترکیه بین ۵۰ تا ۵۵ دلار آمریکا است. بنا بر ارزیابی تحلیلگران بازار نفت خام، قاچاقچیان به داعش تا ۴۰ دلار در ازای خرید هر بشکه پرداخت می کنند. بعضی کارشناسان نیز این قیمت را کم تر ارزیابی کرده اند.

درباره قیمت ارائه شده توسط داعش که رسانه ها نیز منتشر کرده اند دکتر خطیبی به دیپلماسی ایرانی گفت : "این قیمت چندان درست نیست بلکه قیمتی که دلالان و قاچاقچیان معمولا خریداری می کنند از نصف قیمت بازار جهانی نیز پایین تر است".

از سوی دیگر این مسئله نیز می تواند مورد توجه قرار گیرد که فروش نفت توسط داعش به خاطر حضور داعش در شمال عراق قطعا از سوی مرزهای اطراف این کشور صورت می گیرد که برخی منابع آگاه اعلام کرده اند که داعش فروش نفت خود را از طریق مناطق تحت کنترل کردها نیز صورت می دهد و دلالان نفتی با سواپ در این مناطق توانسته اند نفت خود را به کشورهای اروپایی نیز بفروشند.