از عمرو موسی سکولار تا مبارک ایران ستیز

دیپلماسی ایرانی: دوست و دشمن عرب ایران را بشناسید، مجموعه تازه ای است که در آن تلاش می شود دوستان و دشمنان عرب به استناد اظهارات، حرف های درگوشی و خصوصی شان با مقامات مختلف، ایده ها، نظریاتشان و اسناد مختلف منتشر شده مثل ویکی لیکس به خوانندگان معرفی شوند. البته بدیهی است که تعریف و توصیفی که از افراد در این مجموعه می شود، مطلق نیست و نمی توان به صرف آن گفت که فلان فرد دوست یا دشمن ایران است. به ویژه که در دنیای سیاست مصالح حرف اول را می زنند و افراد در خور وضعیت و جایگاهشان و آن چه در آن مقطع فکر می کنند، فورا از دوست به دشمن و از دشمن به دوست تبدیل می شوند که نمونه های آن در تاریخ فراوان است. در این جا ششمین بخش از این مجموعه در اختیارتان قرار می گیرد:

عمرو موسی، دوست سکولار ایران

عمرو موسی، دبیر کل سابق اتحادیه عرب و وزیر امور خارجه اسبق مصر در بسیاری از محافل ایرانی چندان به عنوان دوست ایران شناخته نمی شود. اما وی نخستین فردی در میان اعراب است که رسما پیشنهاد توسعه اتحادیه عرب و عضویت ایران و ترکیه را در آن داد. او همچنین از چهره های مشهور عربی است که از اسرائیل تنفر بسیار دارد و در زمانی که وزیر امور خارجه مصر بود فعالیت های او باعث ایجاد تنش در روابط قاهره با تلاویو شد. موسی همچنین از جمله افرادی است که به شدت از برنامه هسته ای ایران دفاع می کند و معتقد است که هسته ای شدن ایران در حالی که اعراب نمی توانند هسته ای شوند فرصتی طلایی برای اعراب است که می توانند با متحد شدن با ایران در برابر اسرائیل بایستند. وی در سال 2006 در میزگردی که شبکه بی بی سی ورلد ترتیب داده بود به اظهارات شیمون پرز، رئیس جمهوری رژیم صهیونیستی که هسته ای شدن ایران را خطری برای منطقه می دانست، به شدت تاخت و گفت که خطر منطقه نه ایران هسته ای که تنها به دنبال استفاده از تکنولوژی صلح آمیز هسته ای است بلکه اسرائیلی است که ده ها کلاهک هسته ای در اختیار دارد و حاضر نیست به کسی پاسخگو باشد. موسی در زمانی که وزیر امور خارجه مصر بود نیز تلاش کرد روابط تهران و قاهره را بهبود بخشد که بعد از کناره گیری از این سمت در محافل خصوصی گفت که تنها عامل بازدارندگی در گسترش روابط ایران و مصر نظر شخصی حسنی مبارک است.

عمرو موسی متولد 3 اکتبر 1936 در قاهره است. وی در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمده که پدرش سابقه حضور در حکومت مصر را دارد. عمرو موسی فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه قاهره است. موسی مسلمان سکولار است و فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه قاهره و برای مدت کوتاهی نیز وکالت می کرده است. او در سال 1958 به دستگاه دیپلماسی مصر پیوست. در دوره ای مدیر اداره روابط خارجی مصر بود، پس از آن سفیر مصر در هند شد و در سال 1977 مدیر کمیته بین الملل وزارت امور خارجه مصر و در سال 1990 نماینده مصر در سال زمان شد. از سال 1991 تا 2001 وزیر امور خارجه مصر شد و از سال 2001 تا 2011 ریاست اتحادیه عرب را بر عهده گرفت. آغاز بهار عربی و رسیدن آن به مصر با پایان دوران ریاستش بر اتحادیه عرب هم زمان بود.

وی در سال 2012 در انتخابات ریاست جمهوری مصر نامزد شد که در کمال ناباوری ناظران شکست سنگینی خورد. وی در حکومت انتقالی پس از دوران اخوان المسلمین مسئول بازبینی و تدوین قانون اساسی مصر شد. در زمان حکومت اخوان المسلمین اخوانی ها علیه او بسیار فعالیت کردند و او نیز از مخالفان سرسخت آنها شد.

دیپلماسی ایرانی در تاریخ  با او مصاحبه اختصاصی ای داشته است که این مصاحبه را از این جا می توانید بخوانید.

حسنی مبارک، دشمن جمهوری اسلامی

محمد حسنی مبارک، رئیس جمهوری اسبق مصر که بیش از 30 سال بر این کشور حکومت کرد از جمله مقام های عالی رتبه عربی بود که با ایران خصومت داشت. بارها مقام های جمهوری اسلامی ایران و حتی مقام های مصری به ویژه وزرای امور خارجه این کشور در دوره های مختلف تلاش کردند که روابط ایران و مصر را حسنه کنند که هر بار شخص مبارک به بهانه ای سنگ اندازی کرد. حتی گفته می شد عمر سلیمان، رئیس اسبق سازمان امنیت مصر نیز در برهه ای تلاش کرد که تحولی در روابط ایران و مصر ایجاد کند که شخص مبارک با آن مخالفت کرد.

پس از سقوط صدام حسین و حمله امریکا به عراق در سال 2003 رویکرد خصمانه مبارک به ایران شدیدتر شد تا آن جا که هم صدا با رهبران طایفه ای عرب منطقه می گفت ایران به دنبال ترویج تشیع در جهان عرب است. مبارک به رغم این که سکولار بود از ترویج تشیع در مصر به شدت می ترسید. تا آن جا که یک بار در مصاحبه ای گفت: «در مصر شیعه وجود ندارد بیهوده به دنبال شیعیان مصر نگردید.» وی در طول دهه اول از هزاره سوم فشارهای بسیاری را به شیعیان می آورد و بسیاری از شخصیت های شیعی را دستگیر کرد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که خودداری وی از نزدیکی به ایران تحت تاثیر فشار اسرائیلی ها و امریکایی ها صورت می گرفت.

حسنی مبارک در 4 می 1928 در کفر المصیلحه در استان منوفیه مصر در یک خانواده فقیر به دنیا آمد. همانند بسیاری از خانواده های فقیر مصری در آن زمان وارد ارتش شد و از افسران عالی رتبه نیروی هوایی در زمان جمال عبدالناصر و انور سادات بود. هم عصران او می گویند از ویژگی های او گوش به فرمانی اش در برابر مقام های مافوقش بود. وی از 1950 تا 1975 عضو نیروی هوایی مصر بود.

در پایان جنگ یوم کیپور در اکتبر ۱۹۷۳، به خاطر موفقیت نیروهای تحت امرش در دفاع از مصر و نبرد با اسرائیل از وی به عنوان "قهرمان ملی" یاد می شد و به مقام فرماندهی نیروی هوایی مصر ارتقا یافت. در اواخر دوران انور سادات در کمال حیرت مقام های عالی رتبه مصری مورد توجه وی قرار گرفت تا آن جا که او را به فرماندهی نیروی هوایی و سپس به معاونت ریاست جمهوری منصوب کرد.

حسنی مبارک پس از ترور انور سادات  در ۶ اکتبر ۱۹۸۱ به ریاست جمهوری مصر رسید. پس از آن نیز سه بار در انتخابات ریاست جمهوری بدون این که رقیبی در برابرش باشد به پیروزی رسید. البته برادرش یکی از رقبای وی بود که به شدت با او برخورد کرد و در همان ابتدای دهه هشتاد زمینه های اخراجش از مصر را فراهم کرد. در حال حاضر برادرش به عنوان بازرگان در آلمان مقیم است.

در سال ۲۰۰۵ میلادی برای چهارمین دوره پیاپی در برابر موجی از انتقادها به ریاست جمهوری مصر انتخاب شد. در ماه ژانویه و با آغاز بهار عربی در تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ میلادی، از مقام ریاست جمهوری استعفا و قدرت را به شورای عالی نیروهای مسلح مصر واگذار کرد. وی در طول سی سال ریاست جمهوری خود، حالت فوق العاده را که از زمان جنگ شش روزه برقرار شده بود، حفظ کرد و سیاست خارجی انور سادات در رابطه با صلح با اسرائیل را ادامه داد.

در دوره زمام داری حسنی مبارک، آزادی مطبوعات در مصر از اکثر همسایگانش بیشتر بود. اقتصاد مصر توسعه یافت و با ایجاد تنوع در آن، سهم بخش خصوصی در تولید ناخالص داخلی از سهم بخش دولتی پیشی گرفت که البته بسیاری دلیل آن را نه رشد طبیعی بلکه رانت خواری های گسترده در کشور می دانستند. اگر چه همچنان فقر نیز بیداد می کرد.

همسر مبارک سوزان نام دارد و دو فرزندش جمال و علا از جمله چهره های متنفذ دوران وی بودند که سودای جانشینی پدر را داشتند و در حال حاضر ناکام های سیاسی مصر جدید محسوب می شوند. اکنون مبارک به همراه فرزندانش به اتهام های متعدد در زندان به سر می برد و دادگاهشان همچنان ادامه دارد. محمد حسنین هیکل بعد از کناره گیری مبارک از قدرت کتابی را با عنوان "مبارک، از تریبون تا میدان" منتشر کرد که درباره زندگی مبارک بود که دیپلماسی ایرانی به طور مرتب هر هفته آن را ترجمه و انتشار داد.