وقتی دیپلماسی به کمک بازار نفت آمد

دیپلماسی ایرانی: چرخ بازار نفت ایران هم با دیپلماسی می چرخد.  آژانس بین المللی انرژی در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد صادرات نفت ایران در ماه سپتامبر 180 هزار بشکه در روز نسبت به ماه قبل از آن افزایش یافته است. ایران در ماه سپتامبر، روزانه یک میلیون و ۱۷۰ هزار بشکه صادرات نفت داشته است، در این گزارش علت افزایش صادرات نفت ایران را خرید بیشتر نفت توسط هند و چین در ماه گذشته دانسته است. اما این آژانس می گوید که باوجود افزایش صادرات،تولید نفت ایران در ماه سپتامبر نسبت به ماه قبل آن تا ۱۰۰ هزار بشکه کاهش یافته و به رقم دو میلیون و ۵۸۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است. سعید لیلاز، تحلیلگر مسائل اقتصاد و انرژی در گفتگوی خود با دیپلماسی ایرانی بر این نکته تاکید کرده است که یکی از علت های عمده افزایش صادرات نفت ایران تغییر در دیپلماسی ایران است، او به بررسی وضعیت تحریم های نفتی و رقابت امریکا با کشورهای صادرکننده نفت پرداخت.

آژانس جهانی انرژی در تازه ترین گزارش ماهانه خود از افزایش روزانه ۱۸۰ هزار بشکه صادرات نفت خام ایران در ماه گذشته نسبت به ماه پیش از آن خبر داد. دلیل اصلی این افزایش صادرات را در چه می دانید؟

تغییر استراتژی و دیپلماسی در ایران تاثیرات خود را حتی پیش از آنکه مذاکرات در آژانس بین المللی انرژی اتمی و یا با گروه 1+5 بر سر مسائل هسته ای آغاز شود،  گذاشته بود. این مساله نشان دهنده آن است که اگر ایران تنها رویکرد خود را در دیپلماسی تغییر دهد و در داخل به سمت وفاق و بهبود اقتصاد ملی پیش رود، دیگر مجبور نخواهیم شد امتیازات ژئوپولتیک غیرشرافتمندانه به غرب دهیم. منشا اصلی تمامی مشکلات اقتصادی از سوء مدیریت داخلی بوده و در  حال حاضر این افزایش صادرات به روشنی نشان می دهد که دلیل اصلی چه بوده است. بنابراین چند عامل را می توان نام برد:

1.     بهبود دیپلماسی

2.     بهبود عملکرد در حوزه نفت

3.     بهبود در حوزه بازاریابی

این میزان افزایش صادرات نفت چشمگیر است که اگر در ماه ستپامبر حدود 200 هزار بشکه افزایش صادرات داشته ایم، سبب روزانه بین 15 تا 18 میلیون دلار درآمد اضافی شده و این میزان برای یک ماه حدود 600 میلیون دلار خواهد بود که میزان قابل توجهی است.

در گزارش ها آمده است که در حال حاضر ایران یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان نفت به کشورهای هند و چین است، آیا مشکلات مبادلات نفتی ایران همچون بیمه نفتکش ها حل شده است؟

هنوز این مشکلات وجود دارد، اما دولت هند و ایران همانند ژاپن باید قاعدتا قادر باشند که این کشتی ها را بیمه کنند به دلیل آنکه خطری این کشتی هارا تهدید نمی کند و هیچ گاه در طول 10 گذشته خلیج فارس تا این میزان از شرایط جنگی دور نبوده است. بنابراین این مساله موضوعی کاملا فرعی است.

وضعیت تحریم های ایران چه مسائلی را در برمی گیرد و در چه مرحله ای قرار دارد؟

به نظر می رسد تحریم ها همچنان ادامه دارد. چراکه بارها گفته ام اجماعی که در صحنه بین المللی با محوریت ایران حول محور واشنگتن ایجاد شده در طول تاریخ بی سابقه است. یعنی کشوری همچون امریکا توانست چنین اجماعی را ایجاد کند و دلیلش آن بود که ایران به چنین اجماعی کمک می کرد. در حال حاضر کاملا می توان به این موضوع پی برد که به چه راحتی می توان این اجماع را شکست و آن جامعه جهانی که رهبر معظم انقلاب گفته بودند دورغ است، ثابت شد که دورغ است و عنیت چنین جامعه ای را احمدی نژاد تجسم داد، در حالیکه دورغ بود. در جامعه امروز ایران فردی نیست که به تحریم ها کمک کند و به قول محمدجواد ظریف فردی که تصور می شد به تحریم ها کمک می کند اکنون رفته است.

بنابراین تحریم های نفتی به همان شدت برقرار است اما  حمایت کشورها از این تحریم ها  به دیپلماسی ایران، به شکاف هایی که وجود داشت و به منافع خود آن کشورها  بستگی داشت و ایران با اظهارنظرها و رفتارهایی که در صحنه بین المللی و داخلی از خود نشان می داد این بهانه را فراهم کرد تا اجماع جهانی حاصل شود، وگرنه منافع کشورها با یکدیگر بسیار متفاوت است. همانطور که شاهد بودیم حتی دولت آلمان حاضر نشد در تحریم ها یا فشار نظامی بر سوریه شرکت کند، در حالیکه سوریه به هیچ وجه با ایران قابل مقایسه نیست.    

شرکت هایی همچون توتال و شل صحبت از علاقه برای بازگشت به همکاری با ایران کرده اند که شرط آن را لغو تحریم ها گذاشته اند. آیا صحبتی در جهت لغو تحریم های مرتبط با نفت ایران شده است؟

بله، به نظر می رسد که ایران در طول 10 سال گذشته تا این اندازه به حل مساله نزدیک نبوده است. البته درست است که هنوز راه بسیار طولانی در پیش رو قرار دارد.

در گزارش آژانس آمده است که با وجود افزایش صادرات، ایران با کاهش تولید نفت مواجه بوده است، دلیل آن را در چه می دانید؟

این موضوع ربطی به تحریم ها و مسائل بین المللی ندارد و مشکل داخلی است.

در گزارش آژانس جهانی انرژی صحبت از این شده است که امریکا سال آینده به یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان نفت دنیا تبدیل خواهد شد. آیا امریکا قادر به رقابت با کشورهایی که سالیان سال است تولیدکننده نفت هستند، خواهد بود؟

من معتقد به سازمانی به نام اوپک نیستم، اما می دانم که تولید نفت امریکا چنان با سرعت در حال افزایش است که تصویر ژئوپولتیک بازار نفت را به زودی بهم خواهد زد. همین که بدون نفت ایران، قیمت نفت خام جهانی حدود100 یا 105 دلار است نشان دهنده آن است که نقش امریکا در حال گسترش می باشد.  

حضور امریکا چه تاثیری بر صادرات نفت اعضای اوپک خواهد داشت؟

تاثیر زیادی خواهد داشت، چراکه یک میلیون بشکه کم یا زیاد شدن تقاضا در روز در این بازار تعیین کننده و بر قیمت تاثیرگذار است.

یعنی امریکا می تواند رقبای خود را از صحنه خارج کند؟

 می تواند قیمت جهانی نفت خام را به تدریج کاهش دهد و پس از آن در چند سال آینده اگر این کاهش قیمت از میزانی عبور کند، شاهد خواهید بود که رقبا به طوریکه ازنظر اقتصادی برای آنها بسیار گران تمام خواهد شد، از صحنه خارج شوند. اما در حال حاضر و در شرایط کنونی خیر. به نظر می رسد اگر قیمت نفت به بشکه ای 80 دلار و پایین تر برسد شاهد خروج برخی از بازیگران نفتی از صحنه خواهیم بود. به هر حال دنیا با مازاد عرضه روبروست. اصل 110 تا 150 دلاری قیمت نفت موجب شد تا به اندازه ای حجم سرمایه گذاری ها درحوزه نفت  و گاز افزایش پیدا کند که در سال های آینده باید شاهد افت شدید قیمت و افزایش تولید باشیم. فراموش نکینم که هم روسیه تصمیم به افزایش تولید نفت خود گرفته و عراق و امریکا و ایران نیز در این فکر هستند. مجموع برنامه ای که این کشورها در سر دارند نزدیک 10 میلیون بشکه در روز است که این رقم معادل حدود  12 درصد مصرف کل جهان است و این میزان غیر از مصرف گاز است.

آیا با این تفاسیر امریکا می تواند جای ایران را در بازار نفت برای کشورهایی که واردات نفتی از کشورمان دارند همچون چین و هند، پر کند؟

در حال حاضر جای ایران گرفته شده است. ایران با صادرات یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز  با مصرف 90 تا 95 میلیون بشکه جهان جایی در بازار نفت ندارد.

پیش بینی شما ازبازار نفت ایران با وجود برداشته شدن تحریم های نفتی چیست؟

به طور حتم بهتر خواهد شد. اما اگر اینگونه بیندیشیم که ایران تنها با نفت و بدون رونق در صنعت، کشاورزی و خدمات اداره خواهد شد، کاملا راه ناردستی است. این همان اشتباهی است که در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد انجام شد و من مطمئن هستم که حسن روحانی مسیر دیگری را پیش روی خود قرار داده است. نفت دیگر نمی تواند به تنهایی موتور محرکه اقتصاد ایران باشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14  

انتشار اولیه: جمعه 26 مهر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 29 مهر 1392