رونمایی از مثلث ایران – امریکا – مصر

دیپلماسی ایرانی: مثلث روابط مصر – امریکا – ایران بیش از پیش از پیش نمایان شده است، مثلثی که به نظر می رسد مجددا می رود تا با احیای آن نقشه تاکتیکی تازه ای را در روابط استراتژیک منطقه رقم بزند. منطقه ای که دست خوش طوفان های شدید امنیتی و تلاطم های متاثر از جنگ های مبارزه با گروه های شبه نظامی است که برای خود "دولت " تشکیل داده اند و معلوم نیست با این وضعیت می خواهند خاورمیانه را به کدام سمت و سو بکشانند.  

در چارچوب این مثلث واشنگتن چند روز پیش به طور ناگهانی به قاهره ابلاغ کرد که محموله بالگردهای آپاچی را که به همراه دیگر کمک های نظامی تعلیق کرده بود، به زودی به این کشور تحویل می دهد.

آن چه از نشانه ها برداشت می شود این است که تصمیم گیران عرصه سیاسی امریکا به این نتیجه رسیده اند که باید به هر قیمتی شده روابط خود را با مصر به عنوان «یک ضرورت» استراتژیک احیا کنند. روابطی که بعد از سقوط حکومت اخوان تیره شده بود به گونه ای که سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده حکومت عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر را متهم کرد که از کمک های امریکا برای «سرکوب مخالفان» استفاده می کند. اتهامی که با واکنش صریح قاهره مواجه شد به گونه ای که واشنگتن را متهم به اتخاذ مواضعی از روی نادانی کرد و بعد از آن جان کری، وزیر امور خارجه امریکا را در فرودگاه قاهره مورد بازرسی امنیتی قرار داد تا به این ترتیب مراتب ناخرسندی خود را از مواضع واشنگتن نشان دهد. قاهره به همین هم بسنده نکرد، عبدالفتاح السیسی، از حضور در کنفرانس آفریقا – امریکا در واشنگتن که ماه گذشته میلادی برگزار شد، خودداری کرد در حالی که در همان هفته به روسیه سفر کرد و قرار داد خرید سامانه های دفاع هوایی و سامانه های پیشرفته موشکی امضا کرد.

اما در رابطه با ایران، از اظهارات علی اکبر ولایتی در دیدار با هیئت مصری که روز دوشنبه انجام شد این گونه برداشت شد که دو کشور در جهت نزدیکی روابط حرکت می کنند. تهران همچنین به احترام «به اراده ملت مصر در انتخاب حکامشان و گسترش روابط دو جانبه در تمامی زمینه ها» تاکید کرد.

قطعا هیئت مصری ای که در حال حاضر از تهران دیدن می کند با چراغ سبز دولت ایران به این کشور سفر کرده است، آن هم در سایه تلاش برای تشکیل پیمانی بین المللی برای مبارزه با تروریسم که قرار است هیچ کس از حضور در آن استثنا نباشد. پیمانی که در نبود آن داعش توانست از فرصت استفاده کند و به آسانی به «فتوحات» اخیر خود دست یابد.

روابط تهران و قاهره بعد از سقوط محمد مرسی، رئیس جمهوری عزل شده از قدرت در وضعیت «ابهام و تنش» به سر می برد، مساله ای که سبب شد تنها چند ماه بعد از سقوط مرسی سفیر ایران در قاهره احضار شود و مراتب اعتراض حکومت مصر به اظهارات رسمی ایران به وی ابلاغ شود. اظهاراتی که حکومت مصر آن را «دخالتی غیر قابول» توصیف کرد. اظهاراتی که برخی از ناظران ادعا کردند که نشان از نگرانی تهران از تهدید آینده «اسلام سیاسی» در منطقه در پی سقوط حکومت اخوان در مصر است.

اما چه شد که ناگهان تحولی در روابط دو کشور به وجود آمد؟ آیا تهران بر اساس پراگماتیک همیشه معروفش درک کرد که راهی جز تعامل با دوران جدید، بعد از دور شدن اخوان از قدرت ندارد؟

هر چه باشد ایران تلاش دارد تا اعراب سنی را علیه «داعش» بسیج کند برای همین خیلی خوب می داند که مصر از باب مشروعیتی که در جهان عرب با اکثریت سنی دارد تا چه اندازه مهم است.

شاید به همین دلیل بود که تهران موافقت کرد حسین امیر عبداللهیان، معاون وزیر امور خارجه ایران اخیرا به ریاض سفر کند و بعد از مدت ها ممانعت عشایر سنی در عراق بپذیرند که علیه داعش اقدام کنند، مساله ای که شاید بتوان گفت از ثمرات سفرهای امیر عبداللهیان به ریاض بوده است.

علی رغم این که رسما تهران هر گونه همکاری امنیتی با واشنگتن در عراق را رد کرده است اما آن چه کاخ سفید به صراحت به آن اعتراف کرده و همچنین اطلاعات نظامی ای که به بیروت درز کرده حاکی از آن است که ایالات متحده عملا به طور گسترده ای از اطلاعات امنیتی ایران در عراق در حمله به پایگاه های نیروهای داعش استفاده می کند.

شاید برای تفسیر نزدیکی روابط ایران و امریکا بتوان به اظهارات محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اشاره کرد که چند روز پیش بر احتمال رسیدن به توافق جامع با کشورهای غربی بر سر برنامه هسته ای ایران قبل از فرار رسیدن تاریخ نهایی تعیین شده آن تاکید کرد. آن طور که همه می دانند واشنگتن طرف اصلی در مذاکرات هسته ای با ایران است.

اما در مورد مصر، آن طور که امریکا در جنگ های سابقه منطقه ای اش انجام داده، به تسهیلات نظامی مصر به ویژه به عبور ناوهای هواپیمابر خود از کانال سوئز و خدمات لجستیکی از پایگاه «غرب قاهره» برای انجام حملات منظم علیه داعش بر اساس پیمانی که می رود ایجاد کند، نیاز دارد.

علاوه بر آن یورش «قطع الرووس» در سینا تا کنون شش قربانی به دنبال داشته در حالی که حکومت مصر تلاش می کند از رسانه ای شدن آن جلوگیری کند. به رغم این که شبکه های تکفیری هیچ تهدید مستقیمی را متوجه اسرائیل نمی کنند، اما تنها وجود آنها در سینا «زنگ هشدار» را به ویژه نزد نهادهای امنیتی امریکا به صدا در می آورد.

این عصر جدیدی از پیمان ها است که فقط محدود به این مثلث نخواهد بود بلکه احتمالا سرنوشت بسیاری از مسائل را تعیین خواهد کرد و بحران و محور های منطقه ای جدیدی به وجود خواهد آورد که به اعتقاد برخی ها قابل تبدیل شدن نیستند، البته این طبیعت تاریخ درگیری های بین المللی است.

منبع: سرمقاله القدس العربی/ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: پنجشنبه 13 شهریور 1393 / باز انتشار : سه شنبه 18 شهریور 1393