چرا فرانسه تندروی کرد؟

دیپلماسی ایرانی: در 8 نوامبر جهان آماده اعلام موفقیت دور دوم مذاکرات میان ایران با شش کشور جهانی بر سر پرونده هسته ای اش در ژنو بود. اما ناگهان همه چیز به هم خورد و امور پیچیده شد و قرار بر این شد تا دور تازه ای از مذاکرات در روزهای 20 و 21 همان ماه آغاز شود. بعد از آن که جزئیات مذاکرات به خبرنگاران درز کرد مشخص شد که لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه نقشی اساسی در به چالش کشاندن توافق داشته است. وی زمانی که پروتوکل ها را زیر پا گذاشت و قبل از این که مذاکرات به پایان برسد، نزد خبرنگاران آمد و صحبت از شکست مذاکرات داد، به نوعی نقش خود را در تخریب روند مذاکرات نشان داد. فابیوس محتوای توافق را به چالش کشید و گفت که تنها بر اساس چارچوب های ایران و امریکا تهیه شده است و او نمی خواهد تنها شاهد امضای یک توافق باشد.

پاریس گفت که آن چه انجام داده و بر آن اصرار کرده به هیچ وجه جهت خوش خدمتی به این طرف یا آن طرف نبوده است بلکه تلاشی با هدف ممانعت از انتشار سلاح های کشتار جمعی بوده و گفت که نخستین کسی که از آن استفاده می برد، منطقه خاورمیانه است، و تاکید کرد که هر گونه توافقی باید مبانی اصلی برای رسیدن با توافق با شش کشوری باشد که سال ها است در حال مذاکره با آن هستند، این مساله مانعی برای ایران برای استفاده از برنامه هسته ای اش برای دستیابی به سلاح هسته ای خواهد شد.

به رغم این که پاریس در آخر نتوانست توافق "تاریخی" میان قدرت های بزرگ با ایران بر سر پرونده هسته ای اش را به جالش بکشد، اما مواضع تند فرانسه سوال های متعددی را به وجود آورد، از جمله این که: آیا این مواضع تنها تقسیم کار میان پاریس و واشنگتن برای تحریک ایرانی ها با هدف وادار ساختن آنها به دادن امتیازهای حقیقی بر سر پرونده هسته ای شان بود یا این که ادعاهایی به جا مانده از میراث دگولی در سیاست خارجی فرانسه بود؟ دلایل این اهداف تند فرانسه چه بود؟ آیا موضوع تنها تلاشی فرانسوی برای دریافت تکه ای از کیک اقتصاد ایرانی بود؟

واقعیت این است که مواضع فرانسه به هیچ وجه ناگهانی نبود، از سال 2002 – 2004 فرانسه مواضع تندی را در پرونده ایران به دلیل عدم رسیدن توافقی ایرانی – غربی در آن زمان گرفته است. پاریس تهران را متهم می کند که به آن احترام کافی نمی گذارد. فابیوس خاطرات دردناکی را از ایرانی ها دارد. وی زمانی که در سال های 1984 تا 1986 نخست وزیر فرانسه بود، مشکلات بسیاری را با ایرانی ها تجربه کرد، از قضیه گروگان های فرانسوی در لبنان گرفته تا کنون که ایران حامی قاطع حکومت بشار اسدی است که فرانسه آرزوی سقوط آن را دارد، همچنین حمایت ایران از حزب الله در لبنان در حقیقت به چالش کشاندن سیاست های فرانسه در این کشور محسوب می شود.

در عین حال دولت سوسیالیست فعلی فرانسه، سیاست خارجی قوی ای را در پیش گرفته تا بتواند دست راست اوباما در پرونده های لیبی و مالی و سوریه و اخیرا ایران باشد. این جدای از امتیازهای اقتصادی است که بیش از پیش فرانسه را در پافشاری بر مواضعش تحریک می کند. فابیوس خود یکی از موسسان دیپلماسی اقتصادی است که بر حفظ سهم شرکت های فرانسوی در بازارهای گسترده ایران تاکید دارد و به همه شرکت های فرانسوی که از سال 2008 به طور تدریجی از ایران خارج شده اند، وعده داده است که زمینه های بازگشت آنها را به ایران فراهم خواهد کرد. در عین حال بعد از سه دهه نبود شرکت های امریکایی در ایران و تحریم هایی که متوجه این کشور کرده اند، اکنون شرکت های امریکایی و آلمانی و بریتانیایی خود را آماده بازگشت به این کشور آن هم با 60 میلیارد دلار سرمایه برای توسعه زیربناها، شرکت های نفتی، صنایع گاز و حمل و نقل آن کرده اند.

از سوی دیگر، فرانسه تلاش می کند این گونه وانمود کند که خود نیز یکی از کشورهای اصلی مذاکره کننده است و وابسته به ایالات متحده نیست، این چیزی بود که فابیوس بسیار بر آن تاکید داشت. وی در مواضع دفاعی تندش بر سر مذاکره با ایران در خلال مذاکرات ژنو 2 به رادیو "اروپا 1" گفت: «فرانسه نه وابسته و نه منزوی است.»

این موضع نشان از تمایل فرانسوی ها به انتقام از امریکایی ها که احساس می کنند دیپلماسی فرانسه در بسیاری از پرونده ها از سوی امریکایی ها مورد اهانت قرار گرفته است، محسوب می شود: منصرف شدن از حمله نظامی به سوریه بدون این که نظر فرانسه را بپرسند در حالی که خود را در خط مقدم مشارکت در حمله به سوریه قرار داده بودند، توافق روسی – امریکایی بر سر خلع سلاح شیمیایی سوریه که فرانسه بعید می داند بتواند نقشی در حال مشکلات سوریه داشته باشد، همچنین در تمامی نشست هایی که میان سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و جان کری، وزیر امور خارجه امریکا برگزار شده است، لوران فابیوس غایب بوده است.

از ناحیه سوم نیز می توان گفت که هم پیمانی های فرانسه در خاورمیانه و موازنه های قدرت در آن، که فابیوس گفته است که «هر راه حلی باید امنیت اسرائیل و منطقه را تضمین کند»، نشان از روابط استراتژیک فرانسه با اسرائیل دارد.

در همین رابطه برنار کوشنر، وزیر امور خارجه سابق فرانسه گفت: «مواضع تند فرانسه در قبال ایران نشان می دهد که پاریس می خواهد به تلاویو پیام دهد که حزب سوسیالیست فرانسه به رهبری اولاند، در حمایت از مواضع اسرائیل موفق بوده است.»

هم زمان فرانسه روابط استثنائی ای را با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، در راس آنها عربستان سعودی دارد. این کشورها اعتراض های بسیاری بر سر برنامه هسته ای ایران و تلاشش برای هیمنه بر منطقه دارند، در گذشته نیکولا سارکوزی بر روی قطر برای نزدیک شدن به سیاست های عربی حساب کرده بود، از دارفور در سواحل افریقا گرفته تا لیبی و لبنان و سوریه و حتی ایران، فرانسه تلاش می کرد از برگه نزدیکی به قطر استفاده کند. سرمایه گذاری های کلان قطر در فرانسه که به بالای 15 میلیارد دلار رسید نیز تاثیری به سزا در این مساله داشت. اما در فرانسه اولاند وضعیت تغییر کرد، اولاند سیاست خود را بر روی حمایت از ریاض و نزدیکی به این کشور در پرونده های سوریه و لبنان متمرکز کرده است. فرانسوی ها بر این باورند که می توانند جای خالی امریکا در خلیج فارس را که احتمالا به زودی از آن جا عقب نشینی خواهد کرد، پر کنند برای همین به فکر نزدیکی بیشتر به ریاض افتاده اند که از نزدیکی ایران و امریکا خود را در تنگنا احساس می کند. قراردادهای بالغ بر یکصد میلیارد دلاری در زمینه های نظامی و صنعتی و هسته ای دلیلی بر این ادعا است. فرانسوی ها همچنین در انتظار امضای ریاض برای قرارداد خرید موشک هایی از نوع کروتا هستند، علاوه بر آن بر روابط ممتاز با امارات متحده عربی نیز حساب کرده اند، آنها همچنین به فکر استقرار پایگاه نظامی خود در خلیج فارس با میلیاردها دلار هزینه کشورهای عربی هستند. برای همین می توان گفت که سیاست خارجی فرانسه رویکردی چندوجهی دارد.

منبع: الشرق الاوسط – الاهرام

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11