به تندروها اجازه ایستادگی در برابر توافق هسته ای را ندهید

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات هسته ای ایران فرصت نادری برای یک برد دیپلماتیک آمریکا به شمار می رود. در صورتی که مذاکره کنندگان هسته ای ایران و گروه 1+5 بتوانند بر شکاف های سیاسی باقی مانده غلبه کنند، یک بحران امنیت ملی بدون شلیک حتی یک گلوله از میان برداشته شده است.

در ظاهر مذاکرات بر سر کمیت و کیفیت برنامه غنی سازی در ایران به بن بست رسده است. اما در حالی که دو طرف ترجیح می دهند این دلیل به عنوان عامل کندی مذاکرات معرفی شود، چالش اصلی سیاسی است و نه فنی.

انتظار می رود که توافق نهایی نظارت ها و بازرسی ها از برنامه های هسته ای ایران را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهد. از سوی دیگر طرف های مذاکرات هسته ای با ایران از تهران خواهند خواست که پروتکل الحاقی را امضاء کند که دسترسی بازرسان به تاسیسات هسته ای را افزایش می دهد. کارشناسان منع اشاعه هسته ای بر این باورند که یکی از نکته های قابل توجه و ارزشمند در توافق نهایی همین گسترش دسترسی بازرسان است.فارغ از تعیین ظرفیت غنی سازی ایران، این نظارت های دقیق و موشکافانه بر برنامه های هسته ای ایران است که نقشی کلیدی در تضمین ماهیت صلح آمیز فعالیت های هسته ای این کشور دارد.

در صورتی که چنین نظارت هایی وجود داشته باشد، دلیلی وجود ندارد که توافقی در زمینه غنی سازی حاصل نشود. اما در حال حاضر به نظر می رسد که مذاکره کنندگان در این بازی به دنبال آن هستند که هر چه بیشتر در مورد سانتریفیوژها امتیاز بگیرند. اعضای گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) ، می خواهند تعداد سانتریفیوژهای ایرن از حدود 10 هزار دستگاه به چند هزار دستگاه محدود کاهش یابد.

در صورتی که ایران امتیاز بدهد و درخواست این گروه را بپذیرد،آمریکا به یک برد در زمینه سانتریفیوژها دست می یابد و در این شرایط فروختن توافق هسته ای به کنگره همواره مشکوک به توافق با ایران، آسان تر خواهد بود. اما در صورتی که چنین اتفاقی بیفتد، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران با موقعیت دشواری مواجه خواهد بود و فروختن توافق جامع در فضای سیاست داخلی و به خصوص در مقابل تندروها برای او بسیار سخت خواهد بود. البته این کابوس موقعیت عکسی هم دارد و آن این است که گروه 1+5 در مورد تعداد سانتریفیوژها کوتاه بیاید و آنگاه این به منزله شکست برای آمریکا و دیگر متحدان اش در گروه 1+5 خواهد بود.

این موقعیت طرفین را در یک مخمصه گرفتار کرده است. طرفین چه دوست داشته باشند چه نداشته باشند، باید در این موقعیت انعطاف به خرج دهند و این تنها راهی است که از طریق آن می توان بر بن بست غلبه کرد و یک توافق دراز مدت را رقم زد. خوشبختانه هیچ یک از طرفین تا کنون خط قرمز نهایی خود را اعلام نکرده است. زمانی که تهدید به تعیین خطوط قرمز و ضرب الاجل ها پررنگ تر شود، دست تندروها نیز برای مانع تراشی در روند حصول توافق و امتیازدهی و امتیاز گیری بازتر می شود و در این شرایط دستیابی به توافق نیز در موقعیت خطرناکی قرار می گیرد. در نهایت اگر توافق هسته ای به خطر بیفتد، این همه طرف ها هستند که ضرر می کنند.

هیچ یک از طرفین نمی توانند این نکته را فراموش کنند که موقعیت پدید آمده چیزی فراتر از سانتریفیوژهاست. برای ایران این موضوع نقش تعیین کننده ای در روی کار ماندن میانه روها یا روی کار آمدن تندورها دارد. برای آمریکا نیز روشن است که این میراث باراک اوباما برای ایالات متحده خواهد بود.   همچنین این یک بوته آزمون برای دیپلماسی آمریکایی خواهد بود. آزمون تورنسل پیش روی دیپلماسی آمریکاست. در شرایطی که آمریکا همواره تاکید داشته به اهرم زور برای تحقق اهداف واشینگتن متکی است، یک توافق هسته ای موفق با ایران می تواند به آمریکایی ها یادآوری کند که جایگزین های صلح آمیزی نیز وجود دارد. به این ترتیب رویکرد آمریکا نسبت به چالش های امنیت ملی تغییر خواهد کرد.

برای رسیدن به این نقطه ، موانع زیادی پیش رو است که تنها به مواضع سرسختانه کنگره در مقابل لغو تحریم ها محدود نمی شود. در حالی که مراحل پایانی مذاکرات هسته ای نزدیک می شود، اوباما و روحانی باید هوشمندی نشان داده و به مذاکره کنندگان خود یادآوری کنند که نباید به تندروها اجازه ایستادگی در مقابل توافق هسته ای را بدهند.

منبع: هافینگتون پست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10