آغاز کارشکنی روسیه در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران

در شرایطی که بر خلاف دوره های پیشین مذاکرات هسته ای، دور اخیر گفت و گوهای ایران و ۱+۵ در ژنو با استقبال مشترک ایران و غرب روبه رو شده و چشم انداز موفقیت از هر زمان جدی تر جلوه می کند، به نظر می رسد، روسیه روندی متفاوت در پیش گرفته؛ روندی که چندان با ادعای این کشور، مبنی بر تلاش برای توافق بر سر موضوع هسته ای ایران همخوانی ندارد.

به گزارش «تابناک»، آخرین دور مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ در ژنو، در فضایی مثبت پایان یافت و در رخدادی بی سابقه، دو طرف موفق به صدور بیانیه ای مشترک درباره این مذاکرات شدند؛ افزون بر این، در این دور از مذاکرات همه طرف های غربی نیز نسبت به موفقیت مذاکرات ابراز خوش بینی ـ هرچند محتاطانه ـ کردند، ولی در این میان، برخی موضع گیری های دولت روسیه، بسیار تأمل برانگیز است.

در این راستا، تنها ساعاتی پس از پایان مذاکرات و در میان همه اظهارنظرهای مثبت مقامات غربی، سرگئی ریابکف، معاون وزارت خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد این کشور در گروه ۱+۵ طی اظهاراتی گفت: مذاکرات ژنو تضمین کننده پیشرفت های بعدی نیست.

وی همچنین با بیان اینکه «مذاکرات می توانست بهتر باشد»، گفت نتایج از آنچه در آلماتی داشتیم بهتر است، ولی این پیشرفت های بعدی را تضمین نمی کند و دلیلی ندارد دست بزنیم و تشویق کنیم.

مذاکره کننده ارشد روسیه در بخش دیگری از سخنانش گفت: فاصله میان مواضعی که ایران و قدرت های جهانی در زمینه برنامه هسته ای تهران در پیش گرفته اند، می تواند با کیلومتر اندازه گیری شود، در حالی که پیشرفتی را که ما به دست آوردیم، می توان با چند قدم اندازه گیری کرد».

ریابکف «سطح پایین اعتماد» میان دو طرف را از جمله عوامل عدم پیشرفت و موفقیت مذاکرات دانست.

اندکی پس از این اظهارات، وزارت خارجه روسیه ـ احتمالاً با دیدن واکنش های متفاوت غرب ـ تلاش کرد به نوعی ماجرا را جمع و اظهارات ریابکف را تعدیل کند. در این راستا، «الکساندر لوکاشویچ»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در یک کنفرانس خبری درباره مذاکرات ایران در ژنو گفت: «من اهمیت این دور از گفت وگو ها را دست کم نمی گیرم. به باور ما، هرچند این مذاکرات بسیار دشوار بود، بسیار بسیار دلگرم کننده نیز بود».

اما آن گونه که به نظر می رسد، این «دلگرمی» چندان هم با دوام نبوده، زیرا امروز بار دیگر ریابکف طی اظهاراتی، به بیان مواردی پرداخته که می تواند بالقوه به مذاکرات و به ویژه موضع جمهوری اسلامی ایران زیان رساند.

به نوشته «بلومبرگ»، ریابکف اظهار داشته، شاید ایران و قدرت های جهانی به توافقی دست یابند که بر پایه آن، ایران اجازه یابد، اورانیوم را تا سطح ۵ درصد غنی کند.

وی گفته: «در میان شش قدرت، غنی سازی بالای ۵ درصد همواره موضوع تمرکز بوده، زیرا برنامه هسته ای ایران همچنان در حال توسعه است».

ریابکف همچنین بار دیگر موضوع «بی اعتمادی» میان ایران و طرف مقابل را مطرح کرده و گفته: «در نبود اعتماد میان دو طرف، ما باید بر موضوعاتی تمرکز کنیم که بیشترین نگرانی را ایجاد می کند».
 
این اظهارات ریابکف به ویژه از آن جهت قابل توجه است که بنا بر اعلام وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، همه طرف های حاضر در مذاکرات ژنو توافق کرده بودند، محتوای گفت و گو ها محرمانه بماند و درباره هیچ بخشی از آن در عرصه عمومی و رسانه ای سخنی به میان نیاید.
به این ترتیب، در شرایطی که تاکنون حتی آمریکایی ها نیز به تعهد خود در این زمینه پایبند مانده و درباره محتوای مذاکرات و یا شکل و مضمون توافق احتمالی هیچ سخنی نگفته اند، این موضوع که مسکو آشکارا درباره یکی از مهم ترین ابعاد مذاکرات (سطح غنی سازی) موضع گیری و اظهارنظر می کند، بسیار قابل تأمل است.

هرچند بیان این موضوع از سوی ریابکف می تواند صرفاً گمانه زنی ها یا ایده آل های روسیه باشد ـ که به احتمال زیاد نیز چنین است ـ بیان این موضوع از سوی «مذاکره کننده ارشد» روسیه در گروه ۱+۵ می تواند پیامدهای بسیار مهمی برای کلیت مذاکرات داشته باشد.

بی گمان مقامات روس از این موضوع به خوبی آگاهند که صحبت و پیش داوری درباره موضوع سطح غنی سازی در ایران، می تواند از یک سو موضع ایران را در مقابل ۱+۵ تضعیف کرده و از سوی دیگر و از جنبه داخلی، حرف و حدیث هایی را درباره محتوای پیشنهاد هسته ای دولت ایران به دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر، تأکید پیاپی بر وجود «بی اعتمادی» میان ایران و ۱+۵، موضوعی است که می تواند به بر هم خوردن جو روانی مذاکرات منجر شده و همچنین بر افکار عمومی بین المللی نیز تأثیر منفی گذارد.

گفتنی است، روسیه پیش از این و در دوره های پیشین مذاکرات هسته ای نیز مشابه این کارها را انجام داده بود؛ برای نمونه، در مواردی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور اعلام کرده بود که ایران با توقف غنی سازی ۲۰ درصدی موافق است. به این ترتیب، این موضع روسیه در قبال مذاکرات، موضوع جدیدی نیست و فقط به تازگی تقویت شده است.

به هر حال، بار دیگر مجموعه این عوامل این گمانه را جدی مطرح می کند که گویا روسیه بر خلاف آنچه نشان می دهد، چندان هم از توافق بر سر موضوع هسته ای ایران خرسند نخواهد شد. هر چه باشد، ضعیف شدن یک رقیب بالقوه منطقه ای (به طور خاص در عرصه صدور انرژی) و حفظ ابزاری برای چانه زنی در مقابل غرب، موضوعی است که می تواند روسیه را به حفظ وضع موجود در موضوع هسته ای ایران متمایل سازد.