در پشت پرده مذاکرات ژنو چه گذشت؟

 دیپلماسی ایرانی: نشستی که در اتاقی در هتل اینترکنتینانتال ژنو بین وزیر امور خارجه آمریکا و همتای فرانسوی اش برگزار شد به نحوی به قاطع تر شدن موضع غرب در قبال پرونده هسته ای ایران منجر شد، که دیگر این موضع برای مذاکره کنندگان ایرانی قابل پذیرش نبود.به گزارش گاردین، نشست شنبه شب جان کری، با لوران فابیوس،چرخشی دقیقه نودی در روند سه روز مذاکرات فشرده بین وزرای خارجه بود که تنها دستاورد آن اعلام تاریخ دور بعدی مذاکرات در ژنو بود.

فابیوس در مذاکراتی که در اتاق دولت هتل اینترکنتینانتال با وزیر امور خارجه آمرکیا داشت، بر دو موضع کلیدی در متن توافق مقدماتی با ایران تاکید کرد: در نظر نگرفتن هیچ تضمینی برای حق غنی سازی ایران و متوقف کردن فعالیت راکتور آب سنگین اراک. این راکتور در فاصله 130 مایلی جنوب غرب تهران واقع شده و پلوتونیوم تولید می کند.

به گفته یک مقام فرانسوی، کری به اندازه کافی اعتماد داشت تا آنچه فابیوس می گوید را بپذیرد. دو نکته ای که در سه صفحه پیش نویس توافقنامه وارد شد و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نمایندگی از شش کشور عضو گروه 1+5(آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) نیز با آن موافقت کرد.

این پیش نویس پیشنهادی شامل محدودیت هایی در ظرفیت غنی سازی ایران و دخایر اورانیوم غنی شده در مقابل تعدیل محدود تحریم ها نیز بود.

در ساعت 9 و 20 دقیقه شنبه شب، پیش نویس توافقنامه مقابل وزرای خارجه آلمان، انگلیس روسیه و معاون وزیر خارجه چین قرار گرفت. یک مقام فرانسوی در این زمینه اظهار داشت: کری در مقایسه با فابیوس برای ارایه این پیش نویس مشتاق تر بود و از آن حمایت می کرد. وزاری خارجهی گروه 1+5، نیز با این پیش نویس موافقت کردند و ساعت 10 و 50 دقیقه شب آن را مقابل محمد جواد ظریف ، وزیر خارجه ایران قرار دادند که به اتاق کنفرانس وارد شده بود.

ظریف با مشاهده این پیش نویس تاکید کرد که می خواهد اشاره ای به حق غنی سازی اورانیوم در ایران در این متن وجود داشته باشد. وی همچنین بر ادامه پروژه راکتور آب سنگین اراک تاکید و خاطرنشان کرد، نگرانی های بین المللی می تواند با محدود کردن فعالیت این راکتور، کاهش یابد.

اما 10 دقیقه صبح یکشنبه، تمامی طرف ها تصمیم گرفتند که برای مشورت به پایتخت های خود بازگردند و بار دیگر مدیران سیاسی تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و گروه 1+5، در تاریخ 20 نوامبر در ژنو تشکیل جلسه دهند. بر اساس این توافق این نشست در سطح وزیران برگزار نمی شود، مگر اینکه لازم باشد.

کری پس از بازگشت از ژنو در ابوظبی، انگشت اتهام خود را در مورد به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای به سوی ایران نشانه رفت. به گفته وی آمریکایی ها و فرانسوی ها برای امضاء توافقنامه آمادگی داشتند اما این ایران بود که گفت نمی تواند آن را بپذیرد.

اما ظریف برای واکنش نشان دادن به ادعای کری از تویتتر استفاده کرد. او در تویتتر خود نوشت: آقای وزیر، آیا این ایران بود که نیمی از طرح آمریکا را پنجشنبه زیر و رو کرد؟ و روز جمعه به طور علنی علیه آن سخن گفت؟ اشاره ای که به نظر می رسد به نقش فرانسه در مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 ، در ژنو باشد. ظریف در ادامه این توییت به پیچیدگی آنچه که در فاصله 6 بعدازظهر پنجشنبه تا 5 و 45 دقیقه بعدازظهر شنبه اتفاق افتاد اشاره کرد و گفت این روند اعتماد را از بین می برد.

این در حالی است که مقامات غربی می گویند اتحاد تنها در شب آخر مذاکرات ایجاد شد و زمان کمی برای واکنش طرف ایرانی باقی ماند. به این ترتیب بخش اعظمی از 60 ساعت دیگر مذاکرات به تلاش طرفین برای دستیابی به موضعی مشترک سپری شد.

ویلیام هیگ، وزیر خارجه انگلیس، که در این مذاکرات حضور داشت، گفت: باوجود اینکه هنوز شکاف هایی بین طرفین وجود دارد، می توان اختلاف نظرها را حل کرد. وی ادامه داد، نمی توانم مادامی که مذاکرات ادامه دارد، در مورد جزئیات صحبت کنم. اما می توانم بگویم که اغلب شکاف ها کمتر شده و در روند مذاکرات نیز کمتر خواهد شد.

این در حالی است که انگلیس به تازگی کاردار غیر مقیم خود را در ایران معرفی کرده است. کاردای برای سفارتی که از سال 2011 به دنبال حمله گروهی از معترضان به آن در تعطیلی به سر می برد. انگلیس پس از مذاکرات ژنو، مدیر کنونی میز ایران در وزارت خارجه را به عنوان کاردار غیر مقیم معرفی کرد.او اوایل ماه آینده به تهران سفر می کند و به این ترتیب نخستین دیپلمات انگلیسی پس از دو سال وارد ایران می شود.

مقامات غربی به این نکته اذعان دارند که باوجود تمامی اختلاف نظرها، پیشرفت هایی نیز در مذاکرات بوده است. یک دیپلمات عالی رتبه در این زمینه گفت: توافقی حاصل نشد اما مذاکرات به شکست هم نرسید. به گفته وی برآورد گروه از مذاکرات این است که زمان بیشتری لازم است و این تنها موضع فرانسه نیست.

یک دیپلمات غربی دیگر نیز می گوید:موضوع بسیار فنی تر و پیچیده تر از آن بود که در مدت چند روز حل شود. با این وجود حضور ناگهانی وزاری امور خارجه در ژنو به طور غیر واقع بینانه ای سطح توقع ها را بالا برد.

برخی گزارش ها به نقل از منابع ایرانی حاکی از آن است که کری در تور خاورمیانه ای خود بود که از وی خواسته شد در مذاکرات ژنو حضور یابد. سپس اشتون از او دعوت کرد و به این ترتیب دیگر وزرای خارجه گروه 1+5، نیز با شتاب زیاد خود را به کری در ژنو رساندند.

فابیوس نگران از توافق دوجانبه ایران و آمریکا نخستین وزیر خارجه ای بود که به ژنو رسید. اما چند ساعت بعد، موضع گیری هایی داشت که همه را غافلگیر کرد.

مارک هیبز، کارشناس هسته ای در موسسه بین المللی صلح کارنگی تایید می کند که فرانسه به طور ناعادلانه ای آماج حملات قرار گرفته است. به گفته وی ، پس از اینکه هیجان ها فرو بنشیند، نقش فرانسه سازنده تر به نظر خواهد رسید.

روشن است که فرانسه تنها طرفی نبود که در ژنو از نگرانی های همسایگان  ایران سخن گفت. اشتون نیز در برخی موضع گیر ی ها به نگرانی های اعراب، اسرائیل و دیگر کشورهای خاورمیانه در مورد برنامه های هسته ای ایران اشاره کرد که می تواند چرخه هسته ای به راه بیاندازد.

هرچند مذاکرات ژنو به نتیجه محسوسی نرسید، اما یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی که چند ساعت پس از پایان مذاکرات ایران و گروه 1+5، به تهران سفر کرده بود، توانست با علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به توافق برسد. صالحی و آمانو بر سر بازرسی از راکتور آب سنگین اراک و معدن گچین در بندرعباس به توافق رسیدند.

مارک هیبز در این زمینه می گوید: این توافق سطح نظارت ها را افزایش می دهد اما در تعدیل نگرانی های اساسی موثر نیست. او ادعا می کند که تهران توافق گسترده تر با آژانس را برای پیشرفت در مذاکرات با گروه 1+5، گروگان گرفته است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10