السیسی رنگ آرامش را به خود نخواهد دید

دیپلماسی ایرانی: هنوز میدان التحریر مصر جایگاه مخالفان دولت السیسی است. آنها حکومت کنونی راغاصب می دانند. در مقابل دولت السیسی نیز به مقابله با آنها پرداخته و با روش هایی هزینه های این طرفداری را بالا می برند. دولت السیسی سعی دارد، با ترفندهایی دیگران از طرفداری با اخوان بر حذر بدارند. از این رو هشدار می دهند که حضور اخوان در قدرت تنها به نابودی کشور می انجامد. آنها حتی به مردم وعده می دهند که اگر دو سال صبر داشته باشند، مشکلات اقتصادی حل خواهد شد. اما کارشناسان بر این عقیداند که پس از وقوع انقلاب نمی توان در کوتاه مدت مشکلات اقتصادی را حل کرد. اما حل مشکلات اقتصادی تنها مطالبه مردم مصر نیست. مردم مصر خواهان اصلاح ساختار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود هستند. آنها نگرانند که مبادا نظام مبارک در قالب نظام السیسی احیا و اثبات شود. جعفر قنادباشی تحلیلگر مسایل شمال آفریقا در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی بر این عقیده است که السیسی و نظامیان نگران محبوبیت اخوان هستند. متن گفتگو با وی به شرح زیر است:

به نظر می رسد که با برگزاری انتخابات در مصر هنوز هم این کشور رنگ ارامش را به خود ندیده است. السیسی در جامه رئیس جمهور برای کاهش مطالبه های مردمی اعلام کرده که مصر برای احیای اقتصادی به دو سال زمان نیاز دارد. این در حالی است که منتقدان آقای مرسی علاوه بر بسیاری از انتقادهای سیاسی که به وی داشتند او را به عدم تلاش برای بهبود وضعیت معشیتی مردم هم متهم کرده بودند. چرا نه مرسی در دوران کوتاه مدت حضور خود در حاکمیت و نه امروز السیسی برای بهبود اوضاع اقتصادی نتوانسته و نمی توانند گام های بلندی بردارند؟

مصر برای پاسخ به مطالبات اقتصادی، معیشتی و رفاهی مردم، نیازمند ایجاد زیرساخت های بسیاری است که در زمان مبارک به هیچ کدام از این زیرساخت ها پرداخته نشده بود. این زیرساخت های در حوزه های راه و حمل و نقل، مسکن، کشاوری و صنعت بوده که هیچ کدام از اینها در مرحله ای نیست که مصر بتواند با اتکا بر آن طی دو سال مطالبات مردم را پاسخ دهد. آقای السیسی سعی می کند تصویری که پیش از انتخابات در مردم ایجاد کرد را تغییر دهد. قبل از انتخابات اعلام کرد که به زودی اقتصاد مصر رونق می گیرد و در یک سال آتی روند امور تسریع خواهد یافت.  با توجه به اینکه زمان به سرعت در حال سپری شدن است و مردم نیز در آینده مطالبات خود را پیگیری خواهند کرد، السیسی سعی در به تعویق انداختن این مطالبه ها دارد تا به نوعی برای خود هم زمان خریداری کرده باشد.

البته اشتباه آقای مرسی این بود که تصویر مردم از انقلاب را تشدید کرد. زمانی که انقلاب صورت می گیرد، مطالبات مردم بیشتر می شود و علاقه مند هستند ثروت ها به صورت بهتری توزیع شود. این خواسته مردم بدون توجه به این مساله است که با وقوع انقلاب، ثروتمندان، ثروت خود را از چرخه اقتصادی جامعه بیرون می کشند، کارخانه های تعطیل و محافل کاری به دلیل وقوع انقلاب ضربه می خورد یا در کارشان خلل ایجاد می شود.  درواقع اگر پس از انقلاب بهترین برنامه ها هم اجرا شود، باز با یک رکودی در فعالیت های اقتصادی رو به رو می شوند و در همه جای دنیا پس از انقلاب مشکلات اقتصادی در کوتاه مدت حل نمی شود. آقای مرسی تصویری در مردم ایجاد کرد که طی 100 روز ثروت عمومی به خوبی توزیع خواهد شد و بر روی این مساله هم تاکید کرد و برنامه 100 روزه نیز ارایه کرد. این یکی از اشتباهات کلان آقای مرسی است. اول اینکه یک دولت انتقالی هرگز نباید امور اجرایی را بپذیرد. وظیفه دولت انتقالی تبدیل انقلاب به یک نظام است. بنابراین اگر مقایسه ای بین مرسی و السیسی صورت گیرد این است که آقای السیسی به دنبال خرید زمان برای خود است ولی اگر آقای مرسی در حکومت باقی مانده بود در دو سال بهتر می توانست وضعیت اقتصادی کشور را سرو سامان دهد چرا که تشکیلات  در اختیار وی تشکیلات مردمی است اما تشکیلات آقای السیسی یک تشکیلات فاسد، کهنه و پوسیده زمان آقای مبارک است. تشکیلات آقای السیسی وابسته به اشراف بوده و اشراف برای حاکمیت کار می کنند. اما تشکیلات آقای مرسی برای مردم و دارای تخصص های مختلف و نوین بود.

آیا مردم مصر چنین فرصتی را به آقای السیسی می دهند؟

بخشی از درخواست مردم اقتصادی است ولی بخش دیگری از مطالبات مردم مصر که در خیابان ها شاهدیم، سیاست داخلی، سیاست خارجی، مسایل فرهنگی و سرکوب شدن ها است . مردم خواهان بازگشت مسیر کشور به مسیر انقلاب هستند. مردم احساس می کنند که به انها تقلب شده و قافیه بازی را باخته اند. مردم اعتقاد دارند که ساختار نظامی نظام گذشته در حال احیا شدن است. بنابراین اگر خواسته مردم مصر را مورد تحلیل قرار دهیم، می بینیم آنها خواسته های دیگری هم دارند. اگراوضاع اقتصادی درست شود، مطالبات به اندازه ای است که می تواند انرژی متراکم انقلاب را در جای خود حفظ و مانع از تسلیم شدن در برابر حاکمیت نظامی شود.

آقای السیسی باز هم اخوان را مورد اتهام قرار داده و معتقد است که اخوان عامل بروز بحران کنونی است. همچنین او از اینکه دین به عنوان ابزاری برای از بین بردن کشور مورد استفاده قرار گرفته، هشدار داده و از مصری خواسته که از این مساله دوری کنند. تلاش آقای السیسی برای سکولار نشان دادن خود و اتهام زدن به اخوان چیست؟

هیچ کابوسی به اندازه اخوان او را آزار نمی دهد. بیشترین نگرانی دستگاه حکومتی به واکنش ها و محبوبیت اخوان مربوط است. با وجود اینکه تعدادی از رهبران اخوان در زندان بوده و نظام نیز آنها را محکوم کرده  اما همچنان محوبیت دارند. اکنون طرفداری از اخوان با هزینه های بسیار زیادی همراه است. دولت از این مساله نگران است و سعی می کند با این گفته ها خود را در حذف اخوان مصمم نشان دهد تا هزینه طرفداری از اخوان را همچنان بالا نگاه دارد. از طرفی السیسی به دنبال اثبات سکولار بودن خود به دوستان خویش هم است. تقابل این مسایل با ماه رمضان و گسترش تقابل های مذهبی در شمال افریقا هم کار را برای السیسی سخت کرده است . السیسی با سکولار نشان دادن خود سعی می کند چهره ای عمومی و همگانی از خود به تصویر بکشد و مرجعی برای جذب  تمام گروه های سیاسی باشد. السیسی احساس می کند که اگر از خود چهره ای مسلمان نشان دهد ، سکولارهای سیاسی او را همراهی نکنند. از یک طرف کسب محبوبیت داخلی، منطقه ای و بین المللی و از طرف دیگر حذف مخالفان و بالابردن هزینه ها برای مخالفان از استراتژی های دولت است .

برخورد دولت کنونی با معترضان اخوانی تا کجا ادامه خواهد داشت؟ آیا آقای السیسی تغییر موضعی خواهد داد یا به همین روش خود ادامه می دهد؟

دستگاه حکومتی مصر که متشکل از نظامیان و قضات گذشته است، تا حدودی نشانه هایی از انعطاف ازخود نشان داده است. آنها فکر می کنند با تندروی و افراط علیه اخوان نمی توانند ادامه دهند. یکی از این نشانه ها این است که اعلام کردند در انتخابات پارلمانی سپتامبر، چهره های اخوان اجازه شرکت البته نه با نام اخوان بلکه به صورت انفرادی دارند. نشانه دیگر این تغییر موضع را هم در صدور احکام جدید قضایی باید جست. احکام اعدامی که پیش از این صادر شده بود به حبس ابد تبدیل شده و برخی از حبس های طولانی مدت هم بخشیده شده اند. به نظر نمی رسد که ادامه این مسیر با خشونت توسط السیسی ممکن باشد. در مقابل، اخوان هیچ انعطافی از خود نشان نداده است. چه چهره هایی که در زندان هستند و چه چهره هایی که در بیرون فعالیت می کنند همچنان بر مواضع خود تکیه کرده و انعطافی نشان نداده اند. آنها همواره تاکید کرده اند، محمد مرسی رییس جمهوری قانونی است و بر این اساس همچنان در خیابان های به اعتراض های خود ادامه می دهند. با توجه به این مساله می توان گفت که دعوای اخوان وحکومت همچنان ادامه پیدا خواهد کرد. انعطاف نظامیان نیز بیشتر از این نخواهد بود زیرا اگر بیشتر شود، به ضررشان بوده و نشان از عقب نشینی خواهد بود. پیش بینی می شود که  شاهد تضادی میان تحول خواهان که اخوانی باشند و کسانی که خواستار تثبیت و احیای نظام سابق در مصر هستند، خواهیم بود.

وزیر امور خارجه مصر هم مطرح کرده است برقراری با کشورهای عربی به خصوص قطر به آسانی نخواهد بود. دولت السیسی چگونه می تواند در عرصه سیاسی خارجی خود با کشورهای عربی از یک طرف کشورهای عربی حامی اخوان و از طرف دیگر کشورهای حامی خود از جمله عربستان توازن برقرار کند؟

برای نظامیان مساله سیاست منطقه ای در اولویت نیست.آنها تنها به دنبال ارائه دیپلماسی موفقی از خود هستند. حضور آنها و بازگشت دوباره به اتحادیه آفریقا - که دو هفته گذشته در گینه استوایی برگزار شد- تلاشی برای استفاده تبلیغاتی و مصرف داخلی است . نظامیان به دنبال برقراری ارامش داخلی هستند. درگیری قاهره با قطر نیز به خاطر حمایت های دوحه از اخوان است. همراهی با عربستان نیز به خاطر مخالفت ریاض با اخوان است. در خصوص ترکیه نیز وضع بر همین منوال است. پیش بینی می شود که حتی رابطه میان ترکیه و مصر قطع هم شود. سیاست منطقه ای نظامیان مصری  تابعی  از سیاست داخلی و متاثر از آن است. در حال حاضر نظامیان مصری به شدت به منابع مالی نیاز داشته و برای رفع این نیاز مالی به کشورهای عربی متوسل می شوند.

 نگرانی هایی مبنی بر گسترش داعش در کشورهای عربی که دچار تحولات و بحران های داخلی شدند، وجود دارد. در حال حاضر داعش اقدام به ایجاد پایگاهی در اردن کرده و دولت سوریه و عراق را با چالش هایی مواجه کرده است. رویکرد دولت السیسی با این تحولات چه خواهد بود؟

السیسی در قبال سوریه سیاست بی طرفی را دنبال می کند.او به دنبال ایجاد تنش در رابطه با ایران و عربستان نیست. اما با این حال برای اینکه از کمک های عربستان برخوردار شود، بعضا علیه ایران موضع گیری می کند.مصر از فعالیت های داعش استقبال هم می کند چرا که اگر مخالفان السیسی  در کشورهای همسایه اقدام به ایجاد پایگاه کنند، می توانند به بهانه داعش با آنها برخورد نظامی داشته باشد. گفته شده برخی مخالفان مصری در لیبی پایگاه هایی علیه دولت ایجاد کرده اند. بنابراین آنها حاضرند به نام داعش این افراد را سرکوب کنند. نظامیان مصری از ورود گروه های القاعده و داعش به عرصه تحرکات نظامی استقبال می کنند زیرا می توانند فضا را تبدیل به فضای امنیتی کنند.

مهمترین چالش آقای الیسی انباشت مطالبات مردمی است که چنانچه نتواند طی این دوسال به وعده های خود عمل کند آیا اظهارات آقای مرسی در زندان که گفته بود عمر دولت السیسی هم یک سال نخواهد بود،محقق خواهد شد؟

با توجه به شرایطی که وجود دارد، انتخابات آینده خیلی مهم است. تا امروز برگزاری انتخابات پارلمانی به تعویق افتاده و امکان تمدید این تعویق هم وجود دارد. انتخابات آینده، آینه تمام نمای آنچه خواهد بود، است. در حال حاضر تصویری که دیده می شود به تحلیل های آقای مرسی نزدیک است. نظامیان نگران و دچار دستپاچگی و شتابزدگی شده و دادگاه ها نیز احکام را بالا و پایین و حتی گاهی عقب نشینی می کنند. این نشان از تب و تابی است که در حکومت وجود دارد. کابینه ای که تشکیل شده اعم از نخست وزیر و اعضای کابینه، جدید نیستند. انتظار این بود که با ورود آقای السیسی ، چهره های جدید هم روی کار بیایند. نخست وزیر همان نخست وزیر، مهره ها همان مهره ها و برنامه ها همان برنامه های قبلی است. بنابراین نظامی ها راهی جز کاهش نارضایتی های عمومی ندارند.

آیا می توان گفت که مصر و ترکیه در زمینه هایی مانند تحولات خاورمیانه همگرایی داشته باشند؟

به دلیل حمایت های ترکیه از مرسی روابط این کشور با مصر حساس و ملتهب است. اما دیپلماسی ترکیه به گونه ای است که می تواند به خوبی چرخشی در سیاست خود ایجاد کند. اما نظامیان به شدت نگران حمایت های اردغان از مرسی و اخوان هستند. بنابراین در کوتاه مدت روابط ترکیه و نظامیان مصر هیچگاه به رونق قابل ملاحظه ای نخواهد رسید.

انتشار اولیه: جمعه 20 تیر 1393 / بازانتشار: 25 تیر 1393