نگاه آژانس به ایران تغییرکرده است

به موازات پیشرفت قابل ملاحظه دیپلماسی هسته ای ایران و گروه 1+5 که به توافق ژنو انجامید کارشناسان و نمایندگان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی هم فصل تازه ای از مناسبات را آغاز کردند. طرح تازه ای که برای حل اختلافات ایران با آژانس از سوی تیم جدید مذاکره کننده ارائه شد بلافاصله مورد قبول مقامات آژانس قرار گرفت و نخستین گام ها نیز برای بازرسی های مدیریت شده برداشته شد. نتیجه آن که جدیدترین گزارش آژانس در دوره روحانی با حال و هوایی متفاوت از گذشته منتشر شد تا در کنار اخبار مثبت گفت وگوهای هسته ای ایران و گروه 1+5، مذاکرات تهران – وین هم در مسیر تفاهم حرکت کند. رضا نجفی نماینده جدید ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی طی گفت وگو با روزنامه ایران به تشریح فضای تازه شکل گرفته میان ایران و آژانس پرداخت و در عین حال تأکید کرد که حل و فصل چالشهای دو طرف مانند مذاکرات هسته ای نیازمند تدبیر همراه با صبر و تأمل است. مشروح این گفت وگو را در ادامه بخوانید:

با توجه به توافق هسته ای ایران و 1+5 چه مسئولیتی برای آژانس در توافقنامه ژنو مشخص شده است؟

آنچه در متن موافقتنامه ژنو وجود دارد مربوط به بخش نظارت آژانس بین المللی انرژی هسته ای بر فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی است. اقدامات هسته ای ایران که طبق قرارداد باید اجرا کند، مفصل است. از جمله تبدیل ذخایر 20 درصد و تقلیل نیمی از ذخایر 20 درصد به سوخت، موضوع نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران در تأسیسات هسته ای نطنز، فردو و همچنین تأسیسات آب سنگین اراک زیر نظر کارشناسان آژانس انجام خواهند شد. براساس توافقی که میان ایران و گروه 1+5 منعقد شده آژانس طرف این توافقنامه نیست البته در جلسه اولیه ای که میان کارشناسان دو طرف برگزار شد یک نماینده از آژانس به عنوان عضو ناظر حضور داشت اما این به معنای حضور دائمی این نماینده نیست.

بازدید اخیر از تأسیسات آب سنگین اراک در چارچوب این تفاهمنامه بوده است؟

ایران صرفاً در چارچوب توافق تهران با آژانس، از بازرسان خواست تا برای بازدید از تأسیسات تولید آب سنگین اراک به ایران بیایند. ایران هیچ درخواستی برای حضور بازرسان و بازرسی از تأسیسات و مراکز هسته ای در چارچوب توافق ژنو نداشته است اما در برخی رسانه ها عنوان شد که ایران در چارچوب توافق ژنو از بازرسان آژانس برای بازدید و بازرسی از تأسیسات هسته ای اش علاوه بر تأسیسات تولید آب سنگین اراک، دعوت کرده است.

نتیجه بازرسی ها از اراک چه بوده است؟

طبق توافق ایران و آژانس در 20 آبان که چارچوب همکاری ها به صورت بیانیه مشترکی در تهران امضا شد، دسترسی مدیریت شده به اراک در زمره بازرسی های آژانس قرار گرفت و بر همین مبنا به کارشناسان آژانس نامه ای ارسال کردیم. آن ها برخی از بخش هایی که لازم بود و نه همه بخش ها را بازدید کردند و نتیجه کار را در گزارش بعدی خود که قبل از جلسه اسفندماه مطرح می شود منعکس می کنند اما در عین حال شفاهاً هم اعلام کرده اند که این بازدیدها تمام انتظارات فنی آن ها را برطرف کرده است.

اخیراً اتحادیه اروپا در بیانیه ای از لغو تحریم ها خبر داده و این اقدام را منوط به انتشار گزارش مثبت آژانس کرده است نظر شما در این خصوص چیست؟

متنی که شورای وزیران اتحادیه اروپا در جمع بندی خود ارائه کرده 2 بند دارد در یک بند از توافق ژنو استقبال کرده و در بند دیگر می گوید به محض این که آژانس تأیید کرد اقدامات مرتبط با برنامه های هسته ای اجرا می شود آن ها هم تحریم ها را تعلیق می کنند. براساس توصیه خانم کاترین اشتون به شورای وزیران صورت می گیرد اول باید دید توافق های کارشناسی چگونه پیش خواهد رفت و طرف مقابل اقدامات را چگونه پیش خواهد برد به هر حال این توافق ها براساس گام های متوازن دو طرف صورت می گیرد و نه فقط تلاش های یکجانبه تهران.

آقای آمانو در ایران به عنوان چهره ای که همواره گزارش منفی علیه فعالیت های کشورمان ارائه می دهد شناخته شده است آیا در دوره جدید رویکرد ایران و آژانس تغییر کرده است؟

پس از روی کار آمدن دولت یازدهم شاهد تغییرات قابل ملاحظه ای درخصوص روند حل و فصل موضوعات مهم از جمله پرونده هسته ای و مذاکرات میان ایران و 1+5 بودیم.

این تغییر در حوزه مناسبات ایران و آژانس هم بسیار فاحش بوده و نتیجه آن شد که آژانس و ایران به سرعت وارد بحث های محتوایی شدند، به این ترتیب آژانس در مقابل رویکرد جدید ایران عکس العمل مناسب اتخاذ کرد و این مسأله به تغییر مثبت فضا منتهی شد. تغییر لحن آخرین گزارش آژانس نتیجه این تغییر رویکرد است. در آخرین گزارش آژانس، عدم انحراف در فعالیت های هسته ای ایران که تحت پادمان های آژانس است، مورد تأیید قرار گرفت و همچنین این گزارش اذعان کرد که چارچوب همکاری ای که به تازگی آژانس با ایران امضا کرده است، گامی مهم محسوب می شود. در این چارچوب آژانس و ایران توافق کردند برای فعالیت های راستی آزمایی آژانس درباره حل و فصل همه مسائل گذشته و کنونی همکاری کنند. ایران اقدامات عملی اولیه را در سه ماه آینده به کار خواهد بست.

مدالیته ای که ایران و آژانس پیش از این بارها درباره آن بحث و گفت وگو کردند چه سرانجامی یافت؟

در فضای جدید بحث و بررسی موضوع مدالیته میان ایران و آژانس را به طور کلی از دستور کار خارج کردیم زیرا متوجه شدیم که این مسأله قابل پیشرفت نیست بر همین مبنا طرح جدیدی روی میز گذاشتیم که دو طرف باید همکاری های خود را بر مبنای آن ادامه دهند و این همکاری نباید یک جانبه و فقط از سوی جمهوری اسلامی صورت گیرد. به این ترتیب در بحث هایی که میان دو طرف مطرح است آن ها نباید روی خواسته های نامحدود اصرار کنند.

ایران درباره آنچه ضروری است همکاری می کند آن ها هم اعلام می کنند که انتظارات فنی آن ها برطرف شده است و این مراحل تدریجی است و در بیانیه مشترک ایران و آژانس هم به همین شکل آمده است که طرح مسأله و پاسخ به آن در روندی تدریجی و
گام به گام خواهد بود که 3 ماهه است. در این روند ابتدا مسائل ساده تر شروع می شود و پس از آن که فضای همکاری ها تقویت و اعتماد دو طرف جلب شد موضوعات دیگر مورد به مورد طرح و حل می شود.

می توانیم انتظار داشته باشیم بعد از پایان مهلت 6 ماهه مورد توافق ایران و 1+5 پرونده ایران از شورای امنیت به آژانس برگردد؟

توافق هسته ای ایران و 1+5 یک گام اولیه است که دو طرف طی آن اقداماتی را در بلند مدت پیش بینی کرده اند که به موجب آن در صورت برطرف شدن ملاحظات و نگرانی های غرب، کلیه تحریم ها علیه ایران لغو خواهد شد. اما در این توافق صراحتاً نیامده است که بعد از شش ماه پرونده هسته ای ایران از شورای امنیت سازمان ملل متحد خارج می شود این ها در زمره مسائلی است که در توافق های نهایی دو طرف مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت و ممکن است این روند تا یک سال طول بکشد.

در آن موقع است که در این باره تصمیم گیری خواهد شد و پس از آن شورای حکام آژانس این مسأله را مورد بحث و بررسی قرار می دهد اما در هر صورت این موضوع یک مسأله زمانبر است حفظ و تداوم فضای مثبتی که شکل گرفته هم برای پیشبرد این رویکرد اهمیت زیادی دارد.

نظر شما درباره برخی ادعاها مبنی بر این که روند مذاکرات ایران با آژانس و 1+5 به توقف فعالیت های فنی ایران منجر خواهد شد، چیست؟

در توافق هسته ای ژنو همه موارد و اقداماتی که دو طرف باید انجام دهند به صراحت آمده است. کسی که متن را به طور کامل بخواند متوجه می شود این گونه نیست که فعالیت های هسته ای رو به جلوی ایران متوقف شود. حتی در بلند مدت پیش بینی شده که ایران غنی سازی در سطح 20 درصد را ادامه می دهد. درخصوص مذاکرات کارشناسی ایران و آژانس هم به همین صورت است و دو طرف به طور متوازن و گام به گام پیش می روند. در این بخش فقط بحث نظارت درباره برنامه های هسته ای ایران مطرح است. بازرسی هایی هم که در دوره جدید پذیرفته شده حتی در دوره پیش و در زمان ریاست آقای فریدون عباسی بر سازمان انرژی اتمی هم وجود داشته. این بازرسی ها فقط در حوزه نظارت است و هیچ برنامه ای را متوقف نمی کند. بنابراین اتفاق جدیدی در این بخش نیفتاده که ادعاهای تازه ای هم مطرح شود.

در حال حاضر نیاز منابع سوخت هسته ای نیروگاهها و مراکز تحقیقاتی را از کجا تأمین می کنیم؟

سوختگیری نیروگاه بوشهر برای مدتی طبق قراردادی که میان ایران و روسیه وجود دارد، از سوی روسیه تأمین می شود اما درباره راکتور تهران منابع سوختی از سوی خود ایران تهیه شده است. روسیه در زمینه سوخت هسته ای نیروگاه اتمی بوشهر متعهد به ارسال سوخت برای مدت محدود و مشخصی است. همچنین درباره ساخت نیروگاه ها و مراکز تحقیقاتی دیگر برنامه ریزی های مختلفی در دستور کار است.

تصمیم به ساخت انواع نیروگاه های اتمی که تماماً تحت نظارت آژانس انجام خواهد شد، جمهوری اسلامی ایران را ملزم می سازد که در زمینه تولید انواع سوخت هسته ای فعالیت کند. حجم سوخت هسته ای مورد نیاز این نیروگاه ها نیز ایران را ملزم به برنامه ریزی بلندمدت برای تأمین آن از منابع داخلی و بیرونی می کند.

منبع: روزنامه ایران/گفتگو از: مریم سالاری