9 آگوست،بهترین روز برای امضای توافق هسته ای/ غرب از شانس حضور روحانی نمی گذرد

دیپلماسی ایرانی: اخیرا اتاق فکر انجمن آسیا میزبان دو دیپلمات سابق از دو کشور کلیدی در مذاکرات هسته ای یعنی ایران و آمریکا بود. هدف از برگزاری این نشست مناظره مانند ارائه نگاهی اجمالی و همه جانبه به تاریخچه روابط ایران و امریکا پس از انقلاب اسلامی ایران در 1979 ، تاثیرات آن بر مذاکرات هسته ای و آینده روابط دوجانبه بود.حسین موسویان ، سخنگوی اسبق تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و گری سیک، مقام اسبق شورای امنیت ملی آمریکا در این میز گرد شرکت داشتند و هر یک نظر خود را در خصوص روابط ایران و آمریکا مطرح کردند.در نخستین بخش از این مناظره دو طرف به پرسش هایی در خصوص نقش دولت وقت در تسخیر سفارت امریکا در ایران پس از انقلای اسلامی صحبت کردند. در دومین بخش از این مناظره محور کلام متمرکز بر سیستم تصمیم گیری کلان سیاسی در ایران و اشتباهات دیپلماتیک دو طرف بود. سومین بخش از این مناظره هم در خصوص اتهام فعالیت های تروریستی بود که دو طرف متوجه هم می کنند و البته رابطه میان ایران و رژیم صهیونیستی. چهارمین بخش از این مناظره به بحث در خصوص سابقه مذاکرات میان ایران و سه کشور اروپایی در سال های حضور رئیس جمهور فعلی در مقام رئیس شورای امنیت ملی و احتمال دستیابی دو طرف به توافقی تا 20 جولای گذشت که متن ان را در زیر می خوانید:

حمید بیگلری (مجری برنامه): اجازه دهید به مذاکرات هسته ای بپردازیم. در حالی که دو طرف در حال مذاکره برای دستیابی به توافق جامع هستند، همه می دانیم که دو طرف در مورد نیت های یکدیگر دچار تردید هستند. ایران می گوید غرب به دنبال حفظ اهرم تحریم هاست. غرب نیز ادعا می کند حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران به مدت 16 سال در شورای امنیت ملی حضور داشته و در آن زمان پیشرفت قابل ملاحظه ای در برنامه های هسته ای ایران انجام شده است. آقای موسویان،شما بهتر از بسیاری دیگر روحانی را می شناسید و با او در شورای عالی امنیت ملی از نزدیک کار کرده اید. چگونه می تواند اهداف روحانی در مذاکرات را تشریح کرد؟

حسین موسویان: خیلی ساده است. ما در 21 اکتبر 2003 با سه وزیر اروپایی به توافق رسیدیم. دو یا سه روز پیش از اینکه آنها برسند، محمد البرادعی، مدیر کل وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی در تهران بود. دکتر روحانی به روشنی از او خواست که توضیح دهد منظور از تعلیق چیست. او نیز پاسخ داد، عدم تزریق گاز به سانتریفوژها. روحانی بار دیگر پرسش را مطرح کرد و او هم همان پاسخ را دارد. زمانی که او کشور را ترک کرد، آنچه که ما با سه کشور اروپایی امضاء کردیم تعلیقی بود که آژانس بین المللی انرژی اتمی آن را توصیف کرده بود زیرا ما پیش از امضاء قرار داد مطمئن بودیم که تعلیق به معنی عدم تزریق گاز به سانتریفوژها است. اما پس از امضاء ، آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی شد این تعلیق شامل همه چیز از اراک تا نطنز می شود.

سپس ما خواستار توضیح در این زمینه شدیم. اما هیچ کس مسئولیت توضیح آن را بر عهده نگرفت. البرادعی به ما گفت که این تنها یک مساله سیاسی و فشار است و تعریف آژانس از تعلیق این نیست. اگر کتاب البرادعی را بخوانید او توضیح داده است که در آن زمان دقیقا به ما چه گفت. اما سه کشور اروپایی همراه با آمریکا تعریف از تعلیق را ارایه دادند که فراتر از تعریف آژانس بود. ما هیچگاه اروپاییان را فریب ندادیم. ما همان چیزی را انجام دادیم که روی آن توافق کرده بودیم و به همین دلیل فعالیت اراک و اصفهان ادامه پیدا کند زیرا این فعالیت ها در تعریفی که آژانس ارایه کرده بود، گنجانده نمی شود.

حمید بیگلری: پس شما می گویید که روحانی یک مذاکره کننده بسیار موفق بود زیرا او بدون نقض شرایط توافقنامه تاسیسات هسته ای اصفهان را به پیشرفت رساند؟

حسین موسویان: مشکل سه کشور اروپایی غنی سازی اورانیوم بود که می توانست در تولید سلاح هسته ای کارایی داشته باشد. زمانی که ایران تزریق گاز به سانتریفوژها را تعلیق کرد، به معنی عدم غنی سازی بود.

حمید بیگلری: پس می گوید که ایران به لحاظ فنی به شرایط قراداد منعقد شده پایبند بود؟

حسین موسویان: دقیقا.

حمید بیگلری: گروه بحران بین المللی اخیرا مذاکرات هسته ای را به مکعب روبیک تشبیه کرده است که به نظر می رسد توصیف خوبی است زیرا اگر یک قسمت به هم بریزد همه قسمت ها به هم خواهد ریخت و تا زمانی که همه قسمت ها به طور همزمان حل نشوند، کل معکب حل نشده باقی می ماند. کمیت و کیفیت غنی سازی ، تولید پلوتونیوم، نظارت های بین المللی، تحریم ها و بسیاری از موضوعات دیگر در روند مذاکرات مطرح است و باید در قرارداد نهایی گنجانده شود. در حالی که مذاکرات ادامه دارد، سه احتمال مطرح است. یا اینکه طرفین تا 20 جولای به توافق می رسند، یا مذاکرات تمدید خواهد شد و یا اینکه دو طرف با ترک میز مذاکرات شکست رایزنی ها را اعلام می کنند. می توانید در مورد این سه احتمال توضیح دهید؟

گری سیک: نتیجه اول: احتمال دستیابی طرفین به توافق نهایی تا 20 جولای اندکی بیش از آن چیزی است که باراک اوباما پیش بینی کرده بود. رئیس جمهور آمریکا می گوید این احتمال 50-50 است و من می گوید 55 درصد. بنابراین احتمال دستیابی به توافق نهایی وجود دارد. نباید خیلی به موضع گیری های علنی که خارج از اتاق مذاکرات انجام می شود توجه کرد. این مواضع بیشتر موضع گیری های مذاکره ای است.

در مورد احتمال دوم، من فکر می کنم که شانس تمدید مذاکرات  وجود دارد و شاید قرار داد در تاریخ 9 آگوست امضاء شود. در آن زمان رمضان در خاورمیانه به پایان رسیده است و کنگره نیز به تعطیلات می رود و همه خارج از واشینگتن هستند. من شنبه 9 آگوست را زمان احتمالی توافق می دانم. یک ماه زمان وجود دارد که پیش از بازگشت کنگره به بازی، از آن برای مانوردهی می توان استفاده کرد. البته می توان قرارداد را برای 6 ماه دیگر هم به تاخیر انداخت.

همانگونه که پیش تر گفتم، هر دو کشور به واقع به دنبال توافق هستند. آنها این فرصت را یک فرصت مغتنم می دانند. زمانی که حسن روحانی و محمد جواد ظریف در نیویورک بودند، من نیز مانند بسیاری دیگر از افراد با آنها ملاقات کردم و هر دو آنها گفتند که آیا توافق حالا باید امضاء شود یا هیچگاه. فکر می کنم که آنها در مورد طرف آمریکایی نیز درست می گفتند. اگر در شرایط کنونی توافق حاصل نشود، به نظر بعید می رسد که توافق در شرایط دیگر به دست آید. به نظر نمی رسد کسی بخواهد شانس روی کار بودن دولت روحانی را از دست بدهد. از دست دادن این فرصت، احتمال درگیری نظامی در آینده را افزایش می دهد. به همین دلیل گمان نمی کنم که کسی بخواهد میز مذاکرات را ترک کند. به عقیده من طرفین باید تصمیم بگیرند زیرا جایگزین های مذاکره خوشایند نیست.

حسین موسویان: فکر می کنم که نقش آمریکا برای دستیابی به توافق نهایی بسیار مهم است. اگر آمریکا و گروه 1+5 بخواهند به توافقی با ایران در چارچوب پیمان منع اشاعه هسته ای دست یابند، من خواهم گفت که شانس توافق 100 درصد است و حتی 99 درصد هم نیست و آنها می توانند تا 20 جولای توافق را امضاء کنند. اما مشکل مذاکرات جاری درخواست هایی است که آمریکا و گروه 1+5 فراتر از معاهده ان پی تی دارند که قانون و مقرراتی برای آنها پیش بینی نشده است. باتوجه به بی اعتمادی چند دهه  ای بین ایران و آمریکا، در صورتی که آنها اقدامات اعتماد ساز از جانب ایران که فراتر از ان پی تی است را برای 2 یا 3 سال بپذیرند آنگاه شانس توافق 70 تا 80 درصد خواهد بود.

اما اگر آنها به دنبال اقداماتی فراتر از ان پی تی برای بازه زمانی 20 ساله باشند باید بگویم که شانس توافق صفر است. من دقیقا نمی دانم که سیاست آمریکا و قدرت های جهانی چیست. برای من یک نکته بسیار شگفت آور است. در دو دهه های که در مذاکرات ایران و غرب حضور دارم؛ همواره می شنوم که طرف غربی می گوید می خواهد ایران عضوی از جامعه بین المللی باشد. من از آنها می پرسم که منظور شما از جامعه بین المللی چیست؟ آنها می گویند برای مثال می خواهیم به پیمان منع اشاعه هسته ای متعهد باشید. من هم می گویم آیا پذیرش تمامی این تعهدات به معنی عضویت ایران در جامعه بین المللی است و  آنها هم پاسخ می دهند به طور حتم . این در حالی است که ایران به تمامی این تعهدات پایبند است. از سوی دیگر فتوایی وجود دارد که فراتر از ان پی تی است. ایران تنها کشوری است که در آن عالی ترین مقام مذهبی فتوای منع تولید و استفاده از تسلیحات کشتار جمعی را صادر کرده اند. من امیدوارم که آمریکا و گروه 1+5 به واقع به ان پی تی متعهد باشند زیرا در این صورت امکان توافق تا 20 جولای 100 درصد است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10