پیشنهاد چین، روسیه و امریکا برای راکتور اراک

طی هفته های اخیر مقامات و مسئولین کشور درباره یک موضوع مهم مذاکره میان ایران و گروه ۱+۵ که همان راکتور تحقیقاتی در حال احداث اراک است اظهارات مهمی داشته اند که جان مایه آن تفاهم کلی میان ایران و گروه ۱+۵ درباره ادامه فعالیت این راکتور است. 

به گزارش «تابناک»، پایگاه امید هسته ای در این باره نوشته است که : در مذاکرات فشرده ادعای طرف غربی امکان خدشه به معاهده عدم اشاعه سلاح هسته ای (N. P. T) در آینده با در دسترس بودن میزان بالای پولوتونیوم در پسماند راکتور اراک بوده که این موضوع با ابتکار فنی بازطراحی و کاسته شدن از میزان پلوتونیوم تقریبا حل شده است. اما در باره جزئیات این بازطراحی خبرنگاران «امید هسته ای»به اطلاعات تازه ای دست یافته اند که نشان از آن دارد، تبدیل کلیت پیشنهاد بازطراحی به راهکار عملی، هنوز نیازمند مذاکره و بررسی فنی و تکمیل پیشنهاد های روی میز است. 

گزینه های روی میز درباره اراک سه پیشنهاد بازطراحی از طرف روسیه، آمریکا و چین است، فصل مشترک هر سه پیشنهاد این است که راکتور تحقیقاتی اراک کماکان از نوع آب سنگین باقی بماند، ولی در هر کدام از پیشنهاد ها برای کاستن از پلوتونیوم از طریق بازطراحی، وارد شدن مقداری متفاوت اورانیوم غنی شده و برخی امور فنی دیگر وجود دارد. 

بر اهل فن روشن است که از تفاوت های راکتور آب سنگین با آب سبک این است که راکتور آب سبک با اورانیوم غنی شده و آب سنگین با اورانیوم طبیعی کار می کند و راکتور های آب سبک معمولا از نوع قدرت و تولید انرژی و برق هستند. راکتور آب سنگین اراک اما از نوع تحقیقاتی است که در آن ایزوتوپ و رادیو دارو تولید خواهد شد و از نوع برق و قدرت نیست. 

در پیشنهاد های سه کشور مذکور برخی تغییرات فنی و ورود میزان متفاوتی از اورانیوم غنی شده وجود دارد، از این لحاظ پیشنهاد آمریکا با روسیه و چین تفاوت دارد. طبیعی است این متخصصان کشورمان هستند که باید با بررسی و مطالعه پیشنهاد ها و ارائه نظرات خود، استدلال و در نهایت انتخاب کنند که کدام پیشنهاد جنبه عملیاتی و مفیدتری برای راکتور خواهد داشت و کدام پیشنهاد ماهیت آب سنگین را بیشتر حفظ و لحاظ خواهد کرد؛ در مجموع مزیت های هر پیشنهاد و نیازهای کشور از جمله اموری است که باید پس از تایید متخصصان، در مذاکرات مورد توافق قرار گیرد. نکته مهم اینکه در فرآیند فعالیت راکتور آب سنگین به هر حال پلوتونیوم تولید خواهد شد و مباحث فعلی درباره این است که برای مثال این میزان در سال ۱ کیلوگرم یا ۲ کیلوگرم و یا هر میزان دیگر باشد. 

در این بخش مذاکره آنچه طرف مقابل جست و جو می کند همان کاستن از میزان پلوتونیوم در دسترس و قابل کنترل تر شدن آن است و ایران نیز ارتقاء کیفیت و کارکرد راکتور و رفع نگرانی های ادعایی را درنظر دارد. 

می توان گفت بر سر انتخاب یکی از پیشنهاد ها یا راهی نزدیک به آن ها در کل تفاهم وجود دارد؛ ضمن اینکه آنچه درباره سایت اراک مورد توافق قرار گیرد روی دیگر موضوعات مذاکره، نظیر سایت فردو و سانتریفیوژ ها تاثیر خواهد داشت؛ از این رو باوجود رویکرد مثبت طرفینی، ولی اراک هنوز جزو موضوعات مذاکره میان ایران و گروه ۱+۵ است.