تاثیر ایران در عراق بیش از هر کشوری است/ ایران با علاوی سکولار مشکل دارد

دیپلماسی ایرانی: ایاد علاوی، نخست وزیر اسبق، رئیس فهرست العراقیه سابق و رئیس فعلی فهرست الوطنیه، یکی از چهره های مطرح عراقی است که نام او با امریکایی ها و بعد از آنها با اعراب گره خورده است. در انتخابات سال 2009 مورد حمایت عربستانی ها بود و توانست سنی های عراق را به زیر چتر رهبری خود در آورد. وی که از بعثی های قدیم بود در دهه هشتاد از صدام حسین جدا شد و به جمع مخالفان حکومت استبدادی او پیوست و در همان دهه به دلیل فعالیت هایش علیه صدام در لندن هدف ترور عوامل صدام قرار گرفت و علی رغم بیش از 20 ضربه چاقو که نزدیک به یک سال او را زمین گیر کرد، از این ترور جان سالم به در برد. پس از آن گفته می شود رابطه اش با سی آی ای تقویت شد و به مهره آنها علیه صدام تبدیل شد. در سال 2003 به همراه امریکایی ها به عراق آمد و نخستین نخست وزیر این کشور شد. اما عمر دولت او شش ماه بیشتر نبود و در انتخابات از رقبایش در ائتلاف ملی شکست خورد. از آن تاریخ تا کنون سودای نخست وزیری دارد اما به رغم همه فعالیت هایش تا کنون نتوانسته به این سمت برسد. وی از سال 2006 تا کنون از منتقدان سرسخت نوری مالکی بوده است اگر چه بعد از سال 2010 و با تجزیه العراقیه و کوچک شدن آن جایگاه سیاسی او نیز به شدت تضعیف شد به گونه ای که اکنون کمتر صحبت از رسیدن به پست نخست وزیری می زند و می گوید که همه تلاش خود را برای تغییر وضع موجود صرف می کند. دیپلماسی ایرانی فرصت یافته به بهانه انتخابات عراق مصاحبه اختصاصی ای را با او انجام دهد که در ادامه می خوانید:

انتظار شما از انتخابات پیش رو چیست؟ آیا فکر می کنید که تغییری حقیقی به وجود آید و کشور از تنش های جاری خارج شود؟

امیدوارم، اما نگرانم که چنین نشود. بسیار از این نگرانم که انتخابات عراق خود به عاملی برای ایجاد تفرقه و خندق طایفه ای تبدیل شود. از جمله دلایل آن می تواند دخالت های منطقه ای و بین المللی باشد. مشابه همان دخالت هایی که در سال 2010 رخ داد یا فرایند سلب اعتماد از دولت فعلی که با مداخله کشورهای خارجی اتفاق نیفتاد. همچنین طایفه محوری سیاسی که بر کشور حاکم شده یا نبود تفسیر روشن از برخی بندهای قانون اساسی که البته از ضعف های آن محسوب می شود. همچنین نبود یک نظام انتخاباتی ثابت و قانون احزاب یا عدم وجود سرشماری صحیح برای تقسیم قدرت و سهمیه بندی های سیاسی و در کنار همه اینها ناآرامی های شدید امنیتی و فساد مالی گسترده ای که بر کشور مستولی شده و نفوذ صاحبان قدرت در رسانه ها و دستگاه قضایی کشور و نهادهای امنیتی و مالی همگی می توانند بر شدت گرفتن اوضاع بیفزایند و بحران ها و تنش های جاری در کشور را تشدید کنند.

شما صحبت از وجود مداخله های خارجی کردید، اگر شما تا این اندازه به انتخابات عراق اطمینان ندارید که می گویید مداخله کشورهای دیگر در آن مشهود است، پس چگونه حاضر شدید در آن شرکت کنید؟

ما وظیفه داریم در انتخابات شرکت کنیم. انتخابات حق ملت ماست. اما اگر ببینیم اوضاع به سمتی می رود که مداخله های خارجی باعث می شوند تا حق و رای مردم نادیده گرفته شود، قطعا از فرایند سیاسی کشور بیرون می آییم و آن را تحریم خواهیم کرد.

شما در میان صحبت هایتان از مداخله های خارجی صحبت کردید، دقیقا منظور شما از مداخله های خارجی مداخله های کدام کشورها است؟

همه کشورهایی که در عراق به نوعی نقش دارند و در پیشبرد اهداف سیاسی خود در عراق عمل می کنند، همه کشورهای همسایه عراق حتی سوریه ای که درگیر جنگ داخلی اش است نیز تلاش دارد در انتخابات عراق تاثیر گذار باشد. حالا با ابزارها و امکانات خاص خودش. امریکایی ها که نزدیک به 7 سال عراق را تحت اشغال خود داشتند نیز قطعا برای عراق نقشه کشیده اند. خلاصه همه، ایران، ترکیه، عربستان، قطر، همه کشورها. به هر حال همان طور که بعضی ها می گویند حمله امریکایی ها به عراق چیزی در بر نداشت جز این که با تاسف شدید کشور عراق سرنگون شد و عراق به کشوری برای تاخت و تاز دیگر کشورها تبدیل شد.

آقای علاوی شما بارها نسبت به تقلب در انتخابات هشدار داده اید. در حالی که عده ای می گویند شما به دلیل نگرانی از شکست سنگین در انتخابات چنین اظهاراتی را بیان می کنید به ویژه که العراقیه نیز تجزیه شده و دیگر عملا چنین فراکسیونی وجود خارجی ندارد؟

خیر، به هیچ وجه این طور نیست. احتمال بروز تقلب در انتخابات وجود دارد. شورای عالی مستقل انتخابات رسما صحبت از تقلب و سرقت آرا در خصوص بلیت های انتخاباتی زده است، این خود دلیلی است بر این که احتمال بروز تقلب وجود دارد..

اما به هر حال شورای عالی مستقل انتخابات شورایی مستقل است که تحت نظارت مجامع بین المللی بر برگزاری انتخابات نظارت دارد. از این بابت نباید نگران بروز تقلب بود؟

ببینید، این فقط بخشی از ماجرا است. حمله گسترده ای که سازمان پاک سازی حزب بعث موسوم به سازمان بازخواست و عدالت انجام داد و خیل عظیمی از نامزدهای انتخاباتی را رد صلاحیت کرد به روشنی نشان می دهد جریانی تلاش دارد تا عده ای را از گردونه رقابت ها کنار بگذارد تا در طول برگزاری انتخابات مزاحمتی برای آنها به وجود نیاورد. کاملا روشن است که طرحی تعریف شده از سوی افرادی خاص تلاش دارد تا فردگرایی و فرصت طلبی را در دستور کار قرار دهد این مساله می تواند واقعیت سیاسی و امنیتی انتخابات را زیر سوال ببرد. از ائتلاف ملی به تنهایی 40 نامزد به دلایل واهی و غیرقانونی کنار گذاشته شدند. علاوه بر آن تنش های امنیتی و ناآرامی ها سبب می شود تا شهروندان به سختی پای صندوق های رای بروند و نتوانند در انتخابات شرکت کنند..

یعنی شما ناامنی که داعش و گروه های تروریستی مرتکب می شوند را هم به حساب دولت در جهت عدم شرکت در انتخابات می گذارید؟

به هر حال دولت وظیفه دارد آن قدر فضای امن ایجاد کند تا شهروندان بتوانند به راحتی پای صندوق های رای بروند و رای خود را به صندوق بیندازند. به اعتقاد من از همه این کارها بوی توطئه می آید. یعنی توطئه ای وجود دارد که می خواهد فضا ناامن شود تا در برخی از مناطق به ویژه مناطق سنی مردم پای صندوق های رای نروند.

آقای علاوی شما برخورد با کسانی را که با بعثی ها در ارتباط هستند و سابقه همکاری با آنها را داشته اند، به حساب دولت می نویسید؟ یعنی شما انتظار دارید دولت نص صریح قانون اساسی که بر پاکسازی حزب بعث تاکید دارد را نادیده بگیرد؟ از سویی دولت اقدام به رد صلاحیت ها نکرده بلکه سازمان پاک سازی حزب بعث این اقدام را انجام داده است؟

ببینید یک توطئه ای پشت پرده با حمایت برخی کشورهای منطقه ای و برخی نهادهای وابسته به جامعه جهانی وجود دارد که علیه خط ملی کشور وارد شده و ساختار ملی کشور را هدف قرار داده است. دولت و کشور باید بر اساس عدل و مساوات و استقلال کشور و قانون اساسی بنا شود در حالی که دولت در حال حاضر به چنین اصولی اعتقاد ندارد، برای همین از همه امکانات حتی امکانات قانونی و موارد وارده در قانون اساسی استفاده می کند تا به اهدافش برسد. این چیزی است که دیگر برای همه روشن است.

شما صحبت از هم پیمانی با مقتدا صدر زده اید، تا چه اندازه احتمال تشکیل پیمانی میان شما با جریان صدر بعد از انتخابات وجود دارد؟

بله ممکن است ما به جریان صدر نزدیک شویم و پیمانی مشترک تشکیل دهیم. این جریان جریانی ملی است که صاحب جایگاهی در خور توجه در عراق است. همان طور که ممکن است با کردها متحد شویم چرا که آنها نیز بخش مهمی از عراق را تشکیل می دهند. چنین احتمالی برای مجلس اعلا نیز وجود دارد. اما همه اینها به بعد از انتخابات موکول می شود در حال حاضر با هیچ کس هم پیمان نمی شویم.

پیش بینی می کنید که در این انتخابات تا چه اندازه موفق شوید؟

همه چیز به رای مردم بستگی دارد، ما همه تلاش خود را می کنیم که بتوانیم اعتماد مردم را جلب کنیم و رای آنها را به دست آوریم.

در سایه متلاشی شدن ائتلاف العراقیه آیا گمان نمی کنید که احتمال پیروزی شما در انتخابات نیز کم رنگ تر شده است؟

این حرف صحیح است. اما هر حزب و جریان سیاسی ای می تواند دچار تغییر شود و در آن جدایی هایی به وجود آید. ائتلاف العراقیه نیز همانند هر جریانی چنین اتفاقی برایش افتاده است. به هر حال انتقادهایی به عملکرد ما هم وجود دارد ما ابایی نداریم بگوییم اشتباه کردیم اما این اشتباه ما به حساب مردم و امنیت و ثبات و اقتصاد آنها نوشته نمی شود. تاکتیک های سیاسی نزد هر جریان و گروهی می تواند مفاهیم متفاوتی به خود بگیرد و جدایی هایی در آنها به وجود آید.

آقای علاوی شما در هر مصاحبه و گفت وگویی پیکان اتهام های خود را متوجه ایران می کنید، واقعا به اعتقاد شما نقش ایران در تحولات سیاسی عراق تا چه اندازه پررنگ است؟

بسیار زیاد. ایران بر اساس یک تصمیم استراتژیک عراقی – ایرانی توانسته در بسیاری از نهادها و نقاط حساس عراق در درون حاکمیت آن چه به طور مستقیم چه به طور غیر مستقیم نفوذ کند. در نتیجه در بسیاری از امور تحکم می کند. هیچ کس نمی تواند نقش ایران را در فرایند سیاسی عراق نادیده بگیرد..

این تاثیرگذاری تا کجا ادامه دارد؟

بسیار زیاد. حتی بیشتر از امریکایی هایی که به عراق حمله کردند. ایرانی ها با بسیاری از جریان های سیاسی عراقی که اکنون در عراق در عرصه سیاسی کشور فعال هستند و صاحب جایگاه هستند ارتباطات مستقیم داشته اند. بنابر این طبیعی است که تاثیرگذاریشان در عراق بسیار زیاد و حتی بیش از هر کشو دیگری باشد.

انتظار شما از ایران چیست؟

ما از ایران انتظار داریم که در کنار مصالح خود به مصالح عراق نیز توجه کند. این صحیح است که ایران اهداف خاص خودش را دنبال می کند و بر اساس استراتژیک و هدفی تعریف شده نزد خود حرکت می کند اما در آخر باید این اهداف با اهداف و مصالح عراق نیز هماهنگ باشد. ما از ایرانی ها انتظار داریم حالا که چنین نفوذی در عراق دارند حداقل به متحدانشان در قدرت فشار بیاورند که فضای امنیتی کشور را آرام کنند و آنها را وارد کنند که از مسائل طایفه ای و طایفه گری فاصله بگیرند. ما می خواهیم انتخاباتی سالم و منزه داشته باشیم. از ایران انتظار داریم که به ما در این راستا کمک کند.

اما ایران کمک های بسیاری به عراقی ها کرده است که حتی بسیاری از کشورهایی که داعیه دوستی با عراق دارند هم چنین کارهایی برای آن نکرده اند. مثلا همواره دروازه های ایران چه در دوران صدام چه بعد از آن به روی عراقی ها باز بوده است..

من منکر خوبی های ایرانی ها نیستم اما در مسائل سیاسی فقط یک رویکرد خاص با منافع خاص خودشان را مد نظر می گیرند و توجهی به منافع دیگران نمی کنند. در حالی که در عراق فقط نوری مالکی و حزب الدعوه نیستند که حضور دارند، دیگران هم هستند. سنی ها، شیعیان، کردها، مسیحی ها..

آقای علاوی ایران با آنها هم ارتباط دارد. روابط ایران با کردها و سنی های معتدل عراقی بسیار خوب است. به هر حال طبیعی است که ایران همانند هر کشوری دستورالعمل خاص خود را دنبال کند. مگر عربستان و امریکا و قطر و دیگران دستورالعمل خاص خود را دنبال نمی کنند، چرا این انتقاد را متوجه آنها نمی کنید؟

سیاستی که ایران دنبال می کند با سیاستی که آن کشورهایی که به آنها اشاره کردید دنبال می کنند تفاوت دارد. امریکایی ها که عراق را رها کرده اند. آنها اگر دستشان هم در عراق قطع شود دنبالش نمی آیند. در حالی که آنها بودند که عراق را به این روز انداختند. ندانم کاری های آنها بود که عراق را به این روزهای سخت دچار کرد. آنها نسبت به هر آن چه در عراق رخ می دهد مسئول هستند. اما به هر حال به نظر می رسد که امریکایی ها نسبت به آن چه در عراق می گذارد بی تفاوت شده اند و نمی خواهند دیگر به طور مستقیم در آن دخالت داشته باشند. عربستان و قطر و دیگر کشورهای عربی نیز سیاستی روشن دارند، سیاست عربی، همان سیاستی که همیشه داشته اند. سیاست ایرانی ها با آنها در تناقض است. مثلا در سوریه ایران از سقوط حکومت بشار اسد نگران است از این رو تلاش می کند تا حضور خود را در عراق تقویت کند، در حالی که ایران جزئی از جامعه جهانی است و نمی تواند سیاستی خاص خود را در عراق به دور از واقعیت های موجود و به دور از سیاست های جامعه جهانی دنبال کند.

رویکرد امریکایی ها را در قبال دولت مالکی چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا هنوز از او حمایت می کنند؟

آن طور که به نظر می رسد سیاست کلی امریکایی ها نسبت به عراق در حال حاضر سیاست بی تفاوتی است. آنها تا کنون از مالکی حمایت کرده اند اما شاید در انتخابات این سیاست خود را تغییر دهند.

آقای علاوی بسیاری می گویند که شما بیش از همه به عربستان نزدیک هستید؟ چرا عربستان را انتخاب کرده اید؟

روابط من با عربستان روابط احترام و تقدیر است. از زمانی که معارضه ای علیه حکومت صدام حسین شکل گرفت عربستان و اردن و امارات متحده عربی در صدر کشورهای عربی ای بودند که معارضین را میزبانی می کردند. اما متاسفانه برخی کشورهایی که سیاست طایفه گری را دنبال می کنند دوست ندارند که ما به اعراب و کشورهای اسلامی نزدیک شویم.

به نظر می رسد، منظورتان ایران باشد. در حالی که ایران بارها از شما دعوت کرده است که به تهران سفر کنید اما شما سر باز زده اید؟

 ایران مرا دوست ندارد. ایرانی ها مرا از خودشان نمی دانند. ایرانی ها دوست ندارند با ایاد علاوی کار کنند. به اعتقاد آنها ایاد علاوی در چارچوب سیاست های کلی آنها نمی گنجد. آنها دیگران را بر ایاد علاوی ترجیح می دهند. من انسان سکولاری هستیم که به جدایی دین از سیاست اعتقاد دارم و در همین راستا روابط خود را با کشورهای دیگر از جمله کشورهای عربی تعریف می کنم برای همین در چارچوب استراتژی ایرانی ها نمی گنجم.

آیا گمان نمی کنید که وقت آن رسیده که بر اساس واقعیت ها روابط خود را با ایران تصحیح کنید؟

چرا قطعا. ما باید روابطمان را با ایران ترمیم کنیم. نه تنها با ایران بلکه با هر کشور دیگری. در دوران آقای مالکی روابط عراق با بسیاری از کشورها بهبود نیافت. ما باید بر اساس رابطه متوازن و بر اساس احترام متقابل و حسن هم جواری و اصل دوستی با همه کشورها و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر اقدام به بهبود روابط با دیگر کشورها کنیم.  

به این ترتیب آیا فکر نمی کنید که باید روابطتان را با ائتلاف دولت قانون به ریاست آقای مالکی نیز بهبود ببخشید؟

من اختلافات جدی ای با هیچ فراکسیون و گروه سیاسی ای ندارم، حتی با دولت قانون. اختلافات ما بر سر گروهی است که حاکمیت را به دست گرفته است. ما با کسانی که اکنون در راس حاکمیت کشور هستند مشکل داریم. ما شاهد تناقضات شدید در برنامه ها هستیم. در حالی که کشور از ناامنی های شدید رنج می برد و بحران خدمات در سراسر عراق موج می زند، دولت مشغول ترک تازی در تصاحب قدرت و دوری از مردم و سیاست بازی و باندبازی هایش است. ما باید دست به دست هم دهیم و تمامی این مشکلات را حل کنیم. ما به دنبال دولت شهروند محور هستیم نه دولت حزب محور. من با مالکی هیچ دشمنی و اختلاف شخصی ندارم. اختلاف من با او فقط سیاسی است و آن هم بر سر این است که چرا به حرف هایش پایبند نیست.

اگر اتفاقی شبیه اتفاق سال 2010 رخ دهد و بنا باشد آقای مالکی مجددا نخست وزیر شود، آن گاه چه می کنید؟

می  ایستیم. اجازه نمی دهیم دیگر آن اتفاقات مجددا تکرار شوند. من اگر در سال 2010 از حق خود و فهرست العراقیه کوتاه آمدم برای مصالح همه گروه های سیاسی عراقی بود. این بار گروه های سیاسی عراقی همه مصلحت خود را می دانند.

آقای علاوی یکی از انتقادهای مهمی که حتی امریکایی ها به شما می گیرند این است که شما هیچ گاه عراق نیستید و همیشه در خارج به سر می برید. حتی در جلسات پارلمان برای یک بار هم حاضر نشده اید؟

مهم تر از حضور در جلسات پارلمان اتخاذ تصمیم هایی است که بتواند به ملت عراق خدمت کند. مجلس عراق تا کنون مجلس مفیدی نبوده است. قبل از این که چنین انتقادهایی ایراد شود باید مجلسی فراگیر و مفید که به ملت خدمت کند، تشکیل شود.

با وجود این همه بحران های متعدد آیا نسبت به آینده عراق امیدوار هستید و پیش بینی می کنید که عراق بتواند از تنگناهای خود خارج شود؟

بله، امیدوارم. من در پایان این تونل نوری روشن می بینم که در آخر به آن می رسیم. عراق بیش از این نمی تواند هزینه اشتباهات دیگران را بدهد. اشتباهاتی که امریکایی ها مرتکب شدند و هزینه های آن پای ملت عراق نوشته شد. از سال 2003 که رژیم سابق سرنگون شد تا کنون عراقی ها هزینه اشتباهات امریکایی ها را می پردازند. اکنون تقریبا ما هر ماه به طور میانگین هزار شهید می دهیم، نباید چنین وضعیتی ادامه یابد. عراقی ها چه مردم و چه سیاستمداران باید همگی دست در دست هم دهند و اوضاع کشور را از این وضعیت خارج کنند و کشور را به ساحل امنیت و ثبات برسانند.

انتشار اولیه: دوشنبه 8 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: جمعه 12 اردیبهشت 1393