ژنو 3 همه را راضی کرد

نویسنده: اسکات پترسون

دیپلماسی ایرانی: ایران و شش کشور عضو گروه 1+5، در بامداد روز یکشنبه به توافقی دست یافنتند که به موجب آن ایران به طور موقت بخشی از برنامه های هسته ای را متوقف می کند و بخشی از تحریم ها نیز تعدیل می شوند.

این توافق برای نخستین بار در نزدیک به یک دهه، روند برنامه های هسته ای ایران را کند می کند و در عین حال بر دیگر تحولات منطقه خاورمیانه نیز تاثیرگذار است. حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران توانست وعده خود برای تعدیل تحریم ها را عملی کند و به این ترتیب روابط ایران با جامعه بین المللی می تواند در معرض تغییر قرار گیرد.

هر دو طرف این توافق را یک پیروزی توصیف می کنند. توافقی که در نتیجه پنج روز مذاکره وزیران  خارجه ایران، و گروه 1+5 در ژنو به دست آمد. از سوی دیگر کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در شکل گیری این توافق نقش پررنگی ایفا کرد.

در واشینگتن، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا این توافقنامه را یک دستاورد بارز توصیف کرد و گفت دیپلماسی راه جدیدی به سوی جهان امن تر باز کرد. این در حالی است که او با انتقاد های زیادی از سوی تندروهای کنگره، لابی اسرائیل و عربستان سعودی مواجه است.

روحانی نیز در تهران گفت: دشمنان نتوانستند پروژه ایران هراسی را به سرانجام برسانند. او که در کنار خانواده شهدای هسته ای در پاویون دولت فرودگاه مهرآباد سخن می گفت ، خاطرنشان کرد جهان درک کرد که احترام به ملت ایران می تواند به نتیجه برسد.

علی واعظ، تحلیلگر امور ایران در گروه بین المللی بحران در بروکسل در این زمینه گفت: این قرارداد بسیار قابل توجه است، چرا که زمان بیشتری را به ساعت هسته ای اضافه می کند. به این ترتیب دو طرف می توانند از فرصت مثبت به دست آمده برای مذاکره به منظور دستیابی به توافقی جامع تر استفاده کند.

ریسک های سیاسی

با این وجود گروه هایی در هر دو طرف در مورد به کار بردن واژه پیروزی برای این توافقنامه تردید دارند. این توافقنامه می تواند ریسک های سیاسی جدی برای ایرانیان ایجاد کند که هزینه های سنگینی بابت تحریم ها پرداخت کرده اند. برخی نیز بر این باورند که تیم سیاست خارجی روحانی بیش از حد امتیاز داده است. از سوی دیگر آمریکا و رهبران گروه 1+5 نیز با فشار مواجه هستند.

این توافق هسته ای که از گزینه نظامی جلوگیری کرده و موجب عملی شدن یکی از وعده های روحانی شده است، می تواند سرمایه سیاسی رئیس جمهور جدید ایران را افزایش دهد. رضا مرعشی، مقام سابق وزارت امور خارجه ایران که هم اکنون رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی است می گوید: شش ماه پیش اغلب تحلیلگران ایران بر این باور بودند که چنین توافقی امکان پذیر نیست و دیپلماسی نمی تواند موفق شود. اما دستیابی به این توافق نشان داد که تغییر رئیس جمهور از تندرو به میانه رو تا چه اندازه می تواند در پیشبرد دیپلماسی موفق باشد.

ابراز تعامل

در توافقنامه امضاء شده، ایران به طور موقت غنی سازی 20 درصدی را متوقف می کند. غنی سازی 20 درصدی یکی از ابزارهای تعاملی ایران بود. با این وجود ایران هنوز می تواند غنی سازی 5 درصدی داشته باشد و فعالیت های سایت فوردو نیز کماکان ادامه خواهد داشت. البته این سایت ها دیگر باید هر روز پذیرای بازرسان بین المللی باشند. از سوی دیگر ایران در شش ماه پیش رو به مجموع 19 هزار و 500 سانتریفوژ خود اضافه نخواهد کرد و در عین حال 11 هزار سانتریفوژ نسل جدید را نیز فعال نمی کند. همچنین ایران ساخت صفحه های سوخت برای راکتور آب سنگین اراک را متوقف می کند. کری می گوید این گام شش ماهه یک بوته آزمون برای ایران به شمار می رود.

گامی بزرگ برای ایران

ظریف می گوید این یک دستاورد برای ایران است، چرا که مانع اعمال تحریم های جدید در شش ماه آتی شده و دسترسی ایرن به بخشی از اموال بلوکه شده را فراهم می کند. علاوه بر این بخشی از تحریم ها در فلزات ارزشمند و بخش پتروشیمی و قطعات یدکی هواپیما ها نیز لغو می شود. از سوی دیگر یک کوریدور انسانی تشکیل می شود که از طریق آن ارسال دارو و مواد غذایی آسان تر انجام می شود. 400 میلیون دلار کمک دولتی نیز برای شهریه دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در نظر گرفته شده است.  

مقامات آمریکایی این توافقنامه را یک برد توصیف می کنند چرا که به موجب آن گامی بزرگ از جانب ایران در جهت متوقف کردن پیشرفت برنامه های هسته ای برداشته می شود. ارزش مشوق های ارایه شده در این توافقنامه به ایران بین 6 تا 7 میلیارد دلار برآورد می شود. در این گام شش ماهه، تحریم های نفتی و بانکی دست نخورده باقی می ماند و  تنها تحریم های نفتی 30 میلیارد دلار هزینه برای ایران خواهد داشت.

با این وجود، ظریف امیدوار است با توافقنامه انجام شده، اعتماد از دست رفته دوباره ایجاد شود و این فصل غیر ضروری و غمگین به پایان برسد.

منبع: کریستین ساینس مانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 4 آذر 1392/ بازانتشار: جمعه 8 آذر 1392