ظریف ملت و دولت آمریکا را می شناسد

دیپلماسی ایرانی: بعد از ظهر سه شنبه 21 مرداد تمرکز رسانه های کشور بر مجلسی بود که یک نفر کانون توجه آن بود؛ محمد جواد ظریف، دیپلمات برجسته ایرانی و نماینده سابق ایران در سازمان ملل. حسن روحانی که با شعار حل مسائل سیاست خارجی به ریاست جمهوری رسید ظریف را به عنوان مهم ترین ژنرال خود برگزیده است تا در میدان جنگ مجامع بین المللی شمشیر بزند. حال چشم ها به مجلس دوخته شده است که نمایندگان مجلس او را با چه رایی به میدان کارزار بین المللی می فرستند. درباره ویژه گی های دکتر ظریف و اولویت های کاری آینده او با دکتر ناصر هادیان، استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

چنانچه می دانید مجلس شورای اسلامی مشغول بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی رئیس جمهور برای رای اعتماد به آنهاست. آقای روحانی دکتر ظریف را به عنوان گزینه پیشنهادی برای وزارت خارجه معرفی کرده است. به نظر شما تا چه اندازه دکتر ظریف توانایی های لازم برای سکانداری دستگاه دیپلماسی کشور را داراست؟

دکتر ظریف از توانمندی های مناسب و خوبی برای بر عهده گرفتن پست وزارت خارجه در شرایط کنونی کشور برخوردار است. اولا او به لحاظ علمی و دانش در زمینه سیاست خارجی بسیار برجسته است و دارای مدارج علمی و تخصصی در این زمینه است. اگر ایشان وزیر خارجه ایران شود اولین وزیری است که در این حوزه درس خوانده و به لحاظ زمینه فکری و علمی در این حوزه فعال بوده است. علاوه بر این، از منظر تجربی هم ایشان توانمند است و سالهاست که در حوزه سیاست خارجی فعالیت می کند و در پست های حساس مشغول به کار بوده است. وقتی به سوابق ایشان دقت کنیم می بینیم که دکتر ظریف تمامی مراحل مدیریتی در دستگاه دیپلماسی را تجربه کرده است و اکنون کاملا آماده بر عهده گرفتن این پست است.

نقطه قوت دکتر ظریف را چه می دانید؟

نقطه قوت ظریف شناخت او از دنیا و شناخت دنیا از اوست. ظریف درک درست و دقیقی از جهان امروز دارد و ارزیابی واقع بینانه ای نسبت به آرایش قدرت و قطب بندی های جهانی دارد. ظریف دنیا را می شناسد و این امتیاز مهمی است که به سادگی به دست نمی آید. به نظر من یکی از مهم ترین ویژگی هایی که موجب شده آقای روحانی دکتر ظریف را انتخاب کند همین آشنایی او با جهان امروز است. علاوه بر این دنیا هم به دلیل فعالیت های او در مجامع جهانی، شناخت خوبی از او دارد. به خصوص در جامعه آمریکا از او شناخت خوبی وجود دارد. ظریف سالها در سازمان ملل به عنوان نماینده ایران در قامت یک دیپلمات ارشد فعالیت می کرد و آنقدر در این مقام موفق بود که از سوی سازمان ملل برای فعالیت در سطوح بالای این سازمان از او دعوت شد.

یکی از مهم ترین مسائل پیش روی سیاست خارجی ایران بحث تحریم هاست به خصوص تحریم هایی که آمریکا علیه ایران تصویب کرده است. به نظر می رسد بحث چگونگی رابطه با آمریکا و حل و فصل و یا حداقل کاهش مشکلات فی مابین ایران و آمریکا یک مسئله پیش روی وزیر آینده خواهد بود. تا چه اندازه دکتر ظریف در این زمینه توانمند است؟

اتفاقا یکی از نقاط قوت ظریف، آشنایی وی با جامعه آمریکاست. اگر بخواهیم جامعه آمریکا را به سه عرصه مردم، نخبگان و دولتمردان تقسیم کنیم می بینیم که ظریف در هر سه عرصه روابط خوبی دارد و به خوبی با این بخشها آشنایی دارد. ما سه نوع دیپلماسی داریم؛ دولت- دولت، دولت- مردم و مردم. در دیپلماسی دولت- مردم این سه بخش از اهمیت خاصی برخوردار است.

در عرصه عمومی و بین مردم آمریکا، ظریف یک دیپلمات شناخته شده است زیرا سالهای با استفاده از توانایی های خود در رسانه های آمریکایی حاضر بوده است. کمتر دیپلمات غیر آمریکایی را می توان یافت که به این میزان در تلویزیون آمریکا حضور پیدا کند. ظریف آنقدر در دانشگاهها، سمینارها و نشست های مختلفی در آمریکا شرکت می کرد که یک بار خانم لیز اندرسون که رئیس دانشکده روابط بین الملل دانشگاه کلمبیا به طعنه از او پرسیده بود که آیا در فکر رئیس جمهور شدن در آمریکاست؟ به این دلیل که فعالیت ظریف در عرصه دیپلماسی عمومی بی نظیر بود. تسلط ظریف به زبان انگلیسی و آشنایی او به فرهنگ غرب به او این توانمندی و اعتماد به نفس را می داد که در رسانه های پرمخاطب آمریکایی حاضر شود و به دفاع از مواضع جمهوری اسلامی بپردازد بی آنکه نگاههای منفی را تحریک کند.

علاوه براین، ارتباط ظریف با نخبگان آمریکا بسیار خوب بوده و هست. این ارتباط فقط به نخبگان سیاسی، اتاق های فکر، روزنامه نگاران  و فعالان رسانه ای محدود نمی شود بلکه او ارتباط خوبی با نخبگان هنری و علمی آمریکایی هم دارد. آنها که به کار دیپلماسی در جهان امروز آشنا هستند می دانند که این ارتباطات سرمایه ارزشمندی است که به یک دیپلمات کمک می کند بتواند در راستای پیشبرد اهداف سیاست خارجی  حرکت کند.   

در کنار این روابط، ظریف در دورانی که در نیویورک مشغول به کار بود ارتباط خوبی با  سیاست گذاران در آمریکا داشت؛ مثلا با وزیر دفاع کنونی آمریکا هگل و معاون فعلی رئیس جمهور یعنی جو بایدن ارتباط موثری داشت. آنها ظریف را آدم معتبری می دانستند و به سخنان ایشان حتی اگر قبول نمی کردند، اهمیت می دادند.

به نظر شما، در صورتی که آقای ظریف از سوی مجلس رای اعتماد بگیرد و کار خود را به عنوان وزیر خارجه آغاز کند اولویت های کاری دکتر ظریف در وزارت خارجه چه باید باشند؟

پرونده هسته ای ایران به طور مشخص مهم ترین مسئله ای است که پیش روی وزارت خارجه خواهد بود چرا که مباحث دیگر مثل روابط با همسایگان و کشورهای عربی، تحریم ها، روابط با اروپا و ... به این پرونده گره خورده است. من امیدوارم که پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت خارجه بازگردد. رفتن پرونده هسته ای از وزارت خارجه به شورای عالی امنیت ملی از ابتدا اشتباه بود و منجر به شد که این پرونده بعد امنیتی پیدا کند. برنامه هسته ای ایران باید امنیتی زدایی شود. شاید سخت ترین کار دولت همین حل و فصل پرونده هسته ای ایران باشد. مذاکرات ایران و 1+5 باید با یک برنامه ریزی درست و زمان بندی دقیق پیشرفت کند و باید به تفاهم هایی در این مورد دست یابیم. برای این کار به نظرم ایران باید داوطلبانه دست به اقداماتی بزند که نشان دهنده حسن نیت ایران باشد. ما باید فعالانه گام هایی برداریم که نشان دهد علاقه مندیم که این مسئله حل و فصل شود. این کار موجب می شود که اجماعی که علیه ایران شکل گرفته بشکند و نیروهای صلح طلب و ضد جنگ و ضد تحریم بتوانند با استناد به آن کار خود را گسترده کنند. بنابراین شکستن اجماع بین المللی و پیشرفت در مذاکرات جامع با 1+5 مهم ترین اولویت کاری دکتر ظریف هستند.

چه پیشنهاداتی برای دکتر ظریف برای موفقیت در کار وزارت خارجه دارید؟

من فکر می کنم که غیر از دیپلماسی دولت - دولت که کار اصلی وزارت خارجه است و آقای ظریف در این حوزه بسیار فعال بوده است، باید دیپلماسی دولت- مردم و مردم-  مردم به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. لذا وزیر خارجه آینده باید برای دیپلماسی عمومی برنامه ریزی کند و شاید بهتر است معاونت دیپلماسی عمومی ایجاد و مورد توجه قرار گیرد. کار این معاونت باید بسیج همه  نیروهای صلح طلب به نفع ایران باشد. از افکار عمومی جهان برای دفع تهدیدها و فشارها علیه ایران باید استفاده شود. این کار نیازمند افرادی است که با وسایل ارتباط جمعی در دنیای امروز به خصوص شبکه های مجازی جهانی آشنا باشند و بتوانند به راحتی با رسانه ها، نخبگان و اتاق های فکر ارتباط برقرار کنند.

علاوه بر این، دیپلماسی مردم- با مردم نیز باید مورد توجه وزیر خارجه آینده قرار گیرد. یعنی امکان سفرهای خارجی به کشور به خصوص سفر فرهیختگان فراهم شود و فرهیختگان ایران و کشورهای دیگر بتوانند بدون نگرانی های امنیتی و محدودیت های جاری با هم ارتباط برقرار کنند. ایرانیان خارج از کشور می توانند نقش مهمی در این راستا بازی کنند.

من فکر می کنم با توجه به تحریم های موجود احیای معاونت اقتصادی در وزارت خارجه برای تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی ضرورت دارد. ایجاد معاونت علوم و فناوری هم می تواند از جمله اقدامات موثر آقای ظریف باشد که به جذب فناورهای روز دنیا متمرکز شود.

در زمینه سفرا و دیپلمات ها هم نیاز است اقداماتی صورت بگیرد. در سالهای جاری وزارت خارجه  بسیاری از نیروهای نخبه و کارشناس خود را از دست داده است که باید این خلا بر طرف شود. از سوی دیگر الزام سفرا و دیپلمات ها به آموختن زبان و آشنایی با فرهنگ محل ماموریت خود از ضرورت های وزارت خارجه است.

استفاده از زنان در وزارت خارجه به خصوص انتصاب سفرای زن از اقدامات دیگری است که می تواند به بهبود چهره ایران در سطح جهان کمک کند. در این زمینه از اساتید زن دانشگاه و یا زنان فعالی که در کشور هستند می توان استفاده کرد. همچنین با توجه به پررنگ شدن بحث شیعه- سنی در منطقه در سالهای اخیر و اتهاماتی که علیه ایران مطرح می شود بهتر است ایران از اهل سنت در سفارتخانه ها به خصوص در کشورهای عربی استفاده کند تا زمینه تبیلغات منفی علیه ایران و ایران هراسی از بین برود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: چهارشنبه 23 مرداد 1392/ بازانتشار: یکشنبه 27 مرداد 1392