آیا محدود کردن ظرفیت غنی سازی ایران یک هدف تجاری است؟

دیپلماسی ایرانی: فرانسوا نیکولو، سفیر سابق فرانسه در ایران با اشاره به برخی اظهارات باراک اوباما در مورد راکتور آب سنگین اراک و تاسیسات فورد و اظهارات مشابه وزیر خارجه فرانسه در مورد اینکه آیا ایران از پیشرفت های هسته ای اش دست می کشد یا خیر، در یادداشتی برای فارن پالیسی نوشت: این یک هدف مشروع است که برنامه هسته ای ایران را به نحوی محدود کنیم که نتواند در جهت تولید سلاح هسته ای حرکت کند. در نظر گرفتن محدودیت هایی برای تاسیسات غنی ساری فوردو و نطنز و تاسیسات آب سنگین اراک که می تواند پلوتونیوم تولید کند، در این رده بندی جای می گیرد. اما فرمول هایی که رئیس جمهور آمریکا و لورن فبیوس ارایه می کنند، نمی تواند مقامات تهران را قانع کند. به بیان دیگر اظهاراتی از این دست در توافقنامه 24 نوامبر ریشه ندارند که مبنای مذاکرات بعدی را تشکیل می دهد. در توافقنامه هسته ای مقدماتی ژنو به این موضوع پرداخته شده، اما به شیوه ای متفاوت. به عبارت دیگر در این توافقنامه خاطرنشان شده که باید غنی سازی با توجه به نیازهای عملی انجام شود و محدودیت هایی نیز با توافق دو طرف روی آن اعمال شود. از سوی دیگر در مورد راکتور اراک نیز تاکید شده که تمایل جدی به تعدیل نگرانی ها در این زمینه وجود دارد. آنچه در زیر می خوانید متن یادداشت نیکولو است که در نشریه فارن پالیسی منتشر شد.

راهی به سوی بمب اورانیوم

با غنی سازی شروع کنیم. اینچنین برآورد می شود که برنامه غنی سازی ایران با 19 هزار سانتریفوژ و ذخایر هفت تنی از اورانیوم غنی شده با خلوص 5 درصد و مقادیری اورانیوم غنی شده 20 درصدی می تواند ظرف مدت چند هفته مواد مورد نیاز برای ساخت یک بمب هسته ای( 20 تا 25 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 90 درصدی) را تولید کند. این فرصت کوتاهی برای بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود تا بتوانند واکنش موثری داشته باشند. برای اینکه جانب احتیاط رعایت شود، باید برنامه های هسته ای تهران را به عقب راند. ایران نباید سانتریفوژهای جدیدی به خصوص از نسل جدید نصب کند. از سوی دیگر ایران نباید ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص پایین را افزایش دهد تا برای غنی سازی بیشتر در دسترس باشد.

اما ارزش عملی چنین برآوردی چیست؟ نخست، در اختیار داشتن موادی برای بمب به معنی داشتن بمب نیست. ماه ها و شاید هم یک سال زمان نیاز است تا یک آزمایش روی سلاح ساخته شده انجام شود. پس از آزمایش نیز دست کم دو یا سه بمب هسته ای باید تولید شود تا یک بازدارندگی حداقلی ایجاد شود.برای دستیابی به چنین بازدارندگی، زمان مورد نیاز برای تولید ذخایر اورانیوم 90 درصدی نیز افزایش می یابد. برخی می گویند ایران به محض تولید چنین ذخایری از پیمان منع اشاعه هسته ای خارج می شود. این درحالی است که هنوز کل کشور ارا می توان تحریم کرد. از سوی دیگر اگر چند هفته زمان برای هسته ای شدن ایران کافی است، چند روز هم برای یک واکنش درخور  به ایران کافی خواهد بود.

منع ایران از توسعه سانتریفوژهای پیشرفته تر یک هدف واقع بینانه نیست. محدودیت در برنامه غنی سازی ایرن باید در کل ظرفیت غنی سازی اعمال شود،نه در سطح تعداد و انواع مدل های سانتریفوژها.

راهی به سوی بمب پلوتونیوم

راکتور اراک، طراحی مشابه راکتورهایی دارد که در اسرائیل ، هند و پاکستان پلوتونیوم تولید می کنند. باوجود احتمال به تاخیر افتادن زمان تولید پلوتونیوم از راکتور اراک، باز هم نگرانی هایی در مورد آن وجود دارد که مشروع است. به هر ترتیب زمان تولید پلوتونیوم از این راکتورها طولانی تر از روندی است که در آن اورانیوم تولید می شود. برخی می گویند خطر راکتور در این است که در صورت وارد چرخه تولید شدن، دیگر نمی توان آن را بمباران کرد. بهترین راه حل برای کاهش نگرانی ها در مورد راکتور اراک، تغییر طراحی و کاربری آن است.

سوء ظن در مقابل سوء ظن

معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای در سال 1968 بنیانگذاری شد. این معاهده بین فعالیت های هسته ای قانونی و غیر قانونی خط کشی می کند. اما همچنان اعضای – شامل ایران- در مورد استفاده غیر صلح آمیز از انرژی هسته ای مورد تردید هستند. این در حالی است که این اعضا در کنار برخی دیگر از کشورها عضو ان پی تی هستند که هسته ای شده اند. از سوی دیگر شش کشوری که با ایران در حال مذاکره هسته ای هستند، در مجموع بیشترین ذخایر اورانیوم  غنی شده جهان را در اختیار دارند و شاید تلاش های آنها برای محدود کردن ظرفیت غنی سازی ایران در واقع کوششی برای حفظ منافع تجاری آنها باشد. حتی پس از توافق هسته ای 24 نوامبر نیز سطح سوء ظن های دوجانبه بسیار زیاد است. برای غلبه بر این بدبینی باید در ماه های آینده فعالیت های دیپلماتیک به طور جدی پیگیری شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10