تندروها هشدار رهبری را جدی بگیرند

مهدی محتشمی، مدیر کل اسبق "آمریکای وزارت خارجه" و سفیر پیشین ایران در اتریش و یونان، معتقد است مذاکرات هسته ای ایران و غرب، هنوز چنانکه باید به عنوان یک موضوع ملی در داخل کشور جا نیفتاده است و همین امر موجب تضعیف تیم مذاکره کننده ایران از سوی گروه های سیاسی تندرو می شود.
وی با استقبال از موضع گیری رهبر انقلاب در حمایت از تیم مذاکرات هسته ای ایران، اظهار امیدواری می کند که هشدار رهبری به گروه های تندرو، موجب سکوت آنها و پرهیزشان از کارشکنی در دیپلماسی دولت روحانی شود.
گفتگوی عصر ایران با مهدی محتشمی پیش روی شماست.  
 

*چنانکه می دانید، دیروز رهبر انقلاب از تیم مذاکره کننده دولت در مذاکرات هسته ای، حمایت کردند. ابتدا تحلیل خودتان را از این موضع گیری مهم رهبری بفرمایید.

به نظر من، موضوع پرونده هسته ای ایران یک پرونده ملی است و فارغ از اینکه چه کسی این پرونده را در دست دارد و مدیریت می کند، چون با مصالح و منافع ملی کشور سر و کار دارد، باید اجماعی ملی در حمایت از مذاکره کنندگان ایرانی در برابر طرف خارجی وجود داشته باشد. طیف گسترده ای در خارج از ایران، از نتانیاهو و "بازهای آمریکا" تا کشورهای منطقه، وجود دارد که این ها به هیچ وجه خواهان حل و فصل پرونده هسته ای ایران، که تامین کننده منافع ملی ماست، نیستند.

 پرونده هسته ای ایران را می توان با ملی شدن صنعت نفت و یا حتی بالاتر از آن، با مذاکرات قطعنامه 598 قابل قیاس است. با توجه به شرایط امروز ایران، جمهوری اسلامی هیچ گاه موضوعی چنین مهم و استراتژیک را در دستور کار خودش نداشته است. با توجه به حجم گسترده مخالفت های بین المللی، که در صدد ممانعت از حل و فصل پرونده هسته ای ایرانند، منصفانه به نظر نمی رسد که در داخل هم هر کسی که از راه می رسد هر چه دلش می خواهد علیه تیم مذاکره کننده هسته ای ایران بگوید و اعضای آن را تضعیف کند.

 هر کسی که دلش برای این مملکت بسوزد، با هر گرایش سیاسی، اگر اهل انصاف باشد، چوب لای چرخ تیم هسته ای ایران نمی گذارد. این ها، چنانکه رهبری فرمودند، فرزندان این مملکت و این انقلابند.

 من آقای جواد ظریف را از سن 18 سالگی می شناسم. او در دامان یک خانواده بسیار متدین به دنیا آمده و رشد کرده، در بهترین مدارس اسلامی تحصیل کرده و همواره در داخل و خارج ایران درد حمایت از نظام جمهوری اسلامی را داشته و انسان بسیار مومن و متعبدی است. ظریف را همه دنیا به عنوان یک کارشناس برجسته می شناسند؛ کارشناسی که به لحاظ عقیدتی پای بند نظام جمهوری اسلامی است و در مقام عمل می داند چه کار دارد می کند.

 من به عنوان فردی که بیش از 25 سال از عمرم را در وزارت خارجه در مسئولیت های گوناگون بوده ام، با قاطعیت می توانم بگویم ظریف بهترین کارشناس وزارت خارجه است و در این موقعیت حساس، خدا تفضل کرده که او عهده دار این مسئولیت مهم شده است. تردید نباید کرد که آقای ظریف و همکارانش در مذاکرات هسته ای به هیچ وجه منافع و مصالح کشور را نخواهند فروخت و قطعاً حمایت درست، منطقی، علمی، فنی، حقوقی و سیاسی از منافع ایران در این پرونده خواهند داشت.

 به نظر من، رهبری با تشخیصی بسیار درست، معرفی صحیحی از تیم هسته ای ایران داشتند و امیدواریم که موضع گیری ایشان نقطه ختم و فصل الخطابی باشد بر مخالفت هایی که بسیاری از آنها محصول ناآگاهی از حساسیت این پرونده برای جمهوری اسلامی ایران است؛ مخالفت هایی که مانع از ایجاد وحدت ملی ای می شود که لازمه تقویت تیم مذاکره کننده ایران است.

*منهای مخالفان ایدئولوژیک مذاکره ایران و آمریکا، ظاهراً عده ای هم در داخل به دلیل حمایت از منافعشان مخالف مذاکره و رابطه ایران و آمریکا هستند. این ها چه کسانی هستند و دقیقاً چه منافعی در این مخالفت دارند؟

من نمی خواهم پرونده هسته ای ایران را با بحث مذاکره ایران و آمریکا کاملاً در یک راستا قرار دهم. اما واقعیت این است که ما امروز در مذاکرات هسته ای با مجموعه ای از جریانات مخالف مواجهیم که سردمداری و رهبری آنها با آمریکاست. یعنی در کنار آژانس و1+5، دولت آمریکا هم جایگاه ویژه ای در این اختلاف مهم دارد.

 البته دولت آمریکا هم مجموعه ای یکدست نیست. یک طیف است که لایه های گوناگونی دارد؛ از مخالف سرسخت ایران تا نیروهای ملایم تر. درباره مخالفان داخلی، من نمی گویم که مخالفت همه آنها یک آبشخور دارد. برخی از این ها کسانی هستند که از سر دلسوزی بر این باورند که منافع ایران از رهگذر این مذاکرات تامین نمی شود. این وظیفه تیم مذاکره کننده و وزارت امور خارجه است که به اندازه کافی گزارش بدهد و روشنگری کند. یعنی تا جایی که امکان دارد این مخالفان داخلی را توجیه کند که این مذاکرات در راستای تامین منافع کشور است.

 اما ممکن است کسانی هم باشند که مخالف مذاکره و رابطه ایران و آمریکا نباشند؛ بلکه فقط مخالف حل شدن این مشکل تاریخی به دست رقیب داخلی شان باشند. این ها دچار تنگ نظری اند و به همین دلیل نمی خواهند به دولت روحانی اجازه دهند از این فرصت پدیدآمده برای حل مشکلات ایران و آمریکا استفاده کنند.

اما گروه سوم کسانی هستند که اساساً تمایل و علاقه ای به رهایی مملکت از مشکلاتی که هیچ دلیلی بر وجود آنها نیست و می توان آنها را از طرق دیپلماتیک و صلح آمیز حل و فصل کرد، ندارند. شاید منافع این گروه در گرو حفظ وضع موجود باشد. یعنی می خواهند کشور همیشه درگیر این مشکلات باشد و رنگ آسایش را نبیند.

*حفظ وضع موجود منافع اقتصادی برای این گروه دارد؟

این منافع لزوماً اقتصادی نیست. ولی حتماً منافع اقتصادی هم دارند. اگر روابط ایران با کشورهای تحریم کننده عادی شود و بازارهای بیشتری به روی ما باز شود، آیا این احتمال وجود ندارد که عده ای که الان اقتصاد و تجارت ما را به سمت بازارهای خاص کانالیزه کرده اند، منافعشان را از دست بدهند؟ علاوه بر منافع اقتصادی، به نظر می رسد که منافع سیاسی داخلی و خارجی این عده هم اقتضا می کند که وضع موجود حفظ شود.

*یعنی می توان گفت بخشی از کسانی که در هشت سال گذشته از مثلاً واردات گسترده برخی کالاها از کشورهایی خاص بهره مند بوده اند، الان نگران باز شدن بازارهای غربی به روی ایران در اثر بهبود روابط ایران و غرب هستند؟

 اگر ما ساختار صحیحی داشتیم که به ما قدرت ارزیابی می داد که در این هشت سال گذشته، چه کسان و گروه هایی یک شبه به ثروت های هنگفت دست یافتند و از رانت های بزرگی برخوردار شدند، می شد پاسخ دقیق تری به این سوال داد. به هر حال، الان کسانی در جامعه ما وجود دارند که وزن اقتصادی بسیار بالایی پیدا کرده اند در حالی که هشت سال پیش، از این حیث، اصلاً قابل اعتنا نبودند.

 این وزن اقتصادی نوظهور، محصول استفاده یا سوء استفاده آنها از شرایط کشور در هشت سال گذشته است. این افراد جزو کسانی هستند که از بزرگترین امکانات این مملکت بهره مند شده اند و رانت خواری این ها تبدیل به فسادی گسترده و اظهر من الشمس شد که امروز اثرات و مشکلات آن در جامعه ما به خوبی محسوس است.

 یقیناً این جریان ها از شرایط هشت سال گذشته منتفع شده اند و به همین دلیل حاضر نیستند ساز و کارها عوض شود، قوانین و مقررات شفاف شود و کانال های مناسبات تجاری ما متنوع شود. این ها به همین دلیل از وضع موجود دفاع می کنند و مخالف بهبود روابط ایران و جهان غرب هستند. این گروه ها قطعاً از پشتیبانی های سیاسی هم برخوردارند. در هر صورت، وضع موجود که مطلوب این گروه هاست، به ضرر مصالح و منافع ملی است.

*شما درباره مجاری اقتصادی سودمند برای این گروه ها، که محصول تخریب رابطه ایران و غرب است، تحلیلی دارید؟ یعنی در شرایط موجود، دقیقاً از کدام کانال های اقتصادی سود می برند؟

من نمی خواهم تمام بار وضع نابسامان مناسبات ایران و غرب را بر دوش این یک عده بگذارم ...

*بله، تلاش این گروه ها برای حفظ منافع اقتصادی شان یکی از علل کارشکنی در روند بهبود رابطه ایران و غرب است. ولی سوال من این بود که شما درباره ماهیت همین علت کمی بیشتر توضیح دهید.

در میان مجموعه عناصر و عواملی که این وضع را بوجود آورده اند، این گروه ها به محض اینکه تحولی رخ می دهد و روند مثبتی پدید می آید، ناگهان فضا را تیره و تار می کنند. آن قدر تبلیغات مسموم رواج می یابد که آدم های خارج از این گروه ها نیز تحت تاثیر قرار می گیرند و با فضای ایجادشده توسط آنها همراهی می کنند. این قدرت تبلیغاتی آن قدر بالاست که رهبری نیاز دیدند که به آنها هشدار دهند که مراقب رفتارها و موضع گیری هایشان باشند تا خط این منفعت طلبان کور شود.

*شما فکر می کنید هشدار رهبری بر رویه و مشی عملی این گروه ها تاثیری بگذارد؟

من امیدوارم که این هشدار اثرگذار باشد. امیدوارم آن کسانی که هنوز نیت پاک دارند و آلودگی های اقتصادی پاره ای از مدافعان وضع موجود را ندارد، خط خودشان را از این افراد و گروه ها جدا کنند و بازیچه دست بازیگرانی که آگاهانه علیه دیپلماسی دولت روحانی فعالیت می کنند، واقع نشوند.

ولی جدا از این، من معتقدم ما نیاز به ساز و کارهای قوی تری داریم تا موضع مذاکرات هسته ای واقعاً به عنوان یک موضوع ملی در کشور جا بیفتد و طوری برخورد کنیم که کسانی که علیه تیم مذاکره کننده ایران فضاسازی می کنند، اجازه چنین تحرکاتی پیدا نکنند و در جامعه منزوی شوند. اگر چه این کار، بسیار سخت است ولی ناشدنی نیست و باید انجام شود؛ چرا که بسیاری از مصالح عمومی کشور ما، از جمله وضعیت اقتصادی کشور، موکول و منوط به این است که ما این پرونده را به نحوی حل و فصل کنیم که حداکثر منافع مان تامین شود. ما چاره ای نداریم جز اینکه با عزمی ملی پشت سر مذاکره کنندگان ایرانی بایستیم و از آنها حمایت کنیم.     

*نصب بیلبورد علیه مذاکره ایران و آمریکا، به نظر شما مصداق کارشکنی بود و چوب لای چرخ دولت گذاشتن؟

یقیناً وزارت امور خارجه و کسانی که در کُنه مذاکرات هستند، تلاش می کنند فضایی ایجاد کنند که رهبری از آن به عنوان "نرمش قهرمانانه" یاد کردند. نصب آن بیلبوردها در راستا و در چارچوب چنین سیاستی نمی بینم. من نه تنها این اقدامات را کارساز نمی دانم بلکه اعتمادسوز می دانم که هیچ کمکی به تیم مذاکره کننده ایران نمی کند.

*بعد از گفتگوی تلفنی روحانی و اوباما، مواضع مقامات دولتی آمریکا، از اوباما و جان کری تا وندی شرمن، ظاهراً نقش زیادی در گشودن دست افراطیون داخلی علیه دیپلماسی دولت روحانی داشت. موافقید؟

بله، موضع گیری اوباما در گفتگو با نتانیاهو جنبه تخریبی داشت و به نوبه خودش اعتمادسوز بود. ولی فراموش نکنید که دقیقاً پس از سفر آقای روحانی به نیویورک، نتانیاهو به نیوریورک سفر کرد و با جوسازی گسترده ای که زمینه اش به شدت در آمریکا وجود دارد، تلاش کرد تا به نوعی فضای مثبت ناشی از سفر روحانی را تخریب کند. حالا اگر ما هم در داخل بخواهیم دستاورد سفر آقای روحانی به نیویورک را از بین ببریم، هیچ کمکی به خودمان نکرده ایم. بنابراین باید مراقب اظهارنظرهایمان باشیم.

ضمناً فراموش نباید کنیم که الان دولت آمریکا در تلاش است تا تحریم های جدیدی از سوی کنگره علیه ایران وضع نشود؛ در حالی که قبلاً دولت آمریکا همیشه مبدع و پیشگام این تحریم ها بود. در واقع دو نکته را باید لحاظ کرد. یکی اینکه، بخشی از حرفهای مقامات دولت آمریکا، مصرف داخلی دارد و یا برای آرام کردن اسرائیلی هاست.
دوم اینکه، خود دولت آمریکا هم با یک جاده باز مواجه نیست. این دولت هم مشکلاتی در خود آمریکا دارد که به او اجازه نمی دهد تخته گاز به سوی عادی کردن رابطه اش با ایران حرکت کند.

 همچنین دولت آمریکا برای عادی کردن رابطه با ایران، مشکلاتی در خارج از کشورش نیز دارد. یعنی علاوه بر مخالفت اسرائیل، با مخالفت کشورهای دیگری هم در منطقه خاورمیانه مواجه است. رفتارهایی که عربستان سعودی اخیراً از خودش بروز می دهد، نشان دهنده نارضایتی علنی آنها از احتمال بهبود رابطه ایران و آمریکاست.

*درباره واکنش آقای ظریف به آن تیتر کیهان چه نظری دارید؟ به نظر می رسد واکنش پخته و سیاستمدارانه ای نبود. یعنی دلیلی نداشت ظریف بر روی فیس بوکش بنویسد با تیتر کیهان کارم به دکتر کشید!

آقای ظریف فکر نمی کرد شاهد بی صداقتی باشد. سخنی که به او نسبت داده شده بود، نادرست و تحریف شده بود. او انتظار نداشت با چنین برخوردی مواجه شود. دلیل این غافلگیری هم این بود که آقای ظریف قبلاً کمتر با سیاست داخلی سر و کار داشته.

به هر حال آقای ظریف باید صبر و تحمل بیشتری نسبت به واکنش های داخلی داشته باشد و در این زمینه کمی آبدیده تر شود. اما یقیناً آقای ظریف با صداقت کامل پا در این راه گذاشته و هر اقدامی که در راستای حل و فصل پرونده هسته ای ایران انجام دهد، با هماهنگی مقامات ارشد کشور است. صداقت ظریف، که رهبری هم بر آن صحه می گذارند، وقتی با بی صداقتی دیگران جواب داده شد، تا حدی موجب یکه خوردن و نارضایتی او شد.