ماهیگیری بحرین از آب گل آلود

دیپلماسی ایرانی: در حال حاضر بحرین همچنان با چالش سیاسی داخلی مواجه است. شیعیان اکثریت نسبت به اقدامات حکومت اقلیت معترض هستند و بحرین همه اینها را از چشم ایران می بیند. در کنار ادعاهای بحرین در خصوص جزایر سه گانه اما به نظر می رسد بحرین سعی دارد، مواضع نرم تری در قبال ایران داشته باشد. از زمانی که شواهد از آب شدن یخ روابط ایران و عربستان خبر می دهد، بحرین نیز سعی کرده مواضعی در راستای مواضع عربستان داشته باشد. در همین حال مواضع بحرین نسبت به ائتلاف ضد تروریسم نیز  در راستای مواضع ریاض است. بحرین اعلام کرده از این ائتلاف حمایت می کند. اما اینکه تا چه حد بحرین می تواند از این ائتلاف با وجود کشورهای ثروتمندی مانند عربستان و قطر حمایت کند، جای پرسش دارد. از طرفی به نظر می رسد بحرین به دنبال فرصت پیش آمده برای مقابله با معترضان داخلی است. حکومت بحرین معترضان را تروریسم می داند، در همین حال اعلام حمایت خود از ائتلاف ضد تروریستی اعلام کرده، بنابراین کارشناسان بر این عقیده اند، اغلب این کشورها از اقدامات بین المللی به منظور مسایل داخلی خود بهره می برند و قدرت عمل آنها برای مقابله با جنبش های مردمی بیشتر خواهد بود. در این خصوص با دکتر هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل بین المللی گفت و گوی کوتاهی داشتیم که در زیر می خوانید:

در حالی پیش از این بحرین یکی از کشورهای مورد اتهام در خصوص حمایت از داعش مطرح شده بود، اما اکنون وزیر امور خارجه این کشور، در حمایت از ائتلاف علیه داعش صحبت می کند. رویکرد و مواضع بحرین در قبال داعش بر چه پایه و اساسی است؟

عامل اصلی کمک های مالی و تسلیحاتی به داعش، عربستان و قطر بودند. البته برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به غیر از عمان، تقریبا دنباله رو عربستان هستند. عمان سعی کرده که در حاشیه قرار بگیرد. البته قطر نیز سعی بر این داشته خط مشی متفاوتی را داشته باشد. با این حال بقیه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از جمله امارات، کویت و بحرین همواره دنباله رو عربستان بوده اند. عربستان نیز به نحوی از این کشورها حمایت کرده است. برای نمونه بر سر مساله تقسیم راضی که میان قطر و بحرین اختلاف به وجود آمد، عربستان مواضعی در راستای حمایت از بحرین در نظر گرفت. بنابراین نمی توان گفت که بحرین به صورت مستقیم در این مساله دخالت دارد. اینکه بحرین توانایی مالی و تسلیحاتی داشته باشد، اینگونه نیست. در حالی که کشورهای ثروتمندی مانند عربستان و قطر وجود دارند.

تا چه حد بحران داخلی بحرین بر مواضع مسئولان حکومت مبنی بر مقابله با تروریسم اثرگذار بوده است. به نحوی که آنها از مساله مقابله با تروریسم به منظور راه فراری از بحران داخلی خود استفاده کنند.

عمدتا کشورهایی که با چالش های داخلی مواجه هستند، از هر جریانی که مساله مبارزه با تروریسم را مطرح می کند، استقبال می کنند. برای مثال پس از حمله یازدهم سپتامبر، بسیاری از کشورهایی که با بحران های سیاسی- امنیتی مواجه بودند، از مساله مبارزه بین المللی با تروریسم استقبال  و حتی حمایت های مالی کردند. از روسیه زیرا با چچنی ها مشکل داشت و همچنین چین که با تبت و سین کیانگ با چالش مواجه شده بود. هندوستان نیز به دلیل مساله کشمیر از آن استقبال کرد. بنابراین بحرین نیز که اکنون با جنبش اکثریت علیه اقلیت که مردم آن را خارجی می دانند مواجه است، از این مساله استقبال می کند. مردم بحرین بر این عقیده اند که بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، حقوق آنها تضییع شده و بر اساس اقدامات مسالمت آمیز خواهان احقاق حقوق خود هستند. بحرین نیز سعی می کنند آنها را متصل به خارج از جمله ایران کند و بگوید که ایران از معترضان حمایت می کند. یا آنکه معترضان را گروه تروریستی بنامد. بنابراین کشورهایی که دچار مشکل داخلی هستند از واژه تروریسم برای توجیه عملیات خود بهره می برند و سعی می کنند از هر رویدادی در اندازه جهانی علیه تروریسم، حمایت کنند. زیرا دست آنها برای انجام اقدامات علیه معترضان باز خواهد بود. درواقع معترضان را به عنوان تروریسم قلمداد کرده و در این صورت آزادی عملی بیشتری به منظور مقابله برای دولت مهیا می شود.

آیا می توان مشابهت هایی میان سوریه و عراق با بحرین به لحاظ مسایل طایقه ای گری، مشاهد کرد؟

سوریه یک حکومت لائیک است. درعین حال که بافت سوریه از علوی ها، دروزی ها، کردها، مسیحیان و اهل سنت تشکیل می شود. اقلیت در این کشور یعنی کردها، دروزی ها و مسیحیان طرفدار حکومت لائیک هستند، زیرا در یک حکومت مذهبی، افراد این اقلیت ها جایگاهی در احراز پست ها و مقامات بالاتر ندارند. اروپایی ها رسم بر این داشتند که نیروهای پلیس و امنیتی را از بین اقلیت ها استفاده می کردند. برای مثال انگلستان در هندوستان از تاتان ها یا در برمه  از اقلیت مسیحی کارن ها استفاده می کرد. فرانسوی ها نیز از آغاز از علوی ها استفاده کردند. پس از استقلال سوریه، علوی توانستند آناتومی نظامی سوریه را تشکیل دهند.  بنابراین طی کودتایی که صورت دادند چه توسط حسنی الزعیم، یا ادیب شیشلکی، یا سامی حناوی یا حافظ اسد، به حکومت رسیدند. درعراق نیز به طور سنتی، از زمان عثمانی ها اخل سنت حاکم بغداد و بصره بودند و بعد از ورود انگلستان همین رویه ادامه پیدا کرد. یعنی اکثریت شیعه را از حکومت محروم کرده و با آنها به عنوان شهروندان درجه دوم برخورد کردند. در بحرین نیز اکثریت ساکن شعیه بودند؛ حال شیعه ایرانی تبار یا غیر ایرانی تبار، اما اهل سنت به نحوی برخورد کرد که آنها شهروند درجه دوم باشند. البته مساله برخورد با شیعیان در بحرین، اختلاف تاریخی دارد. ریشه این اختلافات به زمانی بر می گردد که انگلستان بحرین را تحت الحمایت خود قرار داده و تاکید داشت، اهل سنت حاکم باشند. حتی در آن زمان انگلیسی ها برای ایرانی ها به منظور ورود به این کشور تذکره تعیین و سعی می کردند در مدارس زبان ایرانی نباشد و به جای آن عربی تدریس شود. آنها سعی می کردند به شدت عربیزه کنند. مساله بحرین متفاوت است.

نشانه های از برقرار روابط ایران و عربستان طی دیدار معاون وزیر خارجه از این کشور همچنین وزیران خارجی ایران وعربستان در مجمع عمومی سازمان ملل مشاهده می شود. بهبود روابط ایران و عربستان چه تاثیری بر تحولات داخلی بحرین خواهد گذاشت؟ این در حالی است که عربستان ایران را متهم به دست داشتن در تحولات داخلی بحرین می کرد.

اتهام زنی یک امر طبیعی است و هر کشوری سعی می کند برای توجیه رفتارش، جنبش ها را به کشور دیگری متصل کند. درعین حال برخورد گزینشی از سوی سازمان ملل و آمریکا در قبال بحرین صورت گرفت. در حال حاضر ناوگان پنجم آمریکا در این کشور بوده و آمریکا به دلیل مصالح و منافع خودش مایل به دگرگون وضع موجود نیست. از طرفی عربستان، بحرین را حیات خلوت می داند. هرگونه تغییری در بحرین گریز ناپذیر بر شیعیان الاحسا عربستان هم اثرگذار خواهد بود. بنابراین منافع عربستان موضع گیری به نفع بحرین است. اختلافات ایران و عربستان به خصوص در رابطه با مساله سوریه گسترده است. از طرفی به دلیل عدم تحقق انتظارات عربستان از آمریکا در سوریه مبنی بر نحوه مقابله با سوریه و ایران، روبطش با آمریکا سرد شد. گفت وگوی میان و ایران آمریکا نیز موجب نگرانی عربستان شد. از طرفی روابط ریاض با آنکارا بر سر مساله اخوان سرد شد. تمامی این موارد موجب شد که عربستان منافعه خود را در بهبود روابط با ایران ببیند. اما نکته اساسی این است که عربستان و قطر به دنبال این هستند که ائتلاف علیه داعش در سوریه به نیروی های حافظ اسد نیز کشیده شود. از طرفی چون ایران معتقد به حفظ حکومت اسد است، و در مقابل عربستان نیز فرصتی برای تسری مساله مبارزه با داعش در سوریه به نیروهای اسد یافته است، دوباره شاهد اختلاف میان ایران و عربستان باشیم. البته ایران آمادگی این را دارد که با حفظ چارچوب رژیم موجود در سوریه، اسد برکنار و ائتلافی میان گروه های میانه رو منهای اسد شکل بگیرد. اگر شرایط برای ایران محدود شود، شاید به این مساله تن دهد. ولی اگر بحران در سوریه شدت یابد، و مبارزه با داعش به مبارزه با دولت سوریه تسری یابد، روابط ایران و عربستان مجددا کمی تیره شود. البته این بستگی به آینده نزدیک دارد. از طرفی چون بحرین دنباله رو عربستان است، هر نوع موضع گیری عربستان در قبال ایران بر موضع گیری بحرین در قبال ایران اثر می گذارد.

انتشار اولیه : سه شنبه 15 مهر 1393 / باز انتشار : یکشنبه 20 مهر 1393