روحانی و اوباما دوباره به هم می رسند؟

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی نشان داد که کاملا با احمدی نژاد متفاوت است. رئیس جمهور ایران در چندین سال گذشته در مراسم آغازین مجمع عمومی سازمان ملل جلسه صبحانه ای را با گروه کوچکی از روزنامه نگاران برگزار کرده است. این رخداد در سالهای اخیر به برنامه ای روتین و افسرده کننده تبدیل شده بود. احمدی نژاد با آن کت و شلوار مخصوص خودش می آمد و درباره خطر هژمونی امریکا صحبت می کرد، به نفی هلوکاست می پرداخت و مدعوین را به سخره می گرفت. (پایان دوران تصدی وی با یک تغییر همراه بود؛ کت و شلوار بهتری پوشید.)

روحانی درست برعکس وی، سر موقع آمد، لباس روحانی موقری و آراسته ای به تن داشت و درباره همه موارد مورد بحث هوشمندانه و با دقت سخن گفت. تنها نطق وی علیه "ایران هراسی" بود؛ او از رسانه ها درخواست کرد که به ایران سفر کنند و تصویری واقعی از این کشور به دنیا ارائه دهند.

" مسئله هسته ای می تواند در مدت زمان کوتاهی حل شود. جهان به دنبال این است که مطمئن شود برنامه هسته ای ما صلح آمیز است و ما می خواهیم به آنها کمک کنیم که این اعتماد را به دست آورند." روحانی با گفتن این جمله نشان داد تا چه میزان درباره مسئله ای که ثابت شده دشوار است خوشبین می باشد. تحریم های اقتصادی علیه ایران خسارات زیادی را به بار اورده است. روحانی با قاطعیت درباره عوارض آن برای مردم معمولی و کمبود غذا و دارو صحبت کرد. وی گفت ایالات متحده و ایران هر دو دچار سوءتفاهماتی شده اند اما تاکید کرد که این مربوط به گذشته است. وی درباره روابط بهتر خوشبین بود.

من به این نتیجه رسیدم که قبول کنم روحانی یک پراگماتیست [مصلحت گرا] است. ("اعتدال گرا" تنها یک واژه گمراه کننده برای رئیس یک نظام دینی است.) وی می خواهد به انزوای کشورش پایان دهد اما هنوز مشخص نیست که آیا وی این قدرت را دارد که به نمایندگی از دولت خود دست به کار شود. آنچه که روز سه شنبه اتفاق افتاد را به یاد بیاورید؛ زمانی که ایرانی ها پیشنهاد کاخ سفید برای یک جلسه مختصر با اوباما را رد کردند. روحانی گفت که وی با "اصل" دست دادن مخالفتی ندارد اما گفت که این مسئله "موضوعی حساس" بود و اینکه این اولین جلسه این چنینی ظرف 35 سال گذشته بود است بنابراین اقدامات لازم باید با آمادگی مناسب صورت بگیرد. باید پرسید: اگر روحانی این اختیار را ندارد که با اوباما دست بدهد، آیا این اجازه را دارد که برای یک معامله هسته ای مذاکره کند؟

دولت تهران روی دیگری نیز دارد که همان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که نفوذ سیاسی آنها در طول دهه گذشته افزایش پیدا کرده است. آنها در همه مسائل سیاست خارجی رویکردی تهاجمی دارند. شاید دلگرم کننده ترین خبر از ایران در دو هفته گذشته این بود که آیت الله خامنه ای رهبر این کشور برای نیروهای سپاه سخنرانی کرد و گفت که نقش آنها در دفاع ملی است نه در سیاست.

تردیدهای ایالات متحده درباره قدرت روحانی تنها با گذر زمان و با اقدامات ایرانی ها برطرف می شود. اما احتمالا ایران ها نیز درباره قدرت اوباما ابهاماتی دارند. با این همه به نظر می رسد که رئیس جمهور جدید ایران آماده است که در ازای کاهش تحریم هایی که اقتصاد کشورش را فلج کرده است برای دستیابی به توافق هسته ای همکاری نماید. اما آیا اوباما می تواند تحریم ها را کاهش دهد؟

ایران تحریم ها چند لایه ای را علیه خود می بیند. برخی از آنها بر پایه قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل هستند، برخی بر اساس تصمیم اتحادیه اروپا، تعدادی را کنگره تصویب کرده و دستور اجرایی شدن مابقی را هم رئیس جمهور ایالات متحده صادر کرده است. اوباما تنها می تواند دسته آخر را لغو کند که در قیاس با بقیه سنگینی کمتری دارد. طاقت فرساترین تحریم ها با تصویب کنگره به اجرا درآمده است و از قضا لغو آنها از همه دشوارتر است.

در تئوری این امکان وجود دارد که فرایند نسبی را سامان داد که به اقدامات مشخص از سوی ایران، بررسی های قابل استناد از سوی بازرسان و سپس کاهش متقابل تحریم های از سوی ایالات متحده نیاز دارد. اما این موضوع نیاز به این دارد که کنگره رفتار منطقی از خود نشان دهد که در حال حاضر یک رویا است.  سناریوی محتمل این است که هرگونه توافقی با ایران بدون توجه به محتوای آن، فورا از سوی جمهوری خواهان به عنوان خیانت محکوم می شود. مارکو روبیو تا به حال 10 سناتور را جمع کرده است که اصرار دارند تا زمانی که ایران اکثر برنامه های هسته ای صلح آمیز خود را کنار نگذاشته و تبدیل به لیبرال دموکراسی نشده هیچ کدام از تحریم های نمی تواند لغو شود.

دولت اوباما درباره روی دیگر دولت امریکا آگاه است. اکثر لفاظی هایی که از سوی دولت درباره ایران می شود به نظر می رسد برای این طراحی شده است که این کشور را از نرم شدن منصرف کند. واقعیت این است که مشخص نیست ایران بتواند به توافق هسته ای پاسخ مثبت دهد و به همان اندازه نیز مشخص نیست که ایالات متحده بتواند. احتمالا اوباما و روحانی هر کدام به طرف مقابل می نگرند و به یک چیز فکر می کنند: او می تواند این کار را انجام دهد؟

منبع: واشنگتن پست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: شنبه 6 مهر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 9 مهر 1392