انتظاراتی که از عربستان بر سر غزه می‌رود

دیپلماسی ایرانی: نزدیک به یک ماه از حملات اسرائیل به نوار غزه می گذرد و تا امروز نیز برخی کشورها از جمله اردن، قطر و مصر طرح هایی برای آتش بس میان مقاومت و اسرائیل ارائه کرده اند. اما تا به الآن هیچ کدام از این طرح ها به سرانجام نرسیده است. در همین حال عدم هماهنگی میان کشورهای منطقه و جهان اسلام به دلیل بروز اختلاف ها و همچنین مشکلات داخلی، منجر به سوء استفاده اسرائیل از این موقعیت برای گسترش حملات خود شده است. کارشناسان معتقدند تنها راه حل توقف جنگ، اتحاد میان کشورهای منطقه با کنارگذاشتن اختلافات است. اما شاید در این میان عکس العمل های عربستان به عنوان یکی از مهمترین کشور عربی که هم روابط نزدیکی با آمریکا دارد و هم نسبت به طرح صلح میان اعراب و اسرائیل چراغ سبز نشان داده است حائز اهمیت باشد. با وجود گذشت چندین روز از حملات و واکنش های مختلف عربستان واکنشی سرد نسبت به وقایع فلسطین داشته و آن گونه که باید و شاید اقدام عملی صورت نداده است. تنها اقدام مهم صورت گرفته صدور بیانیه توسط ملک عبدالله، پادشاه عربستان در این زمینه است. اطلاعیه ای که ابتدا به موضوعات کلی مانند تروریسم، گسترش تندروری ها و ظهور گروه های تندرو که به نام اسلام دست به جنایات می زنند و همچنین سکوت برخی کشورها اشاره کرده است و سپس به مساله فلسطین پرداخت. او در این بیانه تنها اتفاقات روی داده در فلسطین را جنایت علیه بشریت دانست و هیچ راهکاری برای توقف حملات ارائه نکرد. محمد شریعتی دهاقانی، سفیر و نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری های اسلامی در این باره معتقد است، دستگاه تصمیم گیر در عربستان سعودی یا ارزیابی دقیق از مسائل ندارد یا آن قدر فرسوده شده که دیگر نمی تواند نگاهی واقع بینانه به مسائل داشته باشد. در ادامه این گفت وگو را می خوانید:

ملک عبدالله پادشاه عربستان در پیامی اقدام اسرائیل را جنایتی علیه بشریت دانست. این پیام پس از گذشت نزدیک به یک ماه از حوادث غزه منتشر شده است. سکوت کشورهای عربی به خصوص عربستان در مقابل حوادث فلسطین متاثر از چیست؟ آیا به مساله روند صلح میان اعراب و اسرائیل مربوط می شود؟

پیام پادشاه عربستان با موضوع فلسطین آغاز نمی شود، بلکه موضوع اصلی تروریسم و رشد گروه های تندروی اسلامی در همه کشورهای اسلامی و همچنین اعتراض به سکوت مجامع، متفکران اسلامی و کسانی که ابزارهای تبلیغاتی را در اختیار دارند، است. پس از آن وارد قضیه فلسطین می شود. این پیام در حالی اعلام می شود که کشورهای عربی سکوت اختیار کرده اند. پس از آن که انتظار می رفت بعد از بهار عربی، موضوع فلسطین محور مسائل کشورها قرار گیرد_ به دلیل این که مساله فلسطین نزدیک ترین و عمیق ترین موضوع در منطقه است_ اما به دلیل مشکلات داخلی کشورهای منطقه و تغییر مسیر برخی انقلاب ها، این امر صورت نگرفت. در مصر شاهد بودیم که پس از سرنگونی محمد مرسی، حماس را به عنوان یکی از شاخه های اخوان المسلمین معرفی کردند و دولت کنونی مصر نیز حماس را متهم به مسلح کردن و آموزش دادن نیروهای درگیر در صحرای سینا کرد. همین مساله موجب تنها ماندن مقاومت شد. موضعی که عربستان نیز آن را در نظر گرفت و حتی گروه اخوان را گروه تروریستی خواند. همین مساله نیز سبب شد که اسرائیل به بهانه کشته شدن سه نوجوان شهرک نشین در الخلیل، دست به تجاوز بزند. این در حالی است که حماس و دیگر گروهای فلسطینی دست داشتن در کشته شدن این سه نوجوان را نفی کردند. در این حال مقاومت نیز ناچار به واکنش شد. با شروع جنگ، حماس و همه گروه های فلسطینی اعلام کردند تا زمانی که محاصره غزه از بین نرود، تن به آتش بس نمی دهند. در این بین متاسفانه کشورهای عربی یا امکان نقش آفرینی نداشتند مانند تونس، هر چند که احساسات ضد اسرائیلی قوی دارند اما به دلیل تازه بودن انقلاب نمی توانند چندان نقشی داشته باشند، یا مشکلات و اختلافات منطقه ای موجب شده است که نقش زیادی نداشته باشند مانند قطر و ترکیه. بیانیه صادر شده با وجود چندین ساعت پخش از شبکه های وابسته به عربستان گویای این بود که ملک عبدالله خواهان اعلام وضعیت فوق العاده و شکسته شدن حصر غزه است، اما این گونه نبود. این در حالی است که غزه از نظر مذهبی وابسته به اهل سنت است و حکومت های عربستان و کشورهای عربی نیز مدعی طرفداری از اهل سنت هستند. در این مصر نقش بسیار ضعیفی بازی کرد. حتی طرح ارائه شده، طرح ناپخته ای بود که متاسفانه در اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای عربی بدون هماهنگی با حماس و بدون تغییر ملاحظات منطقه ای، مورد حمایت قرار گرفت. اسرائیل نیز از اختلافات منطقه ای و نقش ضعیف کشورهای عربی سوء استفاده کرد و با مانور سیاسی که در مورد طرح صلح مصر انجام داد و همچنین به بهانه اسارت یکی از سربازانش _ در حالی که مقاومت آن را رد کرده _  به حملات خود ادامه داده و تمامی امور زیربنایی مانند تاسیسات برق و آب را مورد هدف قرار داد و متاسفانه نه سازمان ملل و نه آمریکا و نه کشورهای منطقه ورود پیدا نکرده اند.

تا چه حد نوع نگاه عربستان به مساله غزه و تاخیر در واکنش ها به مساله رویکرد اخوانی حماس مربوط می شود؟

همواره مطرح می شود که جنبش جهاد اسلامی خارج از چارچوب جنبش جهانی اخوان بوده و جنبش جهاد اسلامی میانه چندان خوبی با اخوان ندارد، به همین دلیل مصر نیز روابط خوبی با این جنبش دارد. اما حماس از ابتدا به عنوان یک گروه مقاومت مطرح می شد که احساس می کردند با اخوان رابطه داشته به همین دلیل عربستان نیز در کنار مصر قرار گرفت. واکنش های عربستان نشان می دهد قدرت تصمیم گیری در این کشور یا ضعیف شده یا دچار افسردگی شده یا ارزیابی دقیقی از وضعیت ندارند. شاید این به دلیل اختلافاتی است که وجود دارد در حالی که عربستان پیشتر در قضیه سوریه به مصر فشار وارد می کرد که مواضعش به گونه ای باشد که با این کشور در تضاد نباشد، اما در مورد فلسطین این گونه نیست. باید حماس را از اخوان جدا دانست. حماس و سایر گروه ها در فلسطین به عنوان مقاومت شناخته می شوند نه گروه های وابسته به اخوان. در حال حاضر قطر و ترکیه به دلیل مشکلاتشان با عربستان و مصر نمی توانند نقش چندانی داشته باشند. ایران نیز به دلیل عدم به رسمیت شناختن اسرائیل نمی تواند طرح جامع صلحی ارائه دهد. تنها چندین بار خواهان ارسال کمک و همچنین باز شدن مرز غزه و صدور بیانه شده است.

راهکار همگرایی کشورهای در مساله فلسطین چیست؟

به نظر من نزاع های به وجود آمده در عراق، سوریه و دیگر کشورها، جهان اسلام را از قضیه فلسطین دور کرده است. در حال حاضر باید به فکر وحدت کشورهای اسلامی باشیم و تبلیغی علیه کشوری صورت نگیرد. اکنون  حماس و جهاد و گروه های فلسطینی کشورهای منطقه را به هم نزدیک کرده اند. باید این فرصت را غنیمت شمرد و کشورها از امتیازها و پتانسیل های یکدیگر در راستای کمک به مردم غزه بهره ببرند. این کمک ها می تواند سیاسی، مقاومتی و انسان دوستانه باشد. به همین دلیل مهم است که کشورها وحدت خود را حفظ کنند.

اقدامات عملی عربستان چه می تواند باشد؟

عربستان چندین اقدام عملی می تواند انجام دهد: اول این که با استفاده از ابزارهای رسانه ای که در اختیار دارد، فلسطین را در صدر اخبار خود قرار دهد، چیزی که متاسفانه اکنون وجود ندارد. دوم اینکه به منظور تغییر موضع مصر، بر این کشور فشار بیاورد تا طرح صلح را تغییر دهد و مقاومت را راضی کند. مصر به عنوان کشور عرب و اسلامی نمی تواند نسبت به مسائل غزه بی تفاوت باشد. سوم اینکه عربستان حل اختلافات را در اولویت قرار دهد تا موضوع فلسطین در محور کار قرار گیرد. همچنین اولویت به رساندن کمک به غزه باشد. چهارم این که کشورهایی مانند اردن، امارات و بحرین را به منظور کمک به فلسطین به صحنه بیاورد. عربستان می تواند بسیج فوق العاده ای را از نظر سیاسی به وجود بیاورد. همچنین در سازمان ملل به آمریکا و دیگر کشورهایی که روابط خوبی با آنها دارد، فشار بیاورد. در نهایت این که با دیپلماسی بسیاری از مسائل و اختلافات جهان اسلام را کنار بگذارد. 

انتشار اولیه: یکشنبه 12 مرداد 1393 / انتشار مجدد: 20 مرداد 1393