برتری مشوق ها بر مجازات ها در مذاکره با ایران

دیپلماسی ایرانی: معدود موضوعاتی وجود دارد که در سال های اخیر به اندازه برنامه های هسته ای ایران دیپلمات ها را آزار داده باشد. اما در حالی که چهارمین دور از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5، از زمان اجرای توافق هسته ای مقدماتی ژنو از امشب در وین آغاز می شود، حال و هوای خوشبینانه ای بر مذاکرات حاکم است. توافق مقدماتی که نوامبر گذشته به دست آمده، فضای تنفسی برای اعتماد سازی دوجانبه ایجاد کرد. در چند ماه اخیر ایران محدودیت هایی را در برنامه های هسته ای خود ایجاد کرد و در مقابل بخشی از تحریم های بین المللی نیز تعلیق شد. اکنون قسمت دشوار کار از راه رسیده است. دو طرف متعهد شده اند که تا پایان جولای( 29 تیر) به توافق هسته ای جامعی دست یابند که به صورت تئوریک می تواند مانع ورود ایران به باشگاه هسته ای شود.

تاریخ تعیین شده جاه طلبانه به نظر می رسد، زیرا نه تنها پاره ای از موضوعات فنی حل نشده باقی مانده اند، بلکه شکاف های جدی نیز بین مواضع ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) به چشم می خورد. از آن بدتر این است که یک دهه دیپلماسی خسته کننده به بی اعتمادی ها نوعی مشروعیت بخشیده است. این بی اعتمادی نه تنها بین طرفین، بلکه بین احزاب سیاسی رقیب در ایران و غرب به چشم می خورد. در گذشته، اقدامات کنگره آمریکا یا تندروهای ایرانی پیشرفت در جهت دستیابی به توافق هسته ای را کند یا متوقف کرده است. دولت های غربی نگرانند که اگر این بار نیز مذاکرات هسته ای با ایران به شکست بینجامد، بازیابی اجماع بین المللی برای برقراری نظام تحریم های سنگین تر علیه ایران دشوار تر از شتاب بخشیدن دوباره به فعالیت های هسته ای ایران خواهد بود. نتیجه مذاکرات هر چه باشد، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران را با آزمون های نیرنگ آمیزی مواجه خواهد کرد. او باید توضیح دهد که چرا تلاش 30 ساله ایران که هزینه ای بالغ بر 300 میلیارد دلار به دنبال داشته باید به عقب رانده شود یا اینکه به مردم هشدار دهد که باید در انتظار فشار اقتصادی بیشتر از سوی جامعه بین المللی باشند.

باوجود همه این ها، تحلیلگران نیز دلایلی برای امیدواری دارند. اقتصاد ایران تحت تاثیر تحریم ها دوران خوبی را سپری نمی کند. حتی برخی بر این گمانند که این وعده لغو تحریم ها و بهبود وضعیت معیشتی مردم بود که پیروزی روحانی را در انتخابات تابستان گذشته رقم زد. فضای مانوری که هم اکنون پدید آمده به مقامات تهران امکان می دهد که در جهت مصالحه گام برداند. مصالحه ای که می تواند شامل موافقیت با نظارت بین المللی گسترده تر بر برنامه های هسته ای ایران و به عقب راندن برنامه های غنی سازی باشد. کشورهای عضو گروه 1+5 نیز باید به سهم خود اهمیت حفظ وجهه برای ایران را درک کنند. درخواست برچیدن برنامه های هسته ای اکنون به تغییر کاربری و طراحی تجهیزات هسته ای تبدیل شده است. هرچند هنوز هم تهدید به تحریم های بیشتر مطرح است، مذاکره کنندگان غربی بیشتر روی مشوق ها متمرکز هستند تا مجازات ها.

امتیازهای ناشی از توافق جامع هسته ای می تواند بزرگ باشد و این تنها مختص ایران نیست. منابع عظیم نفت و گاز ایران در دهه های اخیر تحت تاثیر فشار تحریم ها و سوء مدیریت ها از سرمایه گذاری های خارجی به نصیب مانده اند. از سوی دیگر جمعیت تحصیلکرده ایران نیز  یک بازار کشف نشده به شمار می رود. مساله هسته ای ، علاوه بر اینکه به تنش ها بین ایران و اسرائیل دامن زده است در عمیق تر کردن شکاف شیعه- سنی در منطقه نیز تاثیر گذار بوده است. ایران همواره بر صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای خود تاکید دارد. اما غرب می گوید که ایران باید این را ثابت کند. اکنون زمان آن رسیده که هر دو طرف نشان دهند به آنچه که می گویند، عمل می کنند.

منبع: اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10