توافق مقدماتی برای دراز مدت طراحی نشده است

دیپلماسی ایرانی: با گذشت یک هفته از اجرای سند اقدام مشترک ژنو، اکنون همه نگاه ها به نشست آتی ایران و گروه 1+5 دوخته شده که قرار است گامی در جهت دستیابی به توافق نهایی باشد. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران می گوید در گفت و گو هایی که در داووس با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشته ، دو طرف به این نتیجه رسیده اند که نشستی را در ماه فوریه برگزار کنند. در همین حال ظریف و حسن روحانی رئیس جمهور ایران در گفت و گو با رسانه های خارجی در داووس از مطرح نبودن بحث برچیده شدن تاسیسات هسته ای و سانتریفوژها سخن گفتند که به گفته فرید زکریا با آن تصویری که آمریکا از توافق هسته ای نهایی با ایران دارد، کاملا متفاوت است. پیچیدگی هایی از این دست در کنار موضوعات فنی و بحث های کارشناسی نشان می دهد که راه پیش رو در دستیابی به توافق نهایی چقدر دشوار و پر فراز و نشیب خواهد بود. اولی هاینونن، سربازرس سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران و معاون اسبق آژانس بر این باور است که دستیابی به توافق نهایی در بازه زمانی کوتاه، چالش برانگیز است. وی در عین حال یادآور می شود که توافق مقدماتی برای اجرایی شدن در دوره ای دراز مدت طراحی نشده و طرفین باید از تبدیل این توافق به توافق طولانی مدت پرهیز کنند. آنچه در زیر می خوانید گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با اولی هایننون است.

شما توافقنامه مقدماتی ژنو را که از دوشنبه گذشته به اجرا درآمد، گامی رو به جلو توصیف کرده اید، چرا فکر می کنید چنین است و گام های اساسی که در جهت دستیابی به توافق نهایی باید برداشته شود، چیست؟

نخستین گام ها در جهت اجرای توافق هسته ای مقدماتی ژنو که 24 نوامبر 2013،در این شهر سوئیس بین ایران و گروه 1+5 منعقد شد و از 20 ژانویه 2014 به اجرا درآمد، با موفقیت برداشته شد. انتظار من بر این است که پس از فستیوال بهار چینی(آغاز سال نو چینی) اعضای گروه 1+5 و ایران پای میز مذاکره به هم محلق شوند. احتمالا در ماه فوریه شاهد چنین رویداری خواهیم بود و طرفین مذاکره برای تدوین توافق جامع هسته ای را آغاز خواهند کرد. در این مرحله طرفیت دیدگاه های خود را در مورد بخش های حساس توافق هسته ای بیان می کنند. به عقیده من این مذاکرات دست کم تا ماه جولای یا آگوست ادامه پیدا می کند.

باتوجه به پیچیدگی موضوعات تکنیکی و اختلاف نظرهایی که باید بر آنها غلبه شود، گمان می کنید دستیابی به یک توافق هسته ای جامع در بازه زمانی شش ماه یا نهایتا یک ساله امکان پذیر باشد؟

اگر تمایل وجود داشته باشد، راهی نیز وجود خواهد داشت. به نظر می رسد که تحقق هدف دستیابی به یک توافق جامع در مدت شش ماه، چالش برانگیز باشد. من این را یک هدف مهم و پراهمیت ارزیابی می کنم، چرا که توافقنامه مقدماتی برای اینکه در دوره ای طولانی مدت به اجرا در بیاید، طراحی نشده است. به همین دلیل همه باید از اینکه توافق مقدماتی به یک توافقنامه دراز مدت تبدیل شود، پرهیز کنند.

به عنوان معاون سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی، فکر می کنید اختیارات کنونی آژانس به موجب توافقنامه ژنو برای نظارت بر اجرای این توافقنامه کافی است؟ و آیا منابع مالی و انسانی در این زمینه کفایت می کند؟

وظیفه و کار آژانس بین المللی انرژی اتمی این است که بررسی کند و با توجه به فاکتورهایی که به دست می آورد و مشاهده می کند، گزارش دهد. ساختار سند اقدام مشترک ژنو در مورد تدارکات و قید هایی که در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل مورد تاکید قرار گرفته، انسجام کافی را ندارد و من اطمینان دارم که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی منابع مالی و انسانی مورد نیاز در این زمینه را تامین خواهد کرد.

در صورتی که توافق نهایی حاصل شود، تهران می خواهد نهایتا 5 سال آن را اجرا کند و سپس به یک عضو عادی از جامعه کشورهای مجهز به تکنولوژی غیر نظامی هسته ای تبدیل شود. اما واشینگتن نظر دیگری دارد و بحث اجرای توافق برای مدت 20 سال را مطرح می کند. نظر شما چیست؟

من شخصا نمی خواهم محدودیت های زمانی مشخصی تعیین کنم اما به عقیده من باید هماهنگی هایی در زمینه بررسی و تایید آنچه ایران اظهار می کند، انجام شود. این بهترین راهی است که می توان از طریق آن اعتمادسازی کرد و به طور همزمان از شفافیت روند اطمینان حاصل کرد که قرار است تنها نیاز ایران به انرژی و دیگر نیاز های تکنیکی را برآورده کند.

سند اقدام مشترک ژنو می گوید ایران می تواند برنامه تحقیقه و توسعه(R & D) را ادامه دهد، آیا آژانس خط قرمزی در این زمینه دارد؟

فکر نمی کنم این وظیفه آژانس باشد که هیچ خط قرمزی تعیین کند. سند اقدام مشترک ژنو ، توافقنامه ای بین ایران و گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) است. تمامی تفاسیر از اجرای آن بر عهده طرف های امضاء کننده آن است. آژانس بین المللی انرژی اتمی این مسئولیت را بر عهده دارد که با توجه به اسناد و مدارک و نتیجه بازرسی ها گزارش دهد. به موجب قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل و توافقنامه های امنیتی، آژانس اختیاراتی در این زمینه دارد و این در حالی است که سند اقدام مشترک ژنو نیز مسئولیت نظارت بر اجرای این توافقنامه را بر عهده آژانس بین المللی انرژی اتمی گذاشته است.

در مورد همکاری های ایران و آژانس چه نظری دارید؟ ایران و آژانس اواخر سال گذشته میلادی توافقنامه ای برای افزایش دسترسی بازرسان امضاء کردند. آیا این اقدام به حل موضوعات باقی مانده بین دو طرف کمک می کند؟

من این را یک گام کوچک ارزیابی می کنم، زیرا مفاد آن در چارچوب اجرای توافقنامه امنیتی معمول اجرا می شود و چارچوب توافق مضاعفی ندارد. اما باید صبر کرد و دید آیا در گام های آتی این چارچوب توسعه می یابد یا خیر.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 6 بهمن 1392 / باز انتشار: جمعه 11 بهمن 1392